Quraqlıq daha ciddi problemə çevrilməyə başlayır
Azərbaycan ərazisinin 15 faizində quraqlıq risqi var. Xüsusilə ölkə ərazisində Gəncə-Daşkəsən zonasının quraqlıq risqi ilə üz-üzə qaldığını vurğulamaq lazımdır. Bunu hələ cari ilin aprelində Azərbaycan Kosmik Agentliyinin İdarə Heyətinin sədri Saməddin Əsədov demişdi.
Təəssüf ki, problem aktuallığını qorumaqda davam edir. Böyük Qafqaz, Kiçik Qafqaz və Talış dağlarında son 7 ildə buzlaq sahələrində ortalama 18 faiz azalma müşahidə olunub. Son 30 ildə Xəzər dənizinin səviyyəsi 2 metr azalıb ki, bunun da 1,5 metri son beş ilə təsadüf edib. Bütün bunlar aqrar sektora da təsir edir. Bunu fermerlər də təsdiq edir. Məsələn, Salyan rayonu Sarvan kəndinin sakini Natiq Qaraşov “Azadlıq” radiosuna bu xüsusda bildirir: “Quraqlıq dövründə əkin sahələrini vaxtında suvara bilmədik. Bu da məhsulu azaltdı. Məhsuldarlığın yüksək olması fermerin ən böyük arzusudur. Qazancımız bundan asılıdır. Quraqlıq əkin sahələrimizdən proqnozlaşdırılan məhsulu götürməyə imkan vermədi”. O, quraqlıq üzündən əkin sahələrini vaxtında və yetərli dərəcədə suvara bilmədiklərini, nəticədə sahələrin şoranlaşdığını deyir. N.Qaraşov dövlətdən dəstək gördüyünü, ancaq bunun yetmədiyini bildirib: “Yerli icra orqanlarının təşəbbüsü ilə baş kanallar vaxtında qazıldı. Bu, bəlli dərəcədə əlimizdən tutdu. Əkinçilər olaraq gücümüzü səfərbər edib drenaj kanalların vaxtında təmizlənməsinə çalışırıq”. Dünya Bankının hesabatına görə, Azərbaycan quraqlığa qarşı həssasdır. Hesabatda burada quraqlıqların tez-tez yaşandığına da diqqət çəkilir. Ötən il Kürün səviyyəsi hədsiz azaldığından bir çox sahənin suvarılmasında ciddi çətinliklər olub. Bu fonda əkinçi Natiq Qaraşov torpaq suvarma kanalları üzündən suyun 40 faizinin itkiyə getdiyini deyir: “Quraqlıqla mübarizəyə dəstəyi səbrsizliklə gözləyirik. Mübarizə üsulu kimi su ehtiyatının yığılmasını deyə bilərəm. Damcı üsulu ilə suvarma da işə yarayır. Bir də dəstək o ola bilər ki, suvarma kanalları torpaq olmasın, müəyyən borularla bunu etmək mümkündür ki, su itkiyə getməsin”. Əslində problem ölkə miqyasında özünü göstərir. Məsələn, ölkədə hazırda şimal-qərb küləkləri əvəzinə, şimal-şərq küləkləri üstünlük təşkil edir. Bu o deməkdir ki, regiona, Abşerona gələn rütubətli hava kütlələrinin miqdarında və kəmiyyətində dəyişmələr var. Belə hallar ağacların yarpaqlarının və ya özünün qurumasına gətirib çıxara bilər. Çünki iqlim dəyişmələri özləri ilə yanaşı, ətraf mühitdə böyük təzadlar, yəni ekstremal hallar yaradacaq. Ümumiyytlə, Azərbaycan quraqlıq gözlənilən ölkələrdəndir. Su qıtlığına görə Azərbaycan orta riskli qrupa aiddir. Bu fonda quraqlıq heyvandarlıq üçün vacib olan yem ehtiyatının keyfiyyət göstəricilərinə də mənfi təsir edir. Çünki quraqlıq əsasən bitkilərin inkişafına təsir edir. Bitkiçilik sahəsinə problem törədəndə də bu heyvandarlığın inkişafına mane olur. Qlobal istiləşmə, quraqlıq faktoru ilk növbədə heyvandarlıq üçün vacib olan yem ehtiyatının keyfiyyət göstəricələrinə mənfi təsir göstərir. Mövsümə uyğun olmayan istiləşmə heyvanlar arasında yeni epidemiya və epizootiaların yayılması ehtimalını artırır. Bütün dünya bu problemi hiss edir.
Xatırladaq ki, prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə 2024-cü il Azərbaycanda “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan edilib və Tərəflər Konfransının (COP) 29-cu toplantısı da Bakıda keçiriləcək. Bu fonda ölkə ərazisində emissiya qazlarını azaltmaq üçün müvafiq addımlar atır. Dünya Bankının (DB) Azərbaycanda iqlim göstəricilərinə dair hesabatında deyilir ki, indiki gedişat sürsə, ölkədə istixana qazlarının emissiyası 2050-ci ilədək 30 faiz azalacaq. Bank bunu Azərbaycanın iqtisadi strukturu ilə əlaqələndirir. İqtisadçı Pərviz Heydərovun fikrincə, istixana effekti yaradan qazların azaldılması, yaşıl enerjiyə keçid kimi məsələlərin həlli həm uzun zaman tələb edir, həm də yüksək texnologiya və sərmayə yatırımı: “Azərbaycan ənənəvi enerji resursları ölkəsi sayılsa da, COP29-a ev sahibliyi etməklə dünya ölkələri ilə birgə olduğunu nümayiş etdirir. Azərbaycanda karbon emissiyalarının azaldılması, eləcə də qalıq yanacaqdan asılılığı azaltmaq üçün gərəkli tədbirlər görülür”. Ekspert elektromobillərin ölkəyə gətirilməsinə görə rüsumların ləğv olunmasını, bərpaolunan enerji mənbələrindən istifadəyə çalışmaqla karbon emissiyalarının azaldılmasını belə tədbirlərdən sayır: “Qaldı Azərbaycanın neft asılılığından azad olması məsələsinə, biz dünyada gedən proseslərin içindəyik. Necə ki Avropanın inkişaf etmiş ölkələri, ABŞ başda olmaqla bərpaedilən enerji mənbələrindən istifadəyə can atırlar, biz də bu sahədə bütün vəzifələri yerinə yetirməyə hazır olduğumuzu göstərir və bu istiqamətdə addımlayırıq. Amma neftdən asılılıq o vaxt bitəcək ki, bu, qlobal miqyasda öz əksini tapsın. Yalnız ondan sonra bizdə görünməyə başlayacaq. Hələ dünya ənənəvi enerji resurslarından asılılıqdan qurtarmayıb, sadəcə, danışıqlar aparılıb. Ona görə də hələ bir müddət bizim əsas gəlirlərimizi neft və qaz resursları təşkil edəcək”. Dünya Bankının hesabatına görə, dünyada istixana qazlarının emissiyası 1990-cı illə müqayisədə 2020-ci ilədək təxminən 50 faiz artıb. 2020-ci ildə göstəricilər 2019-cu ilə nisbətən aşağı olsa da, hələ də kritik sayılır.
Samirə SƏFƏROVA
