Qərb Ukraynanı ərazi güzəştlərinə çağırır - Kiyev yarı yolda buraxıla bilər

Dünya nizamında mühüm dəyişikliyə səbəb olan Rusiya-Ukrayna müharibəsinin hələ də yaxın tezlikdə sona çatması gözlənilmir. Hətta indiki halda NATO Ukraynada müharibənin daha 3-4 il davam edəcəyini proqnozlaşdırır, çünki Rusiya müharibə iqtisadiyyatında yaşamağa hazırdır.

Vaşinqtonda keçirilən NATO sammiti zamanı qurumun yüksək rütbəli rəsmisi deyib ki, Rusiya ən azı 3-4 il müharibə iqtisadiyyatında həyatı davam etdirə biləcək, ona görə də Ukraynanın müttəfiqləri uzunmüddətli perspektivdə Kiyevi nə ilə təmin etməli olacaqlarına diqqət yetirməlidirlər. Anonimlik şərti ilə danışan mənbə deyib: “Biz 2025-ci ildən sonra da Ukraynanı dəstəkləməyə hazır olmalıyıq. Biz hamımız çox yaxşı başa düşürük ki, bu, tezliklə bitəcək münaqişə deyil. Bu, illərlə diqqət mərkəzində olan səylər tələb edəcək”. Rusiyanın hökumətin iqtisadiyyatı müharibə vəziyyətinə gətirmək qərarını qəbul etmək qabiliyyətini qiymətləndirən NATO rəsmisi qeyd edib ki, uzunmüddətli nəticələr Rusiya iqtisadiyyatı üçün nəzərəçarpacaq və əhəmiyyətli olacaq. Ancaq hələlik Rusiya cəmiyyəti ona təklif olunan həyat tərzinə hazırdır. NATO-nun yüksək rütbəli rəsmisi qurumun Ukraynanı dəstəkləmək niyyətini də şərh edib. Xüsusilə, Almaniyanın Visbaden şəhərində komanda qərargahının yaradılmasını yüksək qiymətləndiib. Onun sözlərinə görə, bu, müdafiə və sənaye öhdəlikləri ilə yanaşı, Ukraynaya sabit dəstək mənbəyini təmin edir: “Bu, Ukraynanın ehtiyac duyduğu şeyi almasına və müəyyən məsuliyyət daşımasına əmin olmaq üçün bir koordinasiya mexanizmidir, çünki hamımız bilirik ki, vədlərin uzun bir siyahısı var və əslində döyüş meydanında görünənlər çox vaxt fərqlidir”. Amma maraqlıdır ki, məhz belə bir vaxtda ABŞ-ın və Britaniyanın Moskvadakı iki keçmiş səfiri Ukraynada onun 1991-ci il sərhədlərinə qayıdılmadan dərhal sülh təklif edib. “The Financial Times” qəzetində dərc olunmuş məktubda deyilir ki, ərazi güzəştləri Ukraynanın müstəqilliyi üçün “kiçik bədəl” olardı. Müraciətə Şərqi Avropa üzrə bir neçə ekspert də imza atıb. Məktub müəllifləri hesab edirlər ki, vəziyyətin ciddi eskalasiyası olmadan Rusiyanı Donbas və Krımdan çıxarmaq mümkün olmayacaq. Məktubda deyilir ki, əgər sülh hazırda Ukraynada yaranmış qüvvələr nisbəti əsasında qaçılmazdırsa, buna məhz indi nail olmamaq mənəviyyatsızlıq olardı: “Qərbin sülhün danışıqlar yolu ilə həllinə razılaşmaması belə bir inama əsaslanır ki, Ukraynanın tam qələbəsini təmin etmək mümkün olmasa, bu, Putinə sudan quru çıxmaq imkanı verəcək. Amma bu zaman müharibənin ən mühüm nəticəsi nəzərə alınmır: Ukrayna da, Finlandiya 1939-40-cı illərdə etdiyi kimi, öz müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparıb və onu əldə edib. Bəzi ərazi güzəştləri reallıq üçün çox da baha olmayan qiymət kimi görünür, nəinki müstəqilliyin görüntüsü”.

Müəlliflər hesab edirlər ki, Vaşinqton Moskva ilə Rusiya və Ukraynanın maraqlarını nəzərə alan təhlükəsizlik müqaviləsi üçün danışıqlar aparmalıdır. Təklifə görə, danışıqlar Ukraynada atəşin müvəqqəti dayandırılması elan edildikdən sonra başlanmalıdır. Məktubu Birləşmiş Ştatların 1987-1991-ci illərdə Ronald Reyqan və ata Buş tərəfindən SSRİ-yə təyin edilmiş keçmiş səfiri Cek Metlok, Böyük Britaniyanın 2004-2008-ci illərdə Rusiyadakı səfiri Entoni Brenton, Lordlar Palatasının üzvü, sosioloq Robert Skidelski, britaniyalı jurnalist və politoloqlar - Anatol Liven, Riçard Sakva, Tomas Fazi, Britaniyanın iki keçmiş diplomatı - Kristofer Qrinvil və İen Praud imzalayıb. Elə Rusiya prezidenti Vladimir Putin də bu yaxınlarda demişdi ki, Moskva indi sülh üçün təkcə Krım, Donetsk və Luqansk vilayətlərini deyil, Zaporojye və Xerson vilayətlərini də tələb edir: “Ukrayna qoşunları Luqansk, Donetsk, Xerson və Zaporojye vilayətlərindən tamamilə çıxarılmalıdır. Kiyevdə belə bir qərara hazır olduqlarını, qoşunlarını bu bölgələrdən real şəkildə çıxarmağa başladıqlarını, həmçinin NATO-ya qoşulmaqdan imtina etdiklərini rəsmi bildirdikləri anda dərhal atəşin dayandırılması və danışıqlara başlamaq əmri veriləcək”. Putin, sülh müqaviləsinin şərtləri kimi, Krım da əlavə olunmaqla həmin dörd bölgəni Rusiyanın ilhaq etməsinin beynəlxalq səviyyədə tanınmasını, Ukraynanın neytral və nüvəsiz status almasını irəli sürüb. Sülh yolu ilə həll prosesində Qərb ölkələri, Rusiya prezidentinin fikrincə, Moskvaya qarşı tətbiq olunan bütün sanksiyaları ləğv etməlidir. Onun sözlərinə görə, bu, münaqişənin dondurulması deyil, onun yekunlaşması ilə bağlı təkliflərdir. Ukrayna Prezidenti Ofisi rəhbərinin müşaviri Mixail Podolyak Rusiya dövlət başçısı Vladimir Putinin açıqladığı şərtləri rədd edib. Podolyak deyib ki, Putinin səsləndirdiyi müddəalarda həqiqi dinc təkliflər, müharibəni bitirmək istəyi yoxdur: “Ancaq müharibənin bədəlini ödəməmək və yeni formatlarda davam etdirmək istəyi var”. Moskva hazırda Zaporojye və Xerson şəhərlərinə nəzarət etmir. Ukrayna onu da  dəfələrlə bəyan edib ki, Rusiya qoşunları onun 1991-ci il sərhədlərindən tamamilə çıxarılmalıdır. Hazırda görünən odur ki, Qərbdə Rusiya-Ukrayna savaşından yorğunluq var. Düzdür, NATO-ya üzv ölkələrin liderləri Vaşinqtonda keçirilən sammitdə 2025-ci ildə Ukraynaya 40 milyard avroluq hərbi yardım göstərmək barədə razılığa gəliblər. Amma belə yardımlar hissə-hissə verilir və daha çox Qərb şirkətlərinin varlanmasına xidmət edir. Bu səbəbdən Ukrayna üçün istənilən effekti vermir. 

Nahid SALAYEV