Gəncə uşaq sığınacağında tədbir keçirilib
“Kimsəsiz Uşaqların Sosial Müdafiəsi” İctimai Birliyinin təşkilatçılığı ilə Gəncə Uşaq Evində (dövlət sığınacağı) “Valideynlərini itirmiş və valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqların psixoloji reabilitasiyası” adlı üç aylıq layihə həyata keçirilir. Layihənin donoru Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyidir. Layihə “Sağlam ruh, sağlam cəmiyyət naminə uşaqların psixoloji reabilitasiyası” adlı şüarla həyata keçirilir. On iki mövzu ətrafında həyata keçirilən reabilitasiya xidməti ixtisaslı psixoloq tərəfindən aparılır. Hər seans ayrı-ayrı mövzuları əhatə edir. Gəncə uşaq sığınacağında keçirilən doqquzuncu mövzu “uşaqların davranış, özünəxidmət vərdişlərini idarəetmə bacarıqlarının təkmilləşdirilməsi” mövzusuna həsr edildi.
Bildiyimiz kimi, özünəxidmət bacarıqları insanlara şəxsi ehtiyaclarının qeydinə qalmaq- sərbəst yemək, içmək, geyinmək, şəxsi gigiyena qaydalarına riayət etmək imkanlarını yaradır. Müasir şəraitdə uşaqların, ələlxüsus da valideyn himayəsindən məhrum olan uşaqların əməkdə özünəxidmət bacarıqlarının formalaşdırılmasına ciddi ehtiyac vardır.
Özünəxidmət əməyi üzrə əsas anlayışlara daxildir:özünəxidmətin tərbiyəvi əhəmiyyətinin uşağın gündəlik şəxsi tələbatının ödənilməsində ifadə olunması; uşağın insanlarla münasibət yaratması və öz vəzifəsinin dərk edilməsi; özünəxidmətdə uşağın qarşısında konkret məqsəd qoyulması; vərdişlərin formalaşdırılmasının əsas metodik üsulu (hər bir elementar hərəkətin və onun ardıcıllığının yerinə yetirilməsini göstərmək); vərdişlər formalaşdıqca tədricən nümayişdən şifahi izahatlara keçmək; ümumi xatırlatma metodundan istifadə etmək; özünəxidmətin təşkilində pedaqoji tələblərin vahidliyi.
Özünəxidmət dedikdə, bədənin təmizliyi, paltarın səliqəliliyi haqqında müntəzəm qayğı, bunun üçün lazımi işləri görmək, daxili tələbata görə hazırlıq, gigiyenik qaydalara riayət etmək başa düşülür. Uşaq məhz özünəxidmət vasitəsilə özünə qayğı göstərməyin qədrini bilir və yaxın ətrafda olan doğmalarına fəal surətdə diqqətli olmaq bacarığı öyrənir. Uşaq özünəxidmətdə iştirak etdikdə müəyyən fiziki və əqli səy göstərmiş olur. Uşağın fiziki inkişafı onun sağlamlığının əsas göstəricisidir. Uşağın psixi inkişafı üçün özünəxidmət əməyinin motivlərinə uyğun oyun məşğələləri geniş təsir imkanlarına malikdir. Həmin məşğələlər uşaqların hərəkətlərində səmərəliliyi, dinamik dəqiqliyi, diqqətin cəmləşdirilməsini, yönəldilməsini və reaksiya sürətini nizamlayaraq onda çeviklik tərbiyə edir.
Uşaqlara özünəxidmət vərdişlərinin formalaşdırılması üçün tərbiyəçinin metodik hazırlığı vacibdir. Bunun üçün tərbiyəçi pedaqoji rəhbərliyi həyata keçirərkən bütün uşaqların iştirakını təmin etməli, əmək vəzifələrini tədricən mürəkkəbləşdirməli, özünəxidmət əmək növünü uşaqların tərbiyə vasitəsinə çevirməlidir.
Uşaqlara xidmətedici əmək vərdişlərinin aşılanması ilə yanaşı, digər müsbət keyfiyyət və adətlərin (qənaətçilik, səliqəlilik, müstəqillik, əməksevərlik, fəallıq və s.) tərbiyə olunması daim diqqətdə saxlanılmalıdır. Qeyd olunan bu dəyərlərə uşaqları alışdırmaq, praktik fəaliyyətə o vaxta kimi cəlb etmək lazımdır ki, hər biri özünə sərbəst xidmət edə bilsin. Sonrakı mərhələdə tərbiyəçi uşaqların fəaliyyətini təmin etməlidir. Uşaqları özünəxidmət üzrə tələblərlə tanış etmək üçün məşğələlərdə ətrafdakı yaşlıların, böyük məktəbəqədər yaşlı uşaqların davranışı üzrə gündəlik müşahidələrdən, kitablarda verilən illüstrasiyalara baxışdan, bədii əsərlərin mütaliəsindən, gəlincik tamaşalarından istifadə olunmalıdır.
Özünəxidmət əməyinin əsası ailədə, valideyn himayəsindən məhrum olan uşaqların özünəxidmət əməyinin əsası isə sığınacaqlarda tərbiyəçi tərəfindən qoyulur. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrində bu iş davam etdirilir. Həmçinin özünəxidmət əməyi bütün istehsal müəssisələri, fəaliyyətin bütün sahələrində mövcuddur. Hər kəsdən tələb olunan zəruri fəaliyyət növlərindən biridir. Əməyin bu növünə gigiyenik qaydalar, şəxsi əşyaları, dərs və iş ləvazimatlarını təmiz və səliqəli saxlamaq və s. aiddir. Özünəxidmət əməyi ictimai faydalı əməyin ilk mərhələsi hesab olunur.
Layihə çərçivəsində Gəncə Uşaq Evində (sığınacaq) keçirilən “uşaqların davranış, özünəxidmət vərdişlərini idarəetmə bacarıqlarının təkmilləşdirilməsi” adlı doqquzuncu seansda da, ixtisaslı psixoloq valideyn himayəsindən məhrum olan uşaqlarla fərdi görüş keçirdi, onlarla özünəxidmət əməyi haqqında, vərdişlərini idarəetmələri haqqında geniş maarifləndirici söhbətlər apardı.
İradə Sarıyeva
