Bir güllə prezidentlik yarışında Trampı favoritə çevirdi...

Respublikaçılar Partiyasının prezidentliyə namizədinin elan edilməli olduğu qurultaydan bir gün əvvəl Donald Trampa qarşı sui-qəsd cəhdi Amerikanı şoka salıb. Bu hadisənin siyasi nəticələri hələ də qiymətləndirilməyib. Hələlik Respublikaçılar Partiyasının Trampın ətrafında toplaşdığı və onun şəxsi populyarlığının artdığı müşahidə olunur. 

Demokratlar seçki kampaniyasını bu durumda necə yenidən quracaqları barədə düşünür. Çünki Trampın reytiqni olduqca yüksəlib. Əslində, Tramp əvvəllər də reytinqdə Cozef Baydeni ötüb və indi daha sürətlə populyarlıq qazanır. Xatırladaq ki, Trampa sui-qəsd cəhdi iyulun 13-də yerli vaxtla axşam saat altı radələrində baş verib. Donald Tramp Batler şəhərində tərəfdarlarının mitinqində çıxış edib. Bu, qələbənin noyabrda keçiriləcək prezident seçkilərinin nəticələrini müəyyən edəcəyi gözlənilən əyalətlərdən biri olan Pensilvaniyadadır. Birdən eks-prezidentin çıxışı silah səsləri ilə kəsilib. Donald Tramp bundan sonra qulağını tutub. Prezidentliyə namizədlərin müdafiəsinə də cavabdeh olan Məxfi Xidmət agentləri onu olay zonasından götürməzdən əvvəl Tramp üç dəfə yüksək səslə “döyüş” sözünü deyib və yumruğunu sıxıb. Bu jest indi onun seçki kampaniyasının bir növ simvoluna çevriləcək. Atəş açan şəxsin yaxınlıqdakı Bethel Park şəhərinin sakini, 20 yaşlı Tomas Metyu Kruks olduğu müəyyən edilib. O, polis snayperinin açdığı atəşlə öldürülməzdən əvvəl təxminən on güllə atmağı bacarıb. Faciədən dərhal sonra Amerika televiziyasına şərh verən ekspertlər Kruksun hərəkətlərinin peşəkar qatilin əl yazısına bənzəməməsi ilə razılaşıblar. O, Trampın dayandığı səhnəyə doğru harasa atəş açıb. Ona görə də eks-prezidentdən başqa daha üç nəfər güllə yarası alıb. Biri ölüb, ikisi yaralanıb. Kruksun kimliyindən asılı olmayaraq, Trampın sözün əsl mənasında ölüm astanasında olduğunu etiraf etməmək mümkün deyil. Əgər güllə açılan anda başını çevirməsəydi, güllə onun qulağına deyil, gicgahına dəyəcəkdi. Cinayət artıq bir çox sui-qəsd nəzəriyyələrinin yaranmasına səbəb olub və yenilərini də doğuracaq. Onların hamısı hadisənin baş verdiyi şəraitə   və atıcının şəxsiyyətinə əsaslanır. Nə hüquq-mühafizə orqanları, nə də mətbuat hələ ki, Kruksun motivləri haqqında anlaşılan heç nə deyə bilmir. Kruksun heç bir cinayəti olmayıb, psixiatrda olmayıb və məlum olduğu kimi, heç bir  radikal qrupa daxil deyildi. Onun inancları haqqında məlumatlar ziddiyyətlidir. O, bir tərəfdən Respublikaçılar Partiyasının qeydiyyatda olan seçicisi idi və cinayətə Respublikaçılara yaxın bir “YouTube” kanalının simvolları olan köynək geyinərək gedib. Digər tərəfdən, dörd il əvvəl Kruksun “ActBlue” təşkilatına 15 dollar bağışladığı məlumdur. O, Demokratlar Partiyasının sol qanadının, yəni Trampın və Trampizmin qatı əleyhdarlarının təşəbbüslərini dəstəkləyir. Bu, Respublikaçılara böyük hədiyyə hesab olunur. Onların bəziləri artıq bu cinayətdə Demokratları günahlandırır. Ohayo senatoru Ceromi Vens bu xüsusda bildirir: “Bayden kampaniyasının əsas mesajı ondan ibarətdir ki, prezident Donald Tramp, nəyin bahasına olursa-olsun, dayandırılmalı olan avtoritar faşistdir. Bu ritorika birbaşa prezident Trampa sui-qəsd cəhdinə gətirib çıxardı”. Senatorun adı mətbuatda Trampın mümkün vitse-prezidentliyə namizədlərindən biri kimi keçir. Tramp bildirib ki, o, artıq komandasında ikinci nömrə ilə bağlı qərar verib və görünür, seçimi Milvyikdə başlayacaq Respublikaçıların qurultayında elan edəcək. İndi bu, onun zəfəri olacaq. Əgər əvvəllər partiyadaxili seçkilərdə Trampla rəqabət aparan Nikki Heyli tərəfdarları onu dəstəkləyib-dəstəkləməməkdə tərəddüd edirdilərsə, indi partiyadaxili müxalifət tamamilə geri çəkilib. 

Rus ekspert Vladimir Vasilyev məsələ ilə bağlı bildirir: “Amerika güllə altında özünü ləyaqətlə aparan əsl prezident gördü. Və bu, debatlarda uğursuzluğu ilə “məşhur” olmuş bərbad Baydenin fonundadır. Buna görə də bir çox respublikaçı hesab edir ki, noyabrda keçiriləcək prezident seçkilərinin nəticəsi artıq əvvəlcədən bəllidir. Necə ki, Trampın “tacqoyma mərasimi” baş verdi, daha nə olsun? Amma düşünürəm ki, sui-qəsd faktoru noyabr ayına qədər deyil, yayın sonuna qədər populyarlığını artıraraq fəaliyyət göstərəcək”. ABŞ-ın NBC telekanalı öz mənbələrinə istinadən iddia edir ki, sui-qəsd cəhdindən sonra Demokratlar Partiyası prezidentliyə namizədin mümkün dəyişdirilməsi ilə bağlı danışıqları təxirə salmaq qərarına gəlib. Vasilyevin fikrincə, sui-qəsd cəhdi Demokratlar Partiyasında böhranı və yeni “birinci şəxs” tələbini gücləndirəcək. Baydenin seçki kampaniyası sadə mesaj üzərində qurulub: necə olursa-olsun, ona səs verin, əks halda Tramp prezident olacaq. İndi qərarsız seçicilərin səslərini qazanmaq üçün istər-istəməz nailiyyətlərə, ən əsası isə namizədlərin şəxsi keyfiyyətlərinə diqqət yetirməli olacaq. Vasilyev bildirib: “Seçki kampaniyası gözlənilməz dönüşlər gətirməyə davam edəcək. Demokratlar Trampın xeyrinə formalaşan seçki kampaniyasının trayektoriyasını dəyişmək üçün nəsə etməli olacaqlar”. Onun gəldiyi qənaətlərdən biri də budur ki, Trampa sui-qəsd cəhdi Trampçılarla onların ideoloji rəqibləri arasında qarşılıqlı düşmənçiliyi artıracaq və Amerika cəmiyyətinin parçalanmasına xidmət edəcək. 

Amerika prezidentinin özü rəqibinə sui-qəsd xəbərini sakitliklə qarşılayıb. Belə ki, Bayden, CNN-in dediyi kimi, Tramp ilə “qısa, amma yaxşı” söhbət etdi və burada cinayətlə bağlı araşdırmanın mümkün qədər hərtərəfli aparılacağına bildirdi. Bayden qeyd edib ki, hücumla bağlı təhlükəsizlik tədbirlərinin nəzərdən keçirilməsi göstərişini verib. Belə ki, kimin prezidentə yarımavtomat silahla bu qədər yaxın gedə biləcəyi ilə bağlı suallar var. Məxfi Xidmət ABŞ prezidentləri, keçmiş prezidentlər, digər yüksək vəzifəli rəsmilərin təhlükəsizliyi üçün məsuliyyət daşıyır.Trampa sui-qəsd cəhdi ABŞ tarixində çoxdan çevrilmiş kimi görünən səhifəyə qayıdışa bənzəyir. Sonuncu dəfə ölkədə prezidentin həyatına qəsd 1981-ci ildə olub. Həmin vaxt Ronald Reyqan psixi cəhətdən qeyri-sabit bir şəxs tərəfindən yaralandı. 60-cı illər Amerika üçün bir sıra sui-qəsd cəhdləri ilə yadda qaldı. Martin Lüter Kinq, Robert Kennedi və onun qardaşı prezident Con Kennedinin öldürülməsi Amerika xalqını dərindən sarsıtdı. Ümumilikdə, ABŞ tarixində dörd prezident qətlə yetirilib. Onlardan üçü: Avraam Linkoln (1865-ci ildə vəfat edib), Ceyms Qarfild (1881), Uilyam MakKinli (1901) respublikaçı idi. Və yalnız biri, məşhur Con Kennedi demokratdır. Respublikaçılar ölümcül olmayan cəhdlərdə də öndədir. Tramp partiyanın sui-qəsd cəhdindən sağ çıxan üçüncü prezidentidir. Bütün Amerika ümid edir ki, o, 1912 və 1916-cı illərdə iki dəfə  sui-qəsdə məruz qalan Teodor Ruzveltin kədərli rekordunu təkrarlamayacaq.

Tahir TAĞIYEV