4 dövlətin Azərbaycandan yan keçən "Şərq marşrutu" - təhlükə realdırmı...
Elşən Əliyev: “Əgər bir yük Rüsiyadan Pakistana və ya Əfqanıstana Orta Asiya ölkələri üzərindən daşınacaqsa, burada Bakı üçün narahatlığa əsas görmürəm”
İyulun 19-da İran, Rusiya, Qazaxıstan və Türkmənistanın Aktau şəhərində keçirilən birinci nəqliyyat ticarət və ixrac forumunda Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin şərq marşrutunun inkişafı üzrə yol xəritəsi imzalanıb.
Qeyd edilir ki, bu sənədin həyata keçirilməsi 2027-ci ilə qədər dəhlizin ötürücülük qabiliyyətini ildə 15 milyon tona, 2030-cu ilə qədər isə 20 milyon tona çatdıracaq.
Türkmənistan Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, tərəflər Qazaxıstan-Türkmənistan-Əfqanıstan marşrutu üzrə yüklərin Pakistana daha əlverişli çıxış yolu ilə daşınması şərtlərini, habelə Türkmənistan, Əfqanıstan və Qazaxıstan tərəflərinin həyata keçirilməsində iştirak imkanlarını müzakirə ediblər.
Yol xəritəsi imzalanmazdan əvvəl mütəxəssislər Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin Türkmənistan hissəsinin keçəcəyi dəmir yollarının vəziyyətini yoxlayıblar. Xüsusilə layihənin icrası ilə yük qatarlarının hərəkətinin intensivliyinin artacağı nəzərə alınmaqla yolların vəziyyəti qeyri-qənaətbəxş hesab edilir.
Bildirilib ki, relslərin bir çox hissələrində istismar müddəti bitmiş taxta şpallardan istifadə olunur.
Bundan başqa, taxta şpallarla əvəz olunan beton şpallar standartlara cavab vermir. Onların keyfiyyətini yoxlamaq üçün şpallar sındırılıb və əvəzinə içərisinə diametri 5 mm olan 12 ədəd armatur məftil çəkilib.
4 dövlətin birgə layihəsinin Azərbaycanın maraqlarına nə kimi ziyanı ola bilər?
İqtisadçı Elşən Əliyev “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, 4 ölkənin birgə layihəsinin ilkin baxışdan Azərbaycana heç bir ziyanı yoxdur: “Çünki Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizi əsasən Hindistandan və İran Körfəzi regionundan yüklərin Rusiya, Qərbi Avropa, Baltikyanı və Skandinaviya ölkələrinə çatdırılmasına hesablanıb. Şimal-Cənub Tranzit Dəhlizinin digər marşrutlarla müqaisədə əsas üstünlüyü tranzit məsafəsinin və tranzit vaxtının iki-üç dəfə az olmasıdır. Əgər dəniz yolu ilə daşıma İran körfəzi və Hind Okeanı, Süveyş kanalı, Aralıq Dənizi, Baltik Dənizindən keçərək Helsinki şəhərinə 45-60 gün ərzində daşıma müddəti təşkil edirsə, Şimal-Cənub Tranzit Dəhlizi ilə bu müddət 20-25 gün təşkil edir.
Şimal-Cənub Beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi çərçivəsində, Azərbaycan və İran dəmir yollarının birləşdirilməsinə dair işlər görülür. Azərbaycanın Astara stansiyasından İranın Astara şəhərinə qədər dəmir yolu artıq inşa edilib. Növbəti mərhələdə İran və Azərbaycan dəmir yollarının tam birləşdirilməsi uçun çatışmayan 167 km uzunluğundakı Astara-Rəşt dəmir yolunun tikintisi reallaşdırılacaq. Bütün işlər yekunlaşandan sonra Skandinaviya ölkələri, Rusiya, Azərbaycan və İranın dəmir yolları bir şəbəkədə birləşəcək və Şimaldan İran körfəzinə qədər vahid dəmir yolu formalaşacaq.
Bu 4 ölkənin birgə layihəsi Asiya qitəsi daxilində fəaliyyət göstərmək gücündədir. Yəni bunun əhatəsi yüklərin Şimala çatdırılmasını təmin etməyəcək. Gələcəkdə həmin layihənin Bakıdan yan keçməklə daha da genişlənməsi həyata keçiriləcəksə, bundan narahat olmağına dəyər. Əgər bir yük Rüsiyadan Pakistana və ya Əfqanıstana Orta Asiya ölkələri üzərindən daşınacaqsa, burada Bakı üçün narahatlığa əsas görmürəm. Təbiidir ki, həmin yükün tranzitinə Bakı iddia edə bilməz. Bu, Şimal-Cənub marşrutunun bizi əhatə etməyən Şərq istiqamətidir. Bizim ölkə elə əlverişli coğrafi mövqedədir ki, məhz həmin ölkələrin Şimala çıxışı üçün Azərbaycandan istifadəsi zəruridir. Onlar Asiya ölkələri arasında marşrut cızırlar. Biz isə Şimalla Cənubu, Avropa ilə Asiyanı birləşdirən vacib halqayıq. Bizim rolumuzu dərk edirlər ki, həmin layihələrdə önəmli paya sahibik”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
