Ermənistan Hindistan silahlarının sınaq poliqonuna çevrildi...
Hindistan və Ermənistan arasında hərbi müstəvidə əlaqələrin genişlənməsi təkcə Azərbaycanda yox, elə Rusiyada da ciddi şəkildə izlənilir. Bu barədə danışmazdan öncə qeyd edək ki, hazırda hind silahlarının əsas alıcılarından biri qismində məhz Ermənistan çıxış edir. Hindistan hökuməti bildirib ki, Ermənistanın Hindistanın silah istehsalçıları ilə son bir neçə ildə imzaladığı müqavilələrin ümumi dəyəri 600 milyon dollara çatıb.
Rusiyanın TASS xəbər agentliyi Hindistanın Maliyyə Nazirliyinə istinadla yazır ki, Ermənistan bu ölkənin silah istehsalçıları ilə “Pinaka” zenit-raket sistemlərinin və “Akash” antitəyyarə qurğularının alınmasına dair müqavilələri imzalamaqla Hinsdistan silahının ən böyük idxalçısına çevrilib. “Indian Aerospace Defense News” saytı 2024-2025-ci illər üçün 600 milyon dollar rəqəmini təsdiqləsə də, müqavilələrin təfərrüatlarına varmayıb. Qarabağda 2020-ci il müharibəsindən bəri Ermənistan Hindistanla ikitərəfli hərbi əməkdaşlığını dərinləşdirib. Bəzi məlumatlara görə, milyonlarla dollarlıq kontraktlarda təkcə “Pinaka” sistemlərinin deyil, haubitsaların, tank əleyhinə raketlərin və antidron avadanlığının alınması nəzərdə tutulub. Hindistanın müdafiə mövzularında xəbərlər yayan bir saytı ötən sentyabrda yazmışdı ki, Ermənistan növbəti üç il ərzində Hindistandan 90 ədəd ATAGS haubitsaları almalıdır. Bu da xəbər verilirdi ki, onlardan 6-sı artıq Ermənistana çatdırılıb. Bu ilin may ayında İrəvanda Hindistanın hərbi rəsmilərinin iştirakı ilə ilk Hindistan-Ermənistan “müdafiə məsləhətləşmələri” keçirilib. Tərəflərin yaratdığı “işçi qrup” 2024 və 2025-ci illər üçün birgə hərəkət planını hazırlayır. İrəvanla Nyu Dehli arasında hərbi əməkdaşlığa təkcə silah təchizatı deyil, hərbi təlimlər, o cümlədən “taktiki məşqlər” və “təcrübə mübadiləsi” daxildir. Xatırladaq ki, uzun illər ərzində Rusiya Ermənistanın əsas silah təchizatçısı olub. Lakin Rusiyanın başı Ukraynadakı müharibəyə qarışdığı bir vaxtda Ermənistan başqa silah satıcılarının axtarışına başlayıb. 2022-ci ilin sentyabrından bəri Ermənistan Hindistanla azı 400 milyon dollarlıq müdafiə kontraktları imzalayıb. Ermənistan ordusunun Hindistandan artilleriya sistemləri, tank əleyhinə raketlər, antidron avadanlığı alacağı bildirilir. 2023-cü ilin oktyabrında isə Ermənistan Fransa ilə iki silah sazişi imzalayıb. İrəvanın Fransanın “Thales” şirkətindən üç qabaqcıl radar sistemi alacağı gözlənir. İrəvan daha öncə Moskva ilə 400 milyon dollarlıq Rusiya silahı alınması üzrə kontraktlar bağlayıb. Lakin erməni rəsmiləri ötən il gileylənirdi ki, Ermənistan hələ də həmin silahları ala bilməyib. İki aparıcı ermənistanlı deputatın yanvarda dediyinə görə, Rusiya artıq silahların ilk partiyasını yola salıb. Rusiyanın Strategiyaların və Texnologiyaların Təhlili Mərkəzinin direktoru Ruslan Puxov Ermənistanı Hindistan və Fransa silahlarını almaqdansa, başqa istiqamətlərdə düşünməyə çağırıb: “Ermənistanın alqı-satqısı başı qoparılmış ilana bənzəyir və mənasız ziqzaqlar yaradır, Fransada nəsə ələ keçirməyə çalışır, Hindistanda nə isə dəhşətli cəhənnəmdir. Bunların gösəriciləri Latın Amerikasında vertolyot qəzalarıdır. Hindistan bir vaxtlar silahlarını hətta pulsuz “satmağa” da hazır idi və ilk olaraq onları Ermənistan aldı”. O, hind silahları ilə bağlı baş verənləri mənasız hesab edir. Puxov qeyd edib ki, daha az açıqlanan, lakin effektiv silahlar var, məsələn, serb mərmiləri və ya Bolqarıstan tank əleyhinə qumbaratanları: “Hazırda Rusiya Ermənistanı bəzi silah növləri ilə təmin edə bilməz, lakin unikal hərbi təcrübə verə bilər. Nə Hindistan, nə də Fransa bu təcrübəni təmin edə bilməz, çünki onlar özləri bu məsələdə körpədirlər”. Puxov Ermənistana maliyyəni bir neçə hərbi layihənin həyata keçirilməsinə cəmləməyi, resursları onlarla sövdələşməyə səpələməməyi tövsiyə edib. Qeyd edək ki, Hindistan hazırda qlobal silah bazarında satıcı deyil, alıcı kimi tanınır. Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutu qeyd edi rki, müəyyən illər ərzində Hindistan dünyanın ən böyük silah idxalçısı olub. 2014-2018 və 2019-2023-cü illər arasında Hindistan silah idxalını 4,7% artırıb və son 20 ildə onların alınmasına 60 milyard dollardan çox vəsait xərcləyib. Yəni Ermənistana silah satan Hindistan özü də başqa ölkələrdən silah alır və raket, təyyarə və hərbi gəmilərin istehsalı üçün lazım olan kritik texnologiyalara malik deyil. Əksinə, Hindistan silah almaqla onların istehsalı üçün istifadə olunan texnologiyaları da əldə etməyə çalışır. Hindistan ordusunun silah arsenalının 65%-i Rusiyadan alınan silahlardan ibarətdir. Bu fonda Hindistanın Ermənistana satdığı və döyüş sınaqlarından keçməmiş eksperimental silahların əksəriyyətinin – “Akash hava hücumundan müdafiə sisteminin, ATAGS haubitsalarının və “MARG 155” özüyeriyən haubitsalarının keyfiyyəti və dəqiqliyi ciddi şübhələr yaradır. Hindistanın Ermənistanı bu silah və texnikanın sınaq poliqonu kimi qəbul etməsi də diqqətdən yayınmır. Digər tərəfdən, Ermənistan Hindistandan yüksək qiymətə və keyfiyyət zəmanəti olmadan silah alır. Burada Ermənistanın keçmiş müdafiə naziri Arşak Karapetyanın bir müddət əvvəl dedikləri də xüsusi diqqət cəlb edir. Mövcud hakimiyyətin hərbi-siyasi sahədə siyasətini tənqid edən Karapetyan Hindistandan alınan silahların bir ildir Ermənistanda olduğunu, lakin yararsız vəziyyətdə olduğunu bildirib: “Mənim sənədim var ki, artıq bir ildir ki, Hindistan istehsalı olan silahları təmir edib istifadəyə yararlı vəziyyətə gətirmək mümkün deyil”.
Tahir TAĞIYEV
