“Sağlam ruh, sağlam cəmiyyət naminə uşaqların psixoloji reabilitasiyası”
“Kimsəsiz Uşaqların Sosial Müdafiəsi” İctimai Birliyinin təşkilatçılığı ilə Gəncə Uşaq Evində (sığınacaq) “Valideynlərini itirmiş və valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqların psixoloji reabilitasiyası” adlı üç aylıq layihə həyata keçirilir. Layihənin donoru Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyidir. Layihə “Sağlam ruh, sağlam cəmiyyət naminə uşaqların psixoloji reabilitasiyası” adlı şüarla həyata keçirilir.
On iki mövzu ətrafında həyata keçirilən reabilitasiya xidməti ixtisaslı psixoloq tərəfindən aparılır. Hər seans ayrı-ayrı mövzuları əhatə edir. Gəncə uşaq sığınacağında keçirilən yeddinci mövzu “uşaq və yeniyetmələrdə depressiyanın müəyyən edilməsi və aradan qaldırılması” mövzusuna həsr edildi.
Bildiyimiz kimi, bütün yeniyetmələr bəzən özlərini kədərli və ya dəyişkən əhval-ruhiyyəli hiss edir. Ancaq, kədərli və ya pis əhval-ruhiyyə həftələrlə və ya daha uzun müddət sürürsə, və yeniyetmənin davranışında başqa dəyişikliklər varsa, bu depressiya əlaməti ola bilər. Depressiya düzgün müalicə ilə yaxşılaşa bilər. Ancaq, müalicə edilmədikdə problemlər davam edə və ya daha da pisləşə bilər. Peşəkar mütəxəssis tərəfindən aparılan terapiya ilə yanaşı, depressiyası olan yeniyetmələr öz həyatlarında valideynlərdən və digər böyüklərdən əlavə dəstəyə ehtiyac duyur.
Yeniyetmədə depressiya olduqda, onda həftələrlə və ya daha çox davam edən kədərli və ya pis əhval-ruhiyyənin olduğunu hiss etmək mümkündür. Depressiyada olan yeniyetmələr ünsiyyət baxımından başqaları üçün çətin ola bilər. Onlar çox zaman məhz uğursuzluqlara və neqativ nəticələrə diqqət yetirir. Hər bir şeyin yaxşı və neqativ tərəflərini görmək əvəzinə, onlar özlərində və həmçinin ətrafda daha çox neqativləri görməyə meyil edir. Yeniyetmələr əvvəllər zövq aldıqları şeylərə maraqlarını itirə bilir. Depressiyada olan yeniyetmələr daha çox yata bilir və ya lazım olsa belə yuxudan qalxmaqda çətinlik çəkə bilirlər.
Depressiyadan əziyyət çəkən bəzi yeniyetmələr yeməyə daha az maraq göstərir və arıqlaya bilər. Bəziləri isə əvvəlkindən daha çox yeyə və kökələ bilər. Yeniyetmələr depressiyada olduqda məktəb tapşırıqları və dərslərə hazırlıq onlara daha ağır gələ bilər. Onlar məktəb tapşırıqlarını tamamlamaya, az səy göstərməyə və ya imtahanlara az hazırlaşa bilər. Onların məktəbdə aldıqları qiymətlər aşağı düşə bilər. Depressiya bəzi yeniyetmələrin pis və ya zərərli davranışlara meyl etməsinə, müxtəlif problemlərlə üzləşməsinə, çətin vəziyyətlərə tez-tez düşməsinə və ya daha çox mübahisə etməsinə səbəb ola bilər. Depressiyada olan yeniyetmələr riskli və təhlükəli davranışlara da meyl göstərə bilər. Bəzi depressiyaya düşən yeniyetmələrin intihar düşüncələri ola bilər. Uşaq və yeniyetmələr müxtəlif səbəblərdən depressiyaya düşə bilər. Tək bir səbəb yoxdur. Genlər, hormonlar və həyat hadisələri depressiyanın yaranmasında rol oynaya bilər.
Layihə çərçivəsində Gəncə Uşaq Evində valideyn himayəsindən məhrum olan uşaqlarla keçirilən “uşaq və yeniyetmələrdə depressiyanın müəyyən edilməsi və aradan qaldırılması”na həsr olunan seans, terapiya məqsədli idi və həmin terapiya yeniyetmələrə depressiyalarını daha yaxından araşdırmağa və çözməyə az da olsa kömək etdi. Seansda iştirak eliyən yeniyetmələr başa düşüldüklərini və başqalarına daha yaxın olduqlarını hiss etdilər. Hissləri, düşüncələri və onlar üçün əhəmiyyət kəsb edən hadisələr haqqında danışıb, fikirlərini bölüşdülər. Güclü emosiyalar və əhval-ruhiyyəni idarə etməyi öyrəndilər. Eyni zamanda zərərli və ya riskli davranışları azaltmalı olduqlarını anladılar. Duyğularını, düşüncələrini və dünyagörüşlərini yaxşılaşdırmağı, daxili güclərini inkişaf etdirməyi, ümid, sevinc və nikbinliyi artırmağı öyrəndilər.
