Zəngəzur dəhlizinin açılması beynəlxalq gündəmin əsas tələblərindən birinə çevrildi...
Zəngəzur dəhlizinin beynəlxalq gündəmə gəlməsi və onun açılmasının bir çox dünya ölkələrinin tələbinə çevrilməsini indi Ermənistanda da açıq mətnlə bəyan edirlər. Bu xüsusda erməni deputat Tiqran Abramyanın açıqlamaları xüsusi maraq doğurur.
Onun sözlərinə görə, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin bağlanması ilə bağlı müxtəlif beynəlxalq aktorların nikbin mesajları fonunda Türkiyə xatırladır ki, bu, həm də Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı razılaşmanı nəzərdə tutur: “Danışıqlar prosesi ilə bağlı Qərbdən səslənən müsbət gözləntilərin əsasında Ermənistanın güzəştləri, ABŞ-ın təzyiqləri var? Son 6 ildə kənardan nə qədər çox müsbət gözləntilər olursa, Ermənistan və erməni xalqı bir o qədər çox itirməkdə davam edir. Türkiyə və Azərbaycanın səyləri nəticəsində hazırda Zəngəzur dəhlizi beynəlxalq gündəmdə yer alıb. Turan siyasi xəttinin, nəyin bahasına olursa-olsun, yolu dəhlizə çevirməyə çalışması görünür”.
“The California Courier” qəzetinin baş redaktoru, ABŞ ermənisi siyasi xadim Harut Sasunyan isə bildirir ki, məsələyə artıq ABŞ-da da xüsusi maraq var: “Ermənistanda yanlış təəssürat yaranıb ki, ABŞ həqiqətən Ermənistanda, Ermənistanın müstəqilliyində, sülh və ya təhlükəsizliyində maraqlıdır”. Onun sözlərinə görə, belə deyil, ABŞ-nin Ermənistanda marağı yoxdur: “ABŞ-nin Ermənistanın deyil, öz maraqlarından irəli gələn daha mühüm marağı var. Erməni xalqı həmişə düşünüb və düşünür ki, xilaskarlar kənardan gəlib bizi xilas edəcəklər. Tariximiz boyu biz həmişə hansısa qüvvənin gəlib bizi xilas edəcəyini gözləmişik”. Sasunyan bildirib ki, ABŞ Ermənistanın təhlükəsizliyində maraqlı deyil, onun istədiyi Zəngəzur dəhlizidir. Erməni politoloq Akop Badalyan da bunu təsdiq edir: “ABŞ-ın hədəfi Orta Asiya, Azərbaycan, Ermənistan və Türkiyə üzərindən Aralıq dənizinə ticarət dəhlizi yaratmaqdır. Bayramov-Blinken-Mirzoyan görüşündə hansı məzmunun müzakirə olunduğunu anlamaq çox vacibdir. Bu baxımdan, Vaşinqtondakı görüşə qədər ABŞ rəsmilərinin Ermənistana kifayət qədər intensiv səfərlərinə diqqət etmək lazımdır. Dövlət katibinin daha bir müavininin Ermənistana gələcəyi barədə də məlumat var. Amma eyni zamanda görürük ki, praktiki razılaşmalar yoxdur. İndi sual yaranır: ABŞ Vaşinqtondakı görüşdən əvvəl hansısa formada Ermənistanı razı salmağa, Azərbaycanla sülh müqaviləsinə cəlb etməyə çalışmırdımı?”. Badalyanın iddiasına görə, ABŞ-nin məqsədi Zəngəzur dəhlizinin açılmasına nail olmaqdır: “ABŞ öz məqsədini kifayət qədər aydın dilə gətirib və dövlət katibinin müavini Ceyms O`Brayn açıq şəkildə bildirdi ki, məqsədləri Orta Asiya, Azərbaycan, Ermənistan və Türkiyə üzərindən Aralıq dənizinə ticarət dəhlizi yaratmaq, bununla da Rusiya, Çin və İranın təsirlərini zəiflətməkdir. Sülh müqaviləsini buna görə istəyirlər. O`Braynın Bakıda Ermənistanın cəsarətli qərarlara hazır olması barədə bəyanatı da diqqət çəkdi. Söhbət hansı cəsarətli qərarlardan gedir?”. Belə bir vaxtda Zəngəzur dəhlizi məsələsində Ermənistanın güvəndiyi İran da mövqeyini dəyişir. İranın Ermənistandakı səfiri Mehdi Sobhaninin “Azatutyun”a müsahibəsində Zəngəzur dəhlizi barədə suala cavab verərkən dedikləri də bunun təsdiqi hesab oluna bilər.
Səfirin sözlərinə görə, İranın mövqeyi ondan ibarətdir ki, sərhəd blokadası açılsın: “Siz Azərbaycan və Türkiyə ilə qonşusunuz, hər zaman düşmənçilik edə bilməzsiniz və bir gün onlarla bu məsələləri həll edəcəksiniz. Münasibətlər nizamlananda isə sərhədlərin açılması təbiidir. Biz Ermənistanın suverenliyi altında sərhədlərin açılmasının tərəfdarıyıq. Və bu, regionun bütün ölkələrinə şamil edilməlidir. İndi bizim Naxçıvanla sərhədimiz var və Culfadan İrəvanla dəmir yolu ilə, Şahtaxtıdan Arazdəyənə və İrəvana qədər avtomobillə əlaqə saxlaya bilərik… Amma yol açılsa, (Zəngəzur dəhlizi) hamı ondan istifadə edəcək. Bu, təkcə şərq-qərb istiqamətinə deyil, həm də şimal-cənub istiqamətinə aiddir. Amma blokadanın açılması ölkələrin milli suverenliyi çərçivəsində həll edilməlidir. Heç kim öz ərazisində qanunlarının pozulmasına icazə vermir, bu, beynəlxalq hüquqa ziddir və burada dividendlər olmamalıdır. Və faydalar hər kəsə şamil edilməlidir”. Mehdi Sobhani bildirib ki, İranın həm Azərbaycan, həm də Ermənistanla yaxşı münasibətləri var və Tehran bu yaxşı münasibətlərdən istifadə edərək səy göstərir ki, regionda yeni müharibə olmasın: “Diplomatiya problemləri həll etməyin ən yaxşı yoludur. Niyə biz müharibəni gözləyək, sonra diplomatiyaya başlayaq? Biz problemləri sülh yolu ilə həll etmək üçün bütün potensialımızdan istifadə etməyə hazırıq. Biz bunu qeyri-sabitlikdən əziyyət çəkə bilən, sabitlikdən faydalana bilən ölkə kimi deyirik”. Qeyd edək ki, Rusiya və Çin kimi ölkələr, bir sıra Avropa dövlətləri də Zəngəzur dəhlizinin açılmasını tələb edir. Zəngəzur dəhlizi yalnız Çin və Azərbaycan arasında münasibətlərin gücləndirilməsində deyil, bütövlükdə regionda nəqliyyat və logistikanın inkişafı baxımından da vacib hesab olunur. Bu, Cənubi Qafqaz üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyacaq bir layihədir. Layihə həm Azərbaycanın Çinlə, həm də digər aparıcı ölkələrlə iqtisadi əlaqələrinin daha da genişlənməsinə xidmət edəcək. Ermənistanın bu fonda Zəngəzur dəhlizinin açılmasına müqavimət göstərmə ehtimalı elə də yüksək deyil.
Nahid SALAYEV
