Bəzi universitetlərin pedaqoji ixtisaslarına qəbul dayandırılacaq(?)
İlqar Orucov: “Pedaqoji ixtisaslar üzrə də qiyabi təhsil yığışdırılmalıdır”
Azərbaycanda bir sıra universitetlərdə qiyabi ixtisaslar ləğv edilib. Yerli medianın verdiyi məlumata görə, 15-ə yaxın universitetdə qiyabi ixtisaslara tələbə qəbulu aparılmayacaq.
Belə ki, 2024/2025-ci tədris ilində Bakı Dövlət Universitetində, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetində, Azərbaycan Texniki Universitetində, Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetində, Milli Aviasiya Akademiyasında, Naxçıvan Dövlət Universitetində, Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetində, Azərbaycan Texnologiya Universitetində, Sumqayıt Dövlət Universitetində, Mingəçevir Dövlət Universitetində, Lənkəran Dövlət Universitetində, Azərbaycan Kooperasiya Universitetində əsasən mühəndisliklə bağlı ixtisaslarında (geologiya, qida, sənaye, neft-qaz, elektrik, maşın, metallurgiya və sair) qiyabi təhsilalma forması olmayacaq.
Həmçinin BDU-da kompüter elmləri ixtisasında da qiyabi formaya qəbul mümkün olmayacaq.
Maraqlıdır ki, siyahıda ali məktəblərin pedaqoji ixtisaslarına rast gəlinmir. Halbuki, bu sahədə də qiyabi təhsilin ləğv edilməsinin tərəfdarı olanlar var. Bu fikirdə olanlar qeyd edirlər ki, son dövrlər daha çox sayda müəllim iş yerini itirir, ali təhsilli müəllimlər işsiz qalır, bu gün ölkədə böyük bir işsiz müəllim ordusu var. Eyni zamanda Müəllimlərin İşə Qəbulu (MİQ) imtahanlarının, sertifikasiyaların keçirilməsi nəticəsində saysız müəllimin iş yerini itirdiyi məlumdur. Sertifikasiya imtahanı keçirib müəllimləri ixtisara salmaqla bərabər (bu sahədə müəllim çoxdursa), pedaqoji ixtisaslarda həm qəbul sayını azaltmaq, həm də qiyabi təhsili ləğv etmək lazımdır. Bir halda ki, pedaqoji sahəni bitirib işsiz qalır, onda nə üçün gedib o ixtisas üzrə oxumalıdır ki? Siyahıya pedaqoji ixtisasların da əlavə edilməli olduğunu deyən ekspertlər sual edirlər ki, qiyabi pedaqoji ixtisaslar niyə ixtisara salınmır? Ekspertlərə görə, müəllimin hörmətinin qalxması üçün bu üsuldan istifadə etmək lazımdır. Bu adamlar zamanında başqa ixtisaslar seçərlər ki, əlində diplom ortada qalmasınlar.
“Azərbaycanda qiyabi təhsil forması bütövlükdə ləğv olunmalıdır”
Azərbaycan Gənc Alim, Doktorant və Magistrlər Cəmiyyətinin sədri, fəlsəfə doktoru İlqar Orucov “Bakı-Xəbər”ə şərhində “Ümumiyyətlə fikirləşirəm ki, pedaqoji ixtisaslar da daxil olmaqla, bütün ixtisaslar üzrə qiyabi təhsil ləğv olunmalıdır. Çünki pedaqoji və qeyri-poedoqoji ixtisaslarda qiyabi təhsilin aparılması keyfiyyətsiz diplomluların cəmiyyətdə yer almasına gətirib çıxara bilər. Eyni zamanda universitet onlara güzəştlər etməyə məcbur qalır. Bu baxımdan hesab edirəm ki, həmçinin ölkədə pedaqoji ixtisaslar üzrə də qiyabi təhsil yığışdırılmalıdır. Ölkə ali məktəblərində qiyabi təhsilin ləğv edilməsinin tərəfdarıyam. Düşünürəm ki, qiyabi təhsil gələcəkdə yerini distant və yaxud hibrid təhsilə verməlidir. Baxmayaraq ki, qanunvericilikdə distant və hibrid təhsil yer almayıb, bu halda ümumilikdə qiyabi təhsilin də təhsil forması olaraq ölkədə ləğv olunması, fikrimcə, faydalı olar”-deyə bildirdi.
İ.Orucov qeyd etdi ki, 2024-2025-ci tədris ilində 15-ə yaxın universitetdə qiyabi ixtisislarda tələbə qəbulunun aparılmaması müsbət haldır: “Qiyabi təhsilin ləğv olunması zaman-zaman gündəmdə olub. Xatırlayıram, təxminən 2010-cu ildən başlayaraq təhsil ekspertləri, mütəxəssislər qiyabi təhsilin keyfiyyət baxımından effektsizliyini gündəmə gətirdilər. Eyni zamanda paralellər, müqayisələr apardılar və onların fikirləri kifayət qədər əsaslı idi. Ümumilikdə qiyabi təhsil formasının keyfiyyət baxımından özünü nə dərəcədə doğrultduğunu hamımız bilirik. SSRİ dövründə təhsil sistemi əyani, qiyabi və axşam təhsil forması kimi formalaşmışdı. Qiyabi təhsil elə o vaxtlar da keyfiyyətsiz təhsil forması idi. Bu heç kimə sirr deyil. Əyani təhsil formasında təhsil alan, əyani şöbədə oxuyanlar istehsalatdan ayrılmalıdırlar, onlar işləyə bilməzlər. Ona görə də işləyən insanlar, xüsusən də rayon yerlərində yaşayıb çalışanlar üçün qiyabi təhsil forması yaradılmışdı. Biz bilirik, həmin dövrdə də qiyabi təhsil formasında keyfiyyət necə idi? Daha çox rüşvət halları məhz elə qiyabi təhsil alan tələbələr arasında tüğyan edirdi. Birinci il iki semestr tələbə “hazırlaşırdı” və gəlib “imtahan” verirdi. Çünki onların necə imtahan verdiyi hamıya məlumdur. Təbii ki, qiyabi təhsil alan tələbə hazırlaşa bilmir. Gedib bizim kitabxanalara baxın, görün ora nə qədər qiyabi tələbələr gəlib tədris vəsaitindən istifadə edirlər? Təbii ki, belə hallar yoxdur, barmaqla sayılasıdır. Kiyabxanalara gedənlər əyani oxuyan tələbələrdir. Ona görə də qiyabi formada təshil almış məzunların bilik səviyyəsi birmənalı olaraq aşağıdır, keyfiyyətsizdir, həm də neqativlərə yol açır. Universitetlər qiyabi təhsili niyə saxlamaq istəyirlər? Çünki universitetlərdə qiyabi təhsil alanlar daha çox ödənişli təhsil alanlardır və universitetlər də maraqlı idilər ki, tələbə pulunu köçürüb gəlir, ona da sınıq-salxaq bir 3, indiki anlamda desək, keçid balını yazırdılar, o da çıxıb gedirdi. Kəsiri, kretidi olanda yenə də ödəniş edirdi.
Bundansa, bəlkə biz axşam təhsilini yaradaq? Ən azı, şəhərdə yaşayan və işləyən insanlar üçün axşam təshilini yaratsaq hər halda qiyabi təhsildən bir az keyfiyyətli təhsil verə bilərik. Bir neçə saat olsa belə, tələbə gəlib axşam saatlarında universitetlərdə təhsil ala, proqram çərçivəsində dərs öyrənə bilər. Ona görə də, hesab edirəm ki, Azərbaycanda qiyabi təhsil forması bütövlükdə ləğv olunmalıdır. Onların əvəzində ali məktəblərdə distant və hibrid təhsil formasının təmin olunması vacibdir. Mən universitetləri də qınamıram, çünki bizim bu sahədə bazamız yoxdur. “Ali Təshil Haqqında” qanunda distant təhsil forması əksini tapmasa universitetlər ona keçid edə bilməzlər. Keçid etsələr də faydası olmayacaq, çünki diplomu tanınmayacaqsa bunun mənası yoxdur”.
İ.Orucov hesab edir ki, iniversitetlər üçün hüquqi müstəvidə imkanları genişləndirmək lazımdır, bu olmalıdır. Növbəti parlament dövründə Elm və Təhsil Komitəsinin bu məsələlər üzərinə gedəcəyinə ümid etdiyini deyən İ.Orucovun sözlərinə görə, distant və yaxud hibrid təhsil formasında ali təhsil verə bilsək, bu daha effektli olar, nəinki qiyabi təhsil.
O hesab edir ki, 15-ə yaxın ali məktəbdə müxtəlif ixtisaslar üzrə qiyabi təhsilin ləğvi çox doğru qərardır, yaxşı olardı ki, bütün ölkə ali məktəblərini də əhatə etsin. Qiyabi təhsilin neqativlərə yol açdığını deyən İ.Orucovun sözlərinə görə, neqativlik odur ki, məzuna verilən diplom keyfiyyətsiz diplomdur. “Bu diplomla sabah əmək bazarında bu adamlar özlərinə iş tapa bilməz. Necə ola bilər ki, il boyu sən dərsə gəlmə, heç zaman oxuma, bu effekt verəcək? Qətiyyən. Təlim-tədrisdə interaktivliyi təmin etməyən, dərsdə oturmayan tələbənin nə biliyi olar? Qiyabi təhsil alan tələbələrin davranışına baxanda aydın görünür ki, o, auditoriya görməyib. Auditoriya görməyən tələbənin hansı “biliyə” malik olması dərhal müşahidə olunur”-deyə İ.Orucov əlavə etdi.
İradə SARIYEVA
