Dünya xəritələrində Xəzərdən Qara dənizə yeni beynəlxalq nəqliyyat marşrutu...
Artıq bu il Azərbaycan, Türkmənistan, Gürcüstan və Rumıniya Buxarestdə “Xəzər dənizi - Qara dəniz” yeni nəqliyyat marşrutunun yaradılmasına dair hökumətlərarası saziş imzalayacaqlar. Bununla tezliklə xəritələrdə Xəzər və Qara dənizləri birləşdirəcək yeni beynəlxalq nəqliyyat marşrutu peyda olacaq - o, Türkmənistandan başlayaraq, Azərbaycanın Xəzər sahilindən keçməklə daha sonra Gürcüstan və Rumıniyanın Qara dəniz sahillərinə çəkiləcək.
Onun tikintisinə dair dördtərəfli sazişin 2024-cü ilin sonunadək imzalanması planlaşdırılır, o, Rumıniyanın paytaxtı Buxarestdə bağlanacaq, onun hazırlanması məsələsi artıq Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbər müavinləri tərəfindən müzakirə olunub. Türkmənistan Xarici İşlər Nazirliyi bu xüsusda bildirib: “Tərəflər 2024-cü ildə Buxarestdə “Xəzər dənizi-Qara dəniz” beynəlxalq nəqliyyat marşrutunun yaradılmasına dair dördtərəfli (Türkmənistan-Azərbaycan-Gürcüstan-Rumıniya) hökumətlərarası sazişin imzalanmasına hazırlaşmaq niyyətlərini təsdiqləyiblər”. Buxarestdə Rumıniya Nəqliyyat Nazirliyinin dövlət katibi Adrian George Fogiş və Türkmənistan xarici işlər nazirinin müavini Əhməd Qurbanov arasında danışıqlarda nəqliyyat sahəsində əvvəllər əldə edilmiş razılaşmaların yerinə yetirilməsinin gedişatını, nəqliyyat sahəsində əməkdaşlığın perspektivlərini, o cümlədən Avropa Komissiyasının “Global Gateway” təşəbbüsü - rəqəmsallaşma, energetika, nəqliyyat, səhiyyə, təhsil və tədqiqat kimi sahələrdə yüksək texnologiyalı, ekoloji cəhətdən təmiz və təhlükəsiz qlobal əlaqələrin inkişafı üçün yeni strategiya çərçivəsində nəzərdən keçiriblər. “Xəzər dənizi-Qara dəniz” nəqliyyat marşrutu hələ 2018-ci ildə ekspertlərin oktyabrın 24-25-də Aşqabadda baş tutan görüşündə irəli sürülüb. Həmin vaxt hər dörd ölkənin nümayəndələri burada iştirak edib və artıq 4 mart 2019-cu ildə Buxarestdə Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Türkmənistanın xarici işlər nazirləri yeni beynəlxalq nəqliyyat marşrutu haqqında bəyannamə imzalayıblar. Yeni xətt üzrə dəniz daşımalarının Türkmənistanda başlanması planlaşdırılır: yük konteyner gəmiləri Xəzər dənizi ilə Azərbaycan limanlarına keçəcək, burada yüklər yenidən yük qatarlarına yüklənəcək və Qara dəniz istiqamətində dəmir yolu ilə gedəcək. Gürcüstan limanlarına və oradan Qara dənizdəki Rumıniyanın Konstansa limanına çatacaq. Yeni marşrut üzrə əsas yükgöndərənlər Hindistan və Çin olacaq, dəhliz onlara Aİ-yə tədarük etdikləri malların bir hissəsini Avropaya yönləndirmək üçün imkanlar açacaq. Əfqanıstanı Xəzər hövzəsi ölkələri və Türkiyə ilə birləşdirən Lapis Lazuli nəqliyyat dəhlizi də oradan keçəcək. Lapis-Lazuli beynəlxalq nəqliyyat dəhliziinə dair saziş 2017-ci il noyabrın 15-də Əfqanıstan, Türkmənistan, Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə arasında Əfqanıstana dair VII regional iqtisadi əməkdaşlıq konfransında imzalanıb. Bu sənədin reallaşdırılması regionun iqtisadi inteqrasiya səviyyəsini yüksəltməyə, ticarətin həcmini əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa xidmət edir. Lapis-Lazuli nəqliyyat dəhlizi həmin marşrut üzrə yükdaşımaların həcmini artırmaq üçün yeni imkanlar yaradır. Belə ki, Lapis Lazuli xəttinin Azərbaycanla yanaşı Əfqanıstan üçün də xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Həmçinin, ekspertlər tərəfindən bu marşrutun Şərq-Qərb dəhlizinin inkişafına gələcəkdə töhfə veriləcəyi vurğulanır. Dəhlizə başqa ölkələrin də marağı artır. Belə ki, Hindistanın bu dəhlizə qoşulmağı ilə bağlı da marağı ifadə edilib.
Bunlar fonunda Qara dəniz və Xəzər dənizi ölkələrinin Avropa və Asiyanı birləşdirən rəqabətqabiliyyətli əlaqə qismində Qara dəniz-Xəzər dənizi yük daşımaları marşrutunun cəlbediciliyi daha da artacaq. Ümumiyyətlə, “Qara dəniz-Xəzər dənizi” beynəlxalq nəqliyyat marşrutunun Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Türkmənistan əraziləri boyunca Asiya dövlətlərindən Xəzər dənizi və Qara dəniz vasitəsilə Avropaya malların səmərəli daşınmasının qurulmasını hədəfləmiş digər oxşar regional layihələri tamamlayacağı gözlənilir. Avropa İttifaqı da Mərkəzi Asiya ilə Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Türkmənistan üzərindən keçməklə birləşdirən beynəlxalq nəqliyyat marşrutunu inkişaf etdirmək üçün geniş fəlaiyyət göstərir. Bu, regional iqtisadi əməkdaşlığın və inteqrasiyanın artım üçün geniş imkanlar təklif edir. “Qara dəniz - Xəzər dənizi” beynəlxalq nəqliyyat marşrutu daxilində və xaricində malların sürətli və təhlükəsiz daşınmasını təmin edəcək bütün dörd iştirakçı dövlətdə yerinə yetirilən infrastruktur layihələridə prosesdə mühüm rol oynayır. Əməliyyat prosedurlarının optimallaşdırılması və müvafiq milli orqanların səmərəli əməkdaşlığının təmin edilməsi yolu ilə bu beynəlxalq nəqliyyat marşrutunun fasiləsiz işləməsinin təmin edilməsi gözlənilir. Bu layihənin həyata keçirilməsi üçün iştirakçı dövlətlərin milli operatorları arasında əməkdaşlığı asanlaşdırmaq da diqqət mərkəzindədir. “Qara dəniz - Xəzər dənizi” beynəlxalq nəqliyyat marşrutunu digər maraqlı dövlətlər və beynəlxalq təşkilatlarla, xüsusilə Avropa İttifaqı ilə birgə təşviq etmək, müvafiq infrastrukturu daha da inkişaf etdirmək və əlavə yük axınlarını cəlb etmək üçün də işlər aparılır.
Ramil QULİYEV
