Rusiya XİN yenə rəsmi bəyan etdi - Biz, Azərbaycan və Ermənistan, başqa heç kim...
Abutalıb Səmədov: “Məqsəd Qərbi bu prosesdən kənarda saxlamaq, nəyin bahasına olursa olsun bölgədə qalmaq və sülh göyərçini rolunda çıxış etməkdir”
Eskalasiyanın qarşısını almaq üçün Rusiya Bakı və İrəvanı təmkinli olmağa, hərbi ritorikadan qaçmağa, regionda sabit sülhün bərqərar olmasına və inkişafına töhfə verəcək qarşılıqlı məqbul həll yollarının tapılmasına diqqət yetirməyə çağırır.
Bunu iyulun 31-də keçirdiyi mətbuat konfransında Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin İnformasiya və Mətbuat Departamentinin direktor müavini Andrey Nastasin bildirib. O, Rusiya Federasiyasının Ermənistanla Azərbaycan arasında bütün mübahisəli məsələlərin müstəsna olaraq siyasi yolla həlli mövqeyindən çıxış etdiyini vurğulayıb.
O, həmçinin qeyd edib ki, bu məqsədə nail olmaq üçün yol xəritəsi Ermənistan, Rusiya və Azərbaycan liderlərinin iştirakı ilə üçtərəfli formatın yenidən işə salınması hesab olunur.
“Rusiya ardıcıl olaraq iki ölkə arasında davamlı sülhün bərqərar olmasının tərəfdarıdır, üçtərəfli sazişlər məhz belə bir tendensiyaya malikdir: onlar ən mürəkkəb problemlərin, o cümlədən, sosial və humanitar problemlərin mərhələli şəkildə həllini və vətəndaş cəmiyyətləri arasında dialoqun başlanmasını nəzərdə tutur. Bu, təkcə qaçqınlarla bağlı deyil, həm də abidələrin dağıdılmasının qarşısının alınmasıdır” - deyə Nastasin bildirib.
Rusiya XİN hesab edir ki, bölgədə sülh üçün üçtərəfli format bərpa olunmalıdır. Söhbət Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya formatından gedir.
Rusiya niyə israr edir ki, Azərbaycandan, Ermənistandan və Rusiyadan başqa heç kəs olmasın, yalnız bu üçlü format bərpa olunmalıdır?
“...Rusiya anlayır ki, kimin vasitəçiliyi ilə sülh sazişi imzalansa onun bölgədə başlıca gücə çevrilmək şansı daha çoxdur”
“Alyans” Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin sədri, siyasi ekspert Abutalıb Səmədov “Bakı-Xəbər”ə şərhində “Rəsmi Moskvanın israr etdiyi üçlü formatda 2020-ci ildə 10 noyabr sazişi imzalanandan sonra növbəti iki görüş keçirildi. Bu görüşlər 2021-ci ilin əvvəllərində və sonunda baş tutdu. Bu görüşlərin birincisində kommunikasiyaların açılması, ikincisində isə delimitasiya məsələsi müzakirə olundu. Moskvanın həmin görüşlərdə sülh sazişini imzalamaq düşüncəsi yox idi. Hətta Putinin xeyir-duası ilə 2021-ci ilin dekabrında Avropa İttifaqının vasitəçiliyi ilə danışıqlar başlananda da sülh sazişi müzakirə olunmadı” - deyə bildirdi.
A.Səmədovun sözlərinə görə, Moskvada və Soçidə həmin il imzalanmış üçtərəfli bəyanatların icrası məsələsi müzakirə olundu. Sülh sazişi ilə bağlı məsələni Azərbaycanın ortaya qoyduğunu deyən A.Səmədov bildirdi ki, 2022-ci ilin martında konkret baza prinsiplərini Ermənistana təqdim etdi. “Xeyli düşünəndən sonra Ermənistan bu baza prinsiplərini guya qəbul etdi və qarşılığında 6 “prinsip” təklif etdi ki, bunların da birincisi, “məktubunuzu gec aldıq” “prinsipi” idi. Yəni sayın bir az artıq olması üçün bir prinsip kimi məktibun gec çatdığı göstərilirdi. Bu təkliflərdə Minsk qrupunun vasitəçiliyindən istifadə olunması, Qarabağın statusu və digər məsələlər olub. Yalnız Azərbaycanın baza prinsiplərini ortaya qoymasından və Ukrayna müharibəsinin başlanmasından sonra Avropa İttifaqı artıq sülh sazişini imzalamaq təşəbbüsü ilə çıxış etdi. Sonra 2022-ci ilin sentyabrında bu prosesə ABŞ qoşuldu, məşhur Vaşinqton variantı ortaya çıxdı. Vaşinqton varinatınından qorxuya düşən Rusiya fəallaşmaq və sülh sazişi layihəsini ortaya qoymaq qərarına gəldi. 2022-ci ildə məşhur Rusiya variantı Azərbaycana və Ermənistana təqdim olundu. Həmin varinatın 15-ci bəndində “Dağlıq Qarabağın” statusu barədə qeyd var idi və göstərilirdi ki, bu məsələ gələcəkdə müzakirə oluna bilər. Ermənistan dərhal təklifiq qəbul etdi, Soçidə üçtərəfli görüş keçirildi, Azərbaycan Prezidenti qəti şəkildə bu məsələni müzakirə etməyəcəyini, Qarabağ məsələsinin bitdiyini dedi. Rusiya təklifindən imtina etdi. Baxmayaraq ki, Paşinyan Rusiyanın həmin təklifi masadan götürməməsi üçün dəfələrlə xahiş etdi, ancaq Rusiya götürdü. Bundan sonra Ermənistan artıq Rusiyaya olan bütün inamını itirdi və antirusiya bəyanatları verməyə başladı, 2023-cü ildən başalayaraq tədricən Rusiyadan uzaqlaşmaq xətti götürüldü. Ondan sonrakı dövrdə Ermənistan Rusiyada görüş keçirilməsi ilə bağlı təkliflərindən imtina etməyə başladı. Təşəbbüs bütünlüklə Qərbin əlinə keçdi. Onun da erməni pərəst mövqe tutması Azərbaycanın Qərbin vasitəçiliyindən imtina etməsinə gətirib çıxardı. Azərbaycan Prezidenti təklif etdi ki, görüşlər ya ikili formatda, yaxud neytral ölkələrdə keçirilsin. Azərbaycan Prezidenti Gürcüstanı təklif etdi, amma Ermənistan qəbul etmədi. Sonradan Qazaxıstanın vasitəçiliyi ortaya çıxdı və Almatıda xarici işlər nazirlərinin görüşü keçirildi. Sonuncu dəfə Vaşinqtonda NATO-nun yubileyində Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri görüşdülər. Rusiya artıq vasitəçilik imkanlarını tamamilə itirdiyini anladığından, son vaxtlar dalbadal belə təkliflərlə çıxış edir ki, üçlü formatda danışıqlar davam etdirilsin, Rusiya Azərbaycan və Ermənistan üçün sülh sazişini müzakirə etmək üçün ən yaxşı şəraiti yaratmağa hazırdır. Bunu əvvəlcə Zaxarova təklif etmişdi, indi də onun müavini təklif edir. Məqsəd Qərbi bu prosesdən kənarda saxlamaq, nəyin bahasına olursa olsun bölgədə qalmaq və sülh göyərçini rolunda çıxış etməkdir. Çünki Rusiya anlayır ki, kimin vasitəçiliyi ilə sülh sazişi imzalansa onun bölgədə başlıca gücə çevrilmək şansı daha çoxdur. Təbiidir ki, bu, Rusiyanın son cəhdləridir”.
A.Səmədov bildirdi ki, Ermənistan heç vaxt Rusiya ərazisində müzakirələrə getməyəcək. Siyasi ekspertin fikrincə, nə qədər Rusiya sülh göyərçini rolunda çıxış etsə də, Ermənistan onun bu rolda çıxış etməsini qəbul etməyəcək. “Bu cür bəyanatların, bu cür təkliflərin nəticə verməsi də mümkünsüzdür. Hadisələrin gedişi göstərir ki, ilin sonuna qədər sülh sazişinin imzalanması şansı da çox azdır. Çünki bir tərəfdən, Ermənistan konstitutsiyasının preambulası dəyişdirilməlidir. Yeri gəlmişkən, Ermənistan burada referendumu bəhanə edir. Ancaq Ermənistan konstitutsiyasına görə, preambulanın dəyişdirilməsini referenduma çıxarmağa ehtiyac yoxdur. Bu barədə parlamentin özü 3-də 2 səs çoxluğu ilə qərar verə bilər. Belə bir səs çoxluğu Paşinyanın partiyasının əlindədir, çünki parlamentdə 71 deputatı var. Ancaq Qərb Ermənistana təzyiqlər göstərsə, Ermənistanı Azərbaycanın haqlı tələblərini icra etməyə məcbur etsə, təbiidir ki, ilin sonuna kimi Qərbin vasitəçiliyi ilə sülh sazişini imzalamaq mümkündür. Bu da Rusiya üçün qəbuledilməzdir. Zvartnost hava limanından Rusiya sərhədçiləri çıxdı, növbəti addım İran və Trükiyə sərhədindən Rusiya sərhədçilərini çıxarmaqdır, Rusiya hərbi bazasını Ermənistan ərazisindən yola salmaqdır. Rusiya bunu yaxşı başa düşür və bu prosesin qarşısını almağa çalışır. Düzdür, imzalanan müqavilələr Ermənistanı ağır vəziyyətə salacaq, çünki hər iki halda Rusiyanın razılığı tələb olunur. Əks halda nə bazanı, nə sərhədçiləri Ermənistan ərazisindən çıxarmaq mümkündür. Ancaq Rusiya bütün hallarda dərk edir ki, bölgədə nüfuzunu və təsirini itirmək üzrədir. Ukrayna müharibəsi, ola bilsin, 2025-ci ildə də davam etsin. Müharibə davam etdikcə Rusiyanın bölgəyə təsir imkanları bir az da azalır. Bu, bölgədə qalmaq, bölgədə öz təsirini saxlamaq istiqamətində
Rusiyanın son çırpıntılarıdır. Ancaq onun bu cəhdlərinin nəticə vermək ehtimalı çox aşağıdır. Baxmayaraq ki, Rusiyanın Ermənistana təsir imkanları kifayət qədər çoxdur. Şübhə yoxdur ki, bu imkanlardan Rusiya istifadə edəcək, ancaq hətta istifadə etsə də, Ermənistanı iqtisadi cəhətdən kifayət qədər ağır duruma salsa da, yenə də Paşinyan hökumətinin geriyə addım atacağı ehtimalı görünmür. Rusiyanın bölgədə təsirini durmadan itirməsi prosesi bundan sonra da davam edəcək və bütün bu bəyanatlara, cəhdlərə, sülh göyərçini rolunda çıxış etmələrə baxmayaraq, Rusiyanın bölgədə təsirini saxlaması mümkünsüz olacaq. Ancaq yenə də cəhdlər, yəqin ki, davam edəcək. Hələlik Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüləri səviyyəsində, ancaq sonrakı dövrlərdə, çox güman ki, daha ciddi fiqurlar bu funksiyanı öz əllərinə götürəcəklər və Ermənistanı Rusiya ərazində danışıqlara cəlb etmək üçün bütün kartlarını ortaya qoyacaqlar” - deyə A.Səmədov bildirdi.
İradə SARIYEVA
