Minsk Qrupu barədə İrəvanda yeni fikir - Bakı ilə birgə edə bilərik...

Ermənistan bəyan edib ki, ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətinin davam etdirilib-etdirilməməsi məsələsinə Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanması kontekstində baxılmalıdır. Qeyd edək ki, bu məsələ Azərbaycanın əsas tələblərindən biridir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bu yaxınlarda bildirmişdi ki, Ermənistan Minsk qrupunun buraxılması üçün birgə müraciət etməlidir.

Hazırda sülh mətninin razılaşdırılmasında iki başlıca maneə var. Bunlar barədə Prezident İlham Əliyev “Yalan məlumatların ifşası: Dezinformasiyaya qarşı mübarizə” mövzusunda 2-ci Şuşa Qlobal Media Forumunda çıxışı zamanı qeyd edib: “Birincisi, Ermənistan bizim təkliflərə müsbət cavab verməlidir ki, həm Ermənistan, həm Azərbaycan birgə ATƏT-ə müraciət etsin ki, Minsk qrupu ləğv edilsin. Çünki artıq uzun müddətdir bu qrup fəaliyyətsizdir, bəlkə də bir-iki ildir. Minsk qrupunun fəaliyyətdə olması üçün heç bir səbəb yoxdur. Çünki həmsədrlər de-fakto bir-biri ilə müharibədədir, yəni onların ikisi digərinə qarşı bir yerdədirlər. Fransa burada bütün imkanlardan məhrum edilib. Onlar nəinki vasitəçi, heç bu regionda ola bilməzlər. Onlar Cənubi Qafqaz regionunda bizim razılığımız olmadan mövcud ola bilməzlər. Bizsiz onu etmək istəyirlərsə, onlar uğursuzluğa düçar olacaqlar və bu, bir daha onlar üçün çox acınacaqlı və ağrılı bir məsələ olacaq. Yəni Minsk qrupunun burada bir növ “canlı” saxlanılmasında nə fayda var, nə məqsəd var?! ATƏT daxilində konsensus şəklində qərarlar qəbul edilir. Ermənistan Minsk qrupunu hələ də fəaliyyətdə saxlamaq istəyirsə, bu o deməkdir ki, Ermənistanın hələ də Azərbaycana qarşı ərazi iddiası var və bu, çox ciddi bir faktordur. Bu bir testdir, bu bir göstəricidir...Minsk qrupunun ləğvi ilə bağlı ATƏT-ə birgə müraciət edilməlidir. Növbəti şərt odur ki, Ermənistan konstitusiyasında dəyişikliklər edilməlidir”. 

Xatırladaq ki, ATƏT-in Minsk qrupu 1992-ci ildə Azərbaycan və Ermənistan arasında Qarabağ münaqişəsinin diplomatik yollarla çözümü məqsədilə yaradılıb. Uzun illər turist səfərləri ilə gündəmdə olan Minsk qrupunun həmsədrləri Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllində heç bir ciddi nəticə ortaya qoya bilmədilər. Bir sıra məqamlarda hətta ermənipərəst, Ermənistanın işğalçılıq siyasətinə haqq qazandıran açıqlama və çıxışlar etməklə Azərbaycan xalqının haqlı narazılığına səbəb oldular. Minsk Qrupunun mövcudluğu problemi saxlamaq, dondurmaq, onu uzatmaqdan ibarət oldu. Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyi və Minsk qrupunun dişsizliyi danışıqlarda ortaq məxrəcə gəlinməsini mümkünsüz edirdi. BMT-nin hələ 1993-cü ildə qəbul etdiyi məlum 4 qətnaməsinin hüquqi gücündən bəhrələnmək şansını dəyərləndirə bilməyən Minsk qrupunun fəaliyyəti sadəcə görüntü xarakteri daşımağa başladı. Bütün bunların məntiqi nəticəsi kimi, Azərbaycan ordusu cəmi 44 gün ərzində BMT, ATƏT və digər beynəlxalq təşkilatların 30 ilə yaxın müddət ərzində həll edə bilmədikləri və yaxud həll etmək istəmədikləri Qarabağ problemini təkbaşına çözərək ölkəmizin ərazi bütövlüyünü birdəfəlik bərpa etdi. Ancaq müharibənin gedişində də Minsk qrupu, nəinki Ermənistanın mülki əhalimizə və milli-mənəvi dəyərlərimizə qarşı törətdiyi cinayətləri və vandalizm əməllərini yenə də susqunluqla qarşılayaraq bitərəf mövqe nümayiş etdirdi, hətta onun həmsədrlərindən biri olan Fransa açıq şəkildə Ermənistanı dəstəkləyən bəyanatlarla çıxış etdi. Lakin buna baxmayaraq, müharibədən sonra “oyundankənar” vəziyyətə düşmüş ATƏT-in Minsk Qrupu yenidən Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması prosesində fəallıq nümayiş etdirməyə cəhd göstərdi. Ermənistan Minsk Qrupu timsalında özünə həm beynəlxalq dayaq, həm də əvvəllər olduğu kimi, bu qrupun həmsədrlərinin ayrı-ayrılıqda dəstəyinə ümid edirdi. Amma Azərbaycan bütün bunların qarşısını uğurla aldı. 

İndi ölkəmizin tələbi qrupun birdəfəlik ləğvidir. Azərbaycan Ermənistandan Minsk qrupunun iki ölkə arasında sülh müqaviləsi imzalanmazdan əvvəl buraxılması üçün birgə müraciətə razılıq verməsini tələb edir. Məsələ ilə bağlı Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi “Azatutyun”un bu barədə sorğusuna yazılı cavabında bildirib: “Ermənistan tərəfi Minsk prosesinin davam etməsi məsələsinə münasibətlərin tam həlli və ilk növbədə sülh müqaviləsinin yekunlaşdırılması kontekstində baxa bilər”. Bir daha xatırladaq ki, son 30 ildə Minsk Qrupunun ABŞ, Fransa və Rusiyadan olan həmsədrləri uzunmüddətli münaqişəyə diplomatik həll tapmağa çalışıblar. Lakin Azərbaycan 2020-ci il müharibəsinin nəticəsi olaraq Qarabağ ətrafındakı 7 rayona və ermənilərin yaşadıqların başqa ərazilərə nəzarəti ələ aldıqdan sonra Minsk Qrupu fəaliyyətsiz duruma düşüb. Azərbaycan 2023-cü ildə Qarabağ üzərində suverenliyini tam bərpa etdikdən sonra isə qrupun əhəmiyyəti tamamilə sıradan çıxıb. Minsk qrupu üçlüyünün statusu Rusiya 2022-ci ildə Ukraynaya hücum etdikdən sonra onunla qrupun digər iki üzvü arasında yaranmış geosiyasi ixtilafa görə ümumiyyətlə sual altına düşüb. Bununla əlaqədar Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov 2022-ci ilin dekabrında demişdi ki, Qərb Minsk Qrupunu öz əlləri ilə dəfn edib. Bundan əvvəl 2022-ci ilin noyabrında ABŞ administrasiyası bildirmişdi ki, ATƏT-in Minsk Qrupu artıq fəaliyyət göstərmir,  Vaşinqton Azərbaycanla Ermənistan arasında tənzimləmə ilə yalnız Bakı və İrəvanla birbaşa əlaqələrlə məşğul olur. ABŞ dövlət katibinin Qafqaz danışıqları üzrə ovaxtkı müşaviri Filip Riker demişdi: “Məncə iş o həddə çatıb ki, biz Minsk qrupunun mandatına konsensusla son qoya bilərik. Özlüyündə mandat faydalıdır. Hərçənd, Minsk Qrupu həmsədrlərinin prosesi artıq işləmir. Və biz tərəflərlə birlikdə birbaşa onların sülh prosesində iştirak edirik”. Buna baxmayaraq, ATƏT-in Minsk Qrupu rəsmən ləğv edilməyib. İndi sülh üçün Azərbaycan Minsk qrupunun rəsmən ləğv olunmasını istəyir. Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin açıqlaması İrəvanın bu tələbi qəbul edə biləcəyini iistisna etmir.

Nahid SALAYEV