Gürcüstan məktəblərində "Azərbaycan dili" fənni ləğv olunmaq üzrədir - haqlı etirazlar başladı...
Aygül İsayeva: “Gürcüstan azərbaycanlıları etnik azlıq, diaspor deyil, biz bu torpağın yerli, aborigen əhalisiyik”
Gürcüstanda yaşayan azərbaycanlıların ana dilində təhsil almaq hüququ Gürcüstan qanunvericiliyi ilə təmin olunsa da, bəzi problemlər nəticəsində ana dilimizdə təhsil almaq imkanları sıxışdırılır, get-gedə məktəblərdə Azərbaycan dili və ədəbiyyatı fənlərinin saatı azaldılır.
Məktəblərdə həftədə bu iki fənnə bir yerdə cəmi üç saat verilir ki, müəllimlər də Azərbaycan dilini 2 saat, ədəbiyyatı 1 saat, yaxud Azərbaycan dilini 1 saat, ədəbiyyat fənnini 2 saat keçəcəklərini bilmirlər. Hansı fənni daha artıq tədris etmək seçimi qarşısında qalıblar.
Gürcüstan məktəblərində fəaliyyət göstərən azərbaycanlı müəllimlərin narazılıqlarını dilə gətirməkdən və hökumətə müraciət etməkdən başqa çarələri qalmayıb.
Avqustun 3-də Marneulidə fəaliyyət göstərən “Azərbaycan Evi”ndə iqtisadiyyat üzrə fəlsəfə doktoru, ictimai fəal Aygül İsayevanın təşəbbüsü ilə müəllimlərlə görüş keçirilib.
“Bizim əsas tələblərimizdən biri ana dili üzrə dərs saatlarının artırılması ilə bərabər Milli Tədris Planından, təhsil proqramından “etnik azlığın dili” ifadəsinin çıxarılması və əvəzində “Azərbaycan dili və ədəbiyyatı” sözünün işlədilməsi ilə bağlıdır”
Aygül İsayeva ilə əlaqə saxlayıb azərbaycanlı müəllimləri narahat edən məsələlərə aydınlıq gətirməyini istədik.
- Aygül xanım, bu görüşün məqsədi nə idi? Görüşdə nələr müzakirə olundu?
- Görüşdə ana dili üzrə dərs saatlarının məqsədyönlü şəkildə azaldılması, təhsil proqramından “Azərbaycan ədəbiyyatı”nın çıxarılması, o cümlədən universitetə qəbul imtahanlarına “Azərbaycan dili və ədəbiyyat” fənninin daxil edilməsi müzakirə edilib. Çıxışımda ana dili üzrə dərs saatlarının ikinci xarici dil hesabına azaldılmasının qəbuledilməz olmasını vurğuladım. Bizim ana dilində təhsil almaq hüququmuz Gürcüstanın təhsil qanunvericiliyi ilə qorunur. Gürcüstan həmçinin bizim milli-mənəvi dəyərlərimizin, mədəniyyətimizin, ana dilimizin qorunub saxlanılması ilə bağlı beynəlxalq konvensiyaları imzalayıb.
Təəssüflər olsun ki, Gürcüstanın Təhsil, Elm və Gənclər nazirliyinin qəbul etdiyi qərara əsasən, ana dilimiz müəyyən şərtlər daxilində tədris edilir və ana dili üzrə dərs saatları 2-ci xarici dilin hesabına azaldılıb. Təhsil Nazirliyinin qəbul etdiyi sərəncamda qeyd edilir ki, “etnik azlığın dilinə həftədə minimum 3, maksimum 5 saat vaxt ayrılır. Eyni zamanda, məktəb ikinci xarici dilin tədrisinə 1 və ya 2 saat ayırmaq qərarına gələrsə, ana dilinin tədrisinə maksimum 3 saat ayrılmalıdır”. Əvvəla, Gürcüstan azərbaycanlıları etnik azlıq, diaspor deyil, biz bu torpağın yerli, aborigen əhalisiyik.
Biz yaşadığmız torpağın yerli, aborigen əhalisyik.
- Gürcüstan hökumətindən, aidiyyəti qurumlardan tələbləriniz nədir?
- Bizim əsas tələblərimizdən biri ana dili üzrə dərs saatlarının artırılması ilə bərabər Milli Tədris Planından, təhsil proqramından “etnik azlığın dili” ifadəsinin çıxarılması və əvəzində “Azərbaycan dili və ədəbiyyatı” sözünün işlədilməsi ilə bağlıdır. Sertifikasiya imtahanlarında iştirak edən müəllimlər həm “Azərbaycan dilindən”, həm də “ədəbiyyatdan” imtahan verirlər. Burada bir uyğunsuzluq var və bu səbəbdən də Milli Tədris Planına “etnik azlığın dili” yazılması məntiqli deyil. Çox təəssüflər olsun ki, kurikulumda, təhsil proqramında ana dilimiz xarici dil səviyyəsinə endirilib. Mədəni surətdə heç kəslə razılaşdırılmadan bizim ədəbiyyatımız kurikulumdan çıxarılıb.
- Azərbaycandilli məktəblərdə gürcü dilinə neçə saat verilib?
- Dövlət dili ilə ana dilinə ayrılan saatlar arasında fərq olmalı deyil. Hazırda bir çox azərbaycandilli məktəblərdə gürcü dili üzrə dərs saatları Azərbaycan dilindən çoxdur. Tədqiqatlar onu göstərir ki, insan öz ana dilini yaxşı bilməyəndə, digər dilləri öyrənməkdə çətinlik çəkir. Apardığımız tədqiqatlar, həmçinin onu da göstərir ki, azərbaycandilli məktəbləri bitirən şagirdlər gürcü dilini daha tez mənimsəyirlər və hətta sinxron tərcümələr edirlər. Bu faktı təhsil nazirliyinin nümayəndələri də təsdiq edirlər.
Gürcüdilli məktəblərdə “Gürcü dili və ədəbiyyatı” fənninə ibtidai siniflərdə həftədə 7 saat, baza və tam təhsil səviyyəsində isə həftədə 5 saat ayırırlar. Uyğun olaraq azərbaycandilli məktəblərdə də “Azərbaycan dili və ədəbiyyatı” fənninə ibtidai siniflərdə həftədə 7 saat, yuxarı siniflərdə isə 5 saat ayrılmasını tələb edirik.
- Dilimizlə bağlı çox həyəcanlı danışırsınız. Vəziyyət elə kritikdir ki?
- Bizim ana dilimiz məişət dili səviyyəsinə enmək üzrədir. Bir müqayisə aparmaq istərdim. Sovet dövründə azərbaycandilli məktəblərin sayı 200-dən çox idi. Müstəqil Gürcüstanda 116 azərbaycandilli məktəb mövcuddur və bu məktəblərin sayı ilbəil azalmaq üzrədir. Sovet dövründə Azərbaycan dili və ədəbiyyat fənninə ayrılan həftəlik dərs saatları 7, ibtidai siniflərdə isə 8 saat idi. İndi əksər məktəblərdə 3 saatdır.
- Gürcüstan ali məktəblərində Azərbaycan məktəbləri üçün pedaqoji kadrlar hazırlanmır daha. Bu da böyük problemdir və kadr qıtlığı yaradır. Bu başqa millətlərə münasibətdə də belədir, yoxsa başqalarına fərqli yanaşma var?
- Sovet dövründə Puşkin adına Pedaqoji İnstitutda Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimləri hazırlanırdı. Müstəqil Gürcüstanda Azərbaycan bölməsi bağandı və yeni kadrların hazırlanması dayandırıldı. Sualınıza cavab olaraq onu qeyd edim ki, Tbilisi Dövlət Universitetində “Ermənişünaslıq” ixtisası mövcuddur və kadr çatışmazlığı problemi onlarda yaşanmır. Ümumiyyətlə, bütün bunlar, milli məktəblərimizin sayının azalması, dərs saatlarının azaldılması, yeni kadrların hazırlanmaması Azərbaycan dilinin sıxışdırılmasına və məişət dili səviyyəsinə enməsinə gətirib çıxardır.
- Avqustun 3-də təşkil etdiyiniz tədbirdə iştirak edən müəllimlərin sayı nə qədər idi?
- Tədbirə Marneulidən, Qardabanidən, Bolnisidən, Dmanisidən, Tbilisidən və Kaxetidən müəllimlər, valideynlər və gənclər qatıldılar.
- Səhv etmirəmsə, Gürcüstanın dövlət qurumlarına müraciət də qəbul edilib.
- Bəli. Tədbirin sonunda dövlət qurumlarına ünvanlanan müraciət oxundu və yekdilliklə qəbul edildi. İmzatoplama aksiyasında qısa müddət ərzində 2000-dən çox müəllim iştirak etdi.
Müsahibənin sonunda müraciıtdən də müəyyən hissələr təqdim etmək istədik.
Qeyd edək ki, azərbaycanlı müəllimlərin Gürcüstanın baş naziri İrakli Kobaxidzeyə, Gürcüstanın təhsil, elm və gənclər naziri Giorgi Amilaxvariyə, Gürcüstan Parlamentinin sədri Şalva Papuaşviliyə,
Gürcüstanın xalq müdafiəçisi Levan İoselianiyə,
Gürcüstan Parlamentinin Təhsil və Elm Komitəsinin sədri Givi Mikanadzeyə, Barışıq və Vətəndaş Bərabərliyi məsələləri üzrə dövlət naziri xanım Tea Axvledianiyə ünvanladığı müraciətdə “Biz, aşağıda imza atan müəllimlər Milli Tədris Planına dəyişiklik edilməsini, ana dili üzrə dərs saatlarına həftədə 5 saat (ibtidai siniflərdə həftədə 7 saat) ayrılmasını xahiş edirik. Qeyd etmək istəyirik ki, gürcüdilli məktəblərdə gürcü dilinə ibtidai siniflərdə həftədə 7 saat ayrılır, baza və tam təhsil səvviyəsində isə 5 saat ayrılır. Gürcüdilli məktəblərdə gürcülərin ana dili necə qorunursa azərbaycandilli məktəblərdə də azərbaycanlıların ana dilinə eyni dərəcədə hörmət edilməlidir. Bu diskriminasiya aradan götürülməlidir.
Milli Tədris Planında qeyd edilən qayda yəni “etnik azlığın dilinə həftədə minimum 3, maksimum 5 saat vaxt ayrılır. Eyni zamanda, məktəb ikinci xarici dilin tədrisinə 1 və ya 2 saat ayırmaq qərarına gələrsə, ana dilinin tədrisinə maksimum 3 saat ayrılmalıdır” bizim üçün qəbuledilməzdir. Biz, Gürcüstanda yaşayan azərbaycanlılar etnik azlıq deyilik. Biz Gürcüstanın bərabərhüquqlu vətəndaşlarıyıq və gürcülərlə eyni hüquqlara malikik. Milli Tədris Planından “etnik azlıın dili” sözünün götürülməsini və əvəzində “Azərbaycan dili və ədəbiyyat” sözünün işlədilməsini sizdən xahiş edirik. Sertifikasiya imtahanlarında iştirak edən müəllimlər həm “Azərbaycan dilindən”, həm də “ədəbiyyatdan” imtahan verirlər. Bu səbəbdən də Milli Tədris Planına “etnik azlığın dili” yazılması məntiqli deyil”-deyə qeyd olunub.
Müəllimlər qeyd ediblər ki, həftəlik dərs saatları az olduğu üçün müəllimlər həm Azərbaycan dilindən, həm də ədəbiyyat fənnindən materialı çatdıra bilmirlər: “Biz hesab edirik ki, Milli Tədris Planına istənilən fənnin əlavə edilməsi və ya istənilən fənn üzrə dərs saatlarının artırılması heç bir halda ana dili üzrə dərs saatlarının azaldılması hesabına baş verməli deyil. İkinci xarici dil üzrə saatların artırılması ana dili üzrə saatların azaldılması hesabına baş verməsi qətiyyən yolverilməzdir. Bizim ana dilimiz - Azərbaycan dili xarici dil deyil və ana dilimizin xarici dil statusuna endirilməsi qəbuledilməzdir. Çox təəssüflər olsun ki, kurikulumda ana dilimiz xarici dil səviyyəsinə endirilib. Mədəni surətdə heç kəslə razılaşdırılmadan bizim ədəbiyyatımız kurikulumdan çıxarılıb. İllərdir, ikinci xarici dili tədris edən müəllimləri isə işdən çıxartmaq qeyri-etik hərəkət olduğu üçün məktəb direktorları ana dili üzrə dərs saatlarını azaltmaq məcburiyyətində qalıblar. Məktəb direktorlarını hər hansı bir seçim qarşısında qoymaq düzgün deyil və belə seçim məktəbdə münaqişə ilə nəticələnir”-deyə sənəddə vurğulanıb.
Ümid edirik ki, Gürcüstan hökuməti 2 mindən çox azərbaycanlı müəllimin və yerli ziyalıların səsini eşidəcək, müvafiq qərarlara, Milli Tədris Planına dəyişiklik edəcək. Müsahibimizin də dediyi kimi, azərbaycanlılar Gürcüstanın yerli əhalisidir.
İradə SARIYEVA
