KÖHNƏ VERSİYA            

“Hamı danabaşdı zdes, azsektor da" - Ana dilimiz

Image

Əlifba – ərəb dilindən alınmış sözdür, hərflərin müəyyən qayda ilə düzülüşü deməkdir. Ölü dil hesab edilən qədim latın dilinə uyğunlaşdıraraq, yunanlar bu sözü alfabeta olaraq yazıya alıblar.

Azərbaycan bir neçə xalqın və dillərin təsiri altında yaşasa da, tarixiliyi, seçilmiş insanları, yaratdığı əsərləri və digər cəhətləri ilə digərlərindən fərqlənib. Çoxəsrlik tarixə malik bu xalqın ədəbiyyat, sənət, memarlıq, qəhrəmanlıq nümunələri bu günə kimi dastanlarda, tədqiqatlarda, arxeologiyada araşdırılır, öyrənilir və hər dəfə bu mövzuda yeni kəşflərin şahidi oluruq. Bunların əksəriyyəti isə başqa əlifbalarda və başqa dillərdə olsa da, hər birində Azərbaycan izini, tarixinə rast gəlirik. Hər xalq kimi onun da danışdığı, yazıb-yaratdığı dil olub. Keçmiş əsrlərdə ərəb, fars dillərinin təsirində qalan müasir Azərbaycan dili öz inkişaf keyfiyyətini heç zaman itirməyib. Ötən əsrlərdə istifadə etdiyimiz əlifba sisteminə nəzər saldıqda, xalq olaraq yerli yazı nümunələrindən, heroqliflərdən, 52 hərfdən ibarət başqa bir əlifbadan istifadə etdiyimizi görə bilərik.


1990-cı il avqustun 1-də dilçi alimlərin təşəbbüsü ilə “Azərbaycan Əlifba Komissiyası“ yaradılır. Sonra isə ziyalıların, şairlərin, bir sıra ictimai şəxslərin təsiri sayəsində 1992-ci ildə latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının tətbiqi barədə qanun qəbul olunur. Bu, latın qrafikalı əlifbaya keçidin növbəti mərhələsi idi. 2001-ci il avqustun 9-da isə 1 avqust tarixinin “Azərbaycan respublikasında  Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili günü” kimi qeyd olunması barədə fərman imzalanır. Həmin gündən etibarən, ölkəmizdə kiril əlifbasından latın əlifbasına keçid qanun şəklində hər yerdə, tələb olunan istiqamətlərdə tətbiq olunmağa başlayır. Beləliklə, o vaxtdan bəri dil və əlifbaya dəyər verdiyimizdən onu əlamətdar gün kimi avqustun 1-də xüsusi qeyd edirik.

Latın əlifbası Azərbaycanda əslində 1918-ci ildən tətbiq olunurdu. Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra bu proses səngiyir və 1923-cü ildən başlayaraq, bu istiqamətdə sürətlənmə müşahidə olunur. Həmin latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası 1940-cı ilə qədər mövcud olur, bu ildən sonra isə kiril qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçid barədə qərar qəbul olunur. Bu əlifbada da təkrar və yeni kitablar çap olunur, qəzetlər nəşr edilir, əsərlər, məqalələr yazılır, məktəblərdə, universitetlərdə təhsil bu əlifbada tədris olunur. Həyatda elə mövzular var ki, təkrarlanmağı sevmir, ya da mənfi yönlərinə görə onu təkrarlamaq, təkrara qayıtmaq olmur. Bəzi mövzular var ki, onların dönüb-dolanıb yenidən qarşımıza çıxdığını, yaxud da dil və əlifbada olduğu kimi yenidən baş qaldırdığını görürük. Bu cür dəyişən mövzu və zamanlarda  müxtəlif qrafikalı əlifbalar dönəmində çətinliklə də olsa,  Azərbaycan milli-mədəni dəyərlərini, dilini qoruyub saxlaya bilir. Azərbaycan dili yaxşı ki, fərqli qrafikalı əlifbaların dəyişməsi nəticəsində əriyən dillər cərgəsinə qoşulmadı.

Keçən il istirahət mərkəzlərindən birində dincəlməyə gedən ailənin nisbətən yaşlı üzvünün nəvəsindən rus dilində danışması tələbini müşahidə etmişdim. Yaşına görə, ibtidai sinifdə oxuyan bu uşaq hər dəfə nənə deyəndə, “nənə demə, babuşka denən” deyib narazılığını bildirən həmin yaşlı qadın yadıma düşür. Azərbaycanlı  nənənin nəvəsindən həmişə rusca danışmaq tələbini ilk dəfə idi ki görürdüm.

Vaxtilə, 1990-cı illərin əvvəllərində uşaqlığımda Bakıda orta məktəblərin birində  Azərbaycan bölməsində təhsil alan bəzi şagirdlərə acıqlanan müəllimi də xatırlayıram. O, yarı rus, yarı Azərbaycan dilində  “hamı danabaşdı zdes, azsektor da. Ey, razve menya ne sluşayet …ux vı takie….” deməyi də yadımdadı. Sonralar həmin müəllim təhsildə keyfiyyətli və  hörmətli kadr kimi qiymətləndirildi, fəxri adlara və statusa sahib oldu. Yeri gəlmişkən, həmin illərdə Bakıdakı bir başqa məktəbdə isə Azərbaycan dilini bilmədiyi üçün danışmaqda və yazmaqda min bir əziyyət çəkən keçmiş SSRİ dönəmindən 2000-ci illərə qədər ancaq Azərbaycan bölməsində elə Azərbaycan dili və ədəbiyyatı fənnini tədris edən adını çəkmək istəmədiyim bir erməni qadın müəllimi xatırlayıram. Heç kim ona “Nə üçün dili bilmirsən, danışa və yaza bilmirsən, bəs necə bu fənni  tədris edirsən? “ demirdi, deyən olsaydı, orda uzun illər işləyə bilməzdi.

İndi hər növ  təhsil müəssisələrində, dövlət və digər işlərdə çalışan yüz minlərlə insanımız bu dildə danışır. Dövlət dili olaraq qəbul olunan Azərbaycan dili ölkəmizin hüdudlarından kənarda da işlənir – əlifbası fərqli olsa da, milyonlarla insan bu dildə danışır, dilini unutmur. Öz dilində danışa bilməyən az sayda insan var. Hətta elə ölkələr və dövlətlər var ki, xalq olaraq bir başqasının dilində onu sevdiyindən deyil, məcburiyyətdən danışmağa başlayır.

Adlarını sadalamasam da, buna dövlət dili fransız, ingilis, rus dili olan bir sıra ölkələrdə indi də rast gəlirik. Böyük dövlətlərin dilini bilmək yaxşı əlamətdir, bu, bizi işgüzar və digər münasibətlərdə yaxşı halda vəziyyətdən çıxarır. Bəziləri isə,  öz xalqının dilindən başqa digər  dilləri də dövlət dili olaraq qəbul etdiklərindən hansı əlifbada yazılsa da, artıq öz danışıqlarını, yazılı və şifahi nitqlə birlikdə dillərini unudurlar. Görürsən ki,  dili bilməyəndə nitq axsayır, danışa bilmirsən, mənsub olduğun xalqın dilində danışmaq üçün tərcüməçi axtarırsan, zəif danışdığın üçün gülünc vəziyyətlərlə qarşılaşırsan. Hər dəfə  təkrarlanacağından ehtiyat edib ümumiyyətlə danışmırsan, dili yadırğayırsan.

Təhsilin rəsmi olaraq bir neçə xarici dildə tədris olunduğu, fərqli dillərdə  mövcud olduğu zamandayıq. Ölkəmizdə tədrisin rus, ingilis, fransız dilində mövcud olduğu bu zamanda Azərbaycan dilində danışmağı unutmadan  daha çox dilləri öyrənirik, öyrəndiyimiz bu əcnəbi dillərdə biz də öz növbəmizdə kimlərisə öyrədirik. Beləcə, Əlifbanı öyrənirik, hərfləri tanıyırıq. Bir işi görməzdən əvvəl onun əlifbasından, necə deyərlər sıfırdan  başlayırıq. Əlifbanı dil mövzusunda olduğu kimi,  başlanğıc rəmzi olaraq  qəbul edirik. Hərfləri, sözləri tanımaqla, dilin incəliklərinə baş vururuq – danışmağı öyrənirik. Cavab verə,  sözümüzü deyə bilirik,  daxilimizdə digərlərini, həm də özümüzü  anlaya bilirik.

Bu gün Azərbaycan dili və Azərbaycan Əlifbası günüdür. Beynəlxalq statusu olmasa da, bu gün bizim üçün  əlamətdar gündür. Hamılıqla,  Azərbaycanı və onun dilini  sevək, qoruyaq. Bu dil üçün tarixdə həyatını qurban verən insanlarımız olub. Ona olan diqqətdən və qayğıdan yaranan  əlifbamızın, dilimizin şərəfinə bu günü  avqustda  qeyd edirik. Əlifbamızın, dilimizin bayramındayıq. Öyrənib sonra da öyrətdiyimiz əlifbamızın, dilimizin günüdür – Azərbaycan günüdür. Bu əlifbada, bu dildə həm də Azərbaycanı günbəgün yenidən öyrənirik, bu dildə kəşf edirik, sonra isə başqa dillərə çevirə-ötürə bilirik.

Bu gün avqustun biridir… Dilimizin günüdür….Əlifbamızın günüdür. Həm də heç yerdə eşitmək istəmədiyimiz   zdes hamı danabaş kak … nu azsektor da…”  , “ nənə demə, babuşka denən” deyən bu kimi insanlar üçün ibrət günüdür.

Bu gün əlamətdar gündür – dili, əlifbanı yada salırıq.

Dili bilməyəndə nitq axsayır…danışmaq istəmirsən, yadırğayırsan..

Dilimiz əlifbanın hər yaşında bizə doğmadır.

Bu gün avqustun  biridir –  Azərbaycan dili, əlifbası günüdür. Dildən, əlifbadan danışırıq…

Bu gün bir başqa gün  – Azərbaycan günüdür.

Aliyə Əsədova







VİDEO

Pezeşkian Şahin Mustafayevlə görüşdə səhv etdi, ermənilər isə səhvdən yapışdı... - VİDEO

Türk dövlətlərinin vahid xəritə qərarı Rusiyada təşvişə səbəb oldu... - VİDEO

Paşinyanın yarımçıq saziş təklifi Rusiyada da sərt tənqid edildi - Bu, demaqogiyadır, özünü aldatmaqdır - VİDEO

Prezident İlham Əliyev COP29 çərçivəsində inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinin Sammitində iştirak edib - FOTO/VİDEO/YENİLƏNDİ

İlham Əliyev əsaslı tənqid etdi - Türk dövlətlərinə nə qədər pul lazımdır?..

Türk dünyası dövlətlərinin bankları birləşdirilir...

SON XƏBƏRLƏR

14.11.2024 | 20:17
Dünya paxlava gününü möhtəşəm Türkiyə klassikası ilə qeyd edin!

14.11.2024 | 20:11
İnkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətləri üçün innovativ iqlim maliyyələşdirmə təşəbbüsünə dair beynəlxalq tədbir keçirilib

14.11.2024 | 20:04
Bakıda “Ədalətli keçid üçün sərmayələrin təşviqi” mövzusunda Yüksək Səviyyəli Dialoq keçirildi

14.11.2024 | 19:41
COP29 çərçivəsində iqlim fəaliyyətinin inkişaf maliyyəsinə inteqrasiyası müzakirə olunub

14.11.2024 | 19:14
COP29-un qərarları Xəzərlə bağlı vəziyyəti tam dəyişə bilər...

14.11.2024 | 18:59
Paşinyan uydurdu - "Azərbaycan müasir Ermənistanın 60 faizinə göz dikib"...

14.11.2024 | 18:52
Murad Dadaşovdan professor Qulu Məhərrəmliyə yubiley təbriki...

14.11.2024 | 18:45
Bizdən ikiqat çox qaz istəyən bəzi avropalılar Azərbaycanı niyə tənqid edir?..

14.11.2024 | 18:40
“Azərbaycan neokolonializmə qarşı mübarizə aparan ölkələrin yanındadır” - Vüqar Rəhimzadə

14.11.2024 | 18:32
Konstitusiya Günü hüquqi dövlət quruculuğunun simvoludur...

14.11.2024 | 18:18
Roma Papası Bakıya COP müraciətində ABŞ və Fransanı qınadı...

14.11.2024 | 18:05
Bu rəqəmlər COP29-u qaralayanlara öldürücü zərbə vurdu...

14.11.2024 | 17:53
Dünyanın 10 il müzakirə etdiyi məsələ COP-da yerindən hərəkətə başladı...

14.11.2024 | 17:47
Tanınmış politoloq COP29-la bağlı ABŞ Konqresinə müraciət etdi

14.11.2024 | 17:40
Pezeşkian Bakıya bu səbəblərdən gəlmədi - İranda rəsmilər bu barədə susur...

14.11.2024 | 17:36
“Ölkəmiz xoş məramı ilə qlobal nüfuzunu nümayiş etdirir” - Əhliman ƏMİRASLANOV

14.11.2024 | 17:27
COP29-dan müstəmləkə keçmişi olan bütün ölkələrə çağırış edildi...

14.11.2024 | 17:25
“Yaşıl” taksonomiya iqlim maliyyələşdirilməsini genişləndirmək üçün böyük imkanlar açacaq"

14.11.2024 | 17:17
Azərbaycanın QHT fəalları Avropada miqrantlara təzyiqlərlə bağlı etiraz aksiyası keçirdi... - FOTO

14.11.2024 | 17:14
Avropanın 3 böyük təşkilatı Fransa müstəmləkəçiliyini dəstəkləyir...

14.11.2024 | 17:12
COP29 çərçivəsində Mərkəzi Asiya ölkələri iqlim dəyişikliyi və buzlaqların qorunması üzrə birgə Bəyannamə imzalayıblar

14.11.2024 | 17:03
Peter Bekker COP29-da plenar iclasda çıxışına bu sözlərlə başladı - “Çox sağ ol, Azərbaycan!”

14.11.2024 | 16:55
Şimali Makedoniya Prezidenti Prezident İlham Əliyevi təbrik etdi

14.11.2024 | 16:53
COP29 Sədrliyi və Çoxtərəfli İqlim Fondları iqlim təsirinin fəsadları ilə bağlı birgə tədbir keçirib

14.11.2024 | 16:50
COP29-da Niderland və Fransanın müstəmləkəçiliyinə qarşı aksiya keçirildi - FOTO

14.11.2024 | 16:45
"Müstəmləkəçi ölkələr kasıb adlandırdıqları Afrikanın zəngin sərvəti sayəsində böyük dövlətlər olublar" - Hava Av

14.11.2024 | 16:44
COP29-da insan hüquqlarına əsaslanan iqlim ədaləti ilə bağlı müzakirə aparıldı

14.11.2024 | 16:31
"COP29 biznesləri, maliyyəçiləri, şəhərləri, millətləri bir araya gətirir" - Naycel Toppinq

14.11.2024 | 16:22
COP29 gündəlik mətbuat konfransında əldə edilmiş uğurlardan bəhs edildi

14.11.2024 | 15:48
"COP29-un keçirilməsi Azərbaycanın artan nüfuzunun göstəricisidir" - Ombudsman

14.11.2024 | 15:37
Prezident İlham Əliyev İslam İnkişaf Bankının prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 15:21
Ehtiyatlı olun! Zəhərlı paltarlar var! Hətta uşaq geyimləri də!

14.11.2024 | 15:14
"Afrikanın iqlim dəyişikliyinin qarşısını almaq üçün ildə 277 milyon dollara ehtiyacı var" - ADB prezidenti

14.11.2024 | 14:40
Prezident İlham Əliyev Maldiv Prezidenti ilə görüşdü - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 14:37
Yaşıl gələcək proqramlarının maliyyələşdirilməsi COP29-da müzakirə olundu

14.11.2024 | 14:21
“Troyka” ölkələrinin QHT-ləri ilk dəfə birgə forum keçirib

14.11.2024 | 14:16
Prezident İlham Əliyev Yəmənin vitse-prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 14:15
Prezident İlham Əliyev Nepal Prezidenti ilə görüşüb - YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 14:08
"COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi ən doğru seçimdir" - Putinin xüsusi nümayəndəsi

14.11.2024 | 14:06
“Bakcell” “Ən Uğurlu Rebrendinq” mükafatına layiq görüldü

14.11.2024 | 13:50
Prezident İlham Əliyev Efiopiya Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 13:45
"Ən mühüm məsələ inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqlim maliyyəsi ilə bağlı ehtiyacını qarşılamaqdır"

14.11.2024 | 13:31
Qlobal iqlimlə mübarizə üçün hər il təxminən 8 trilyon ABŞ dolları lazımdır - Braziliya Ali Audit Orqanı

14.11.2024 | 13:14
"COP29-da iqlim maliyyələşdirilməsi üzrə razılığa gələcəyimizə əminəm" - Afrika İnkişaf Bankı Qrupunun prezidenti

14.11.2024 | 13:03
Prezident İlham Əliyev Braziliyanın vitse-prezidenti ilə görüşüb - YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 12:50
Bakıda COP29 çərçivəsində Parlament Görüşü keçiriləcək

14.11.2024 | 12:37
Bakıda “Ambisiyaların artırılması: Avropa və Mərkəzi Asiyada enerji və su sistemlərinin transformasiyası” mövzusunda tədbir keçirildi

14.11.2024 | 12:22
COP29 çərçivəsində “Daha yaxşı pambıq” mövzusunda panel müzakirələr keçirilib

14.11.2024 | 12:15
Prezident İlham Əliyev Avropa Şurasının Baş katibi ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 12:00
Azərbaycan yaşıl keçidi inkişaf etdirməyə sadiqdir - Mərkəzi Bankın sədri

14.11.2024 | 11:47
Dünya Bankı iqlim layihələrini maliyyələşdirmək üçün 150 milyard dollar ayırmağı planlaşdırır

14.11.2024 | 11:26
Prezident İlham Əliyev Şimali Makedoniya Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 11:20
Trampın xanımı Ağ Evdə yaşamaq istəmir - səbəbini özü açıqladı..

14.11.2024 | 11:10
Naxçıvanda yol polisi sürücülərə və piyadalara müraciət etdi

14.11.2024 | 11:04
Ronaldinyo AFFA prezidenti ilə görüşüb

14.11.2024 | 10:53
Prezident İlham Əliyev Monteneqronun Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 10:26
Bakının bu ərazilərində qaz olmayacaq -ƏHALİYƏ XƏBƏRDARLIQ

14.11.2024 | 10:20
Göyçayda bədbəxt hadisə - çoban kanalda bataraq öldü

14.11.2024 | 10:14
Prezident İlham Əliyev BMT Baş Assambleyasının 79-cu sessiyasının Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 10:11
Sokratdan Qulu Məhərrəmliyə qədər

14.11.2024 | 10:10
Sabunçuda yük avtomobilinin vurduğu piyada 5 gün sonra xəstəxanada ölüb...

14.11.2024 | 10:05
Türk Dövlətləri Təşkilatı üzrə “Nazirlər Bəyannaməsi” imzalanıb

14.11.2024 | 10:02
Prezident İlham Əliyev Banqladeş Müvəqqəti Hökumətinin Baş müşaviri ilə görüşüb - FOTO

14.11.2024 | 10:00
Almaniya Kansleri pul barədə danışdı, gülüş obyektinə çevrildi...

14.11.2024 | 09:40
Bakıda “Yaşıl Qabaqcıl İdarəetmə üzrə Nazirlər Forumu” keçirilir

14.11.2024 | 09:30
Misirdə dəhşətli yol qəzası olub, 13 nəfər ölüb

14.11.2024 | 09:20
Fatih Terim Bakıya gəlir

14.11.2024 | 09:10
Donald Tramp bu senatoru Dövlət katibi təyin edəcək

14.11.2024 | 09:05
Dünya mediası COP29 barədə yazır

14.11.2024 | 09:00
Bu, Azərbaycan üçün həyəcanverici andır - Metyu Brayza

13.11.2024 | 23:25
Avropanın məşhur klubları “Qarabağ”ın dəvəti ilə Bakıya gəlir...

13.11.2024 | 22:49
AKAF COP 29 ilə əlaqədar avarçəkmə yürüşü təşkil edəcək

13.11.2024 | 22:38
Rusiya 50 minlik ordu ilə Kursk əməliyyatına başlayır - Trampın andiçməsinə qədər…

13.11.2024 | 22:00
Polşa Baş Qərargah rəisindən xəbərdarlıq - Rusiya ilə hərbi münaqişə təhlükəsi var…

13.11.2024 | 19:56
Dünya liderləri Azərbaycanın COP29-a hazırlığını yüksək qiymətləndirdi

13.11.2024 | 19:25
"İqlim dəyişmələrinə qarşı mübarizədə hərtərəfli yanaşma olmadan hədəfə nail ola bilmərik" - UNFCCC-in icraçı katibi

13.11.2024 | 19:05
COP29-da Energetika Nazirliyi ilə BAEA arasında memorandum imzalandı

13.11.2024 | 18:58
"Kiçik ada dövlətlərinə yaranmasında heç bir rol oynamadıqları böhranın öhdəsindən gəlmək üçün dəstək göstərilməlidir" - Quterreş

13.11.2024 | 18:55
Prezident İlham Əliyev BVF-nin sərəncamçı direktoru ilə görüşdü - FOTO

13.11.2024 | 18:42
Erməni nazir oğlanlarını hərbi xidmətdən yayındıran məmurları cəzalandırmağı tələb etdi

XƏBƏR ARXİVİ

«    Noyabr 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930