ABŞ da Azərbaycanın sülh yanaşmasını dəstəklədi - top erməni tərəfdədir...

NATO-nun 75 illiyinə həsr olunmuş Zirvə görüşü çərçivəsində ABŞ dövlət katibi Entoni Blinkenin təşəbbüsü və iştirakı ilə Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov və Ermənistan xarici siyasət idarəsinin rəhbəri Ararat Mirzoyan arasında Vaşinqtonda görüş keçirilib.Tərəflər Azərbaycan və Ermənistanın sülh və dövlətlərarası münasibətlərin qurulması haqqında tarixi sazişin yekunlaşdırılması istiqamətində əldə olunmuş irəliləyişi qeyd edib və bu istiqamətdə işi davam etdirməyə razılaşıblar.

ABŞ dövlət katibi görüş fonunda çox maraqlı açıqlama verib. O bildirib ki, Azərbaycan və Ermənistan danışıqlar, o cümlədən dayanıqlı, layiqli və hər iki ölkə, region və ABŞ-la əlaqələr üçün böyük imkanlar yaradan sülh danışıqları istiqamətində vacib işlər görüblər: “ABŞ Avropa İttifaqı və digər həmkarları ilə birlikdə bu prosesə dəstək verib. Görüş əldə olunmuş irəliləyişləri nəzərdən keçirmək üçün bir fürsətdir. Bütün təmaslar, o cümlədən son həftələrdə aparılan müzakirələrə əsasən düşünürəm ki, tərəflər ABŞ-ın da güclü şəkildə dəstəklədiyi sülh razılaşmasını əldə etməyə yaxındır”. ABŞ Dövlət Departamentinin yaydığı məlumatda isə bildirilir ki, görüşdə dövlət katibi dayanıqlı və layiqli sülh sazişi istiqamətində əldə olunmuş irəliləyiş barədə müzakirə aparıb və tərəfləri mümkün qədər tez bir zamanda razılaşdırmanı yekunlaşdırmaq üçün gələcək addımları atmağa həvəsləndirib: “Dövlət katibi bütün Cənubi Qafqaz regionunun fayda əldə edəcəyi regional bağlantının inkişafında sülhün əldə olunmasının vacibliyini qeyd edib”. Bununla yanaşı, Blinken Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Berbokla Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişi istiqamətində əldə olunmuş irəliləyişi müzakirə edib. Tərəflər razılaşmanın tez bir zamanda yekunlaşmasının vacibliyini vurğulayıblar. Beləliklə, görünən odur ki, ABŞ sülh prosesində tələsir. Əslində, bu yanaşma Azərbaycanın maraqlarına uyğundur. Daha bir mühüm nüans odur ki, ABŞ sülh razılşmasının Azərbaycanın şərtləri ilə əldə olunmasını da qəbul edir. Bu fonda o da diqqət çəkir ki, ABŞ artıq Vaşinqton Bakı və İrəvan arasında birbaşa təmasları qəbul edir. ABŞ-nin bu reallığı dəyişmək imkanı yoxdur. Odur ki, ən yaxşı variant, yəqin ki, sülh idealına və bu istiqamətdə atılan addımlara dəstək olmaqdır. Belə vəziyyətdə ABŞ senatoru Rocer Uiker də İrəvanda olarkən bildirib ki, ölkəsi Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh prosesini təşviq etmək istəyir və danışıqları asanlaşdırmağa hazırdır: “Son məqsədimiz bütün bu regionda sülhün, təhlükəsizliyin, hüquqlara hörmətin olmasıdır”. ABŞ Senatının Xarici Əlaqələr Komitəsinin sədri Ben Kardin də bu mövzuya toxunaraq qeyd edib ki, sülh müqaviləsi Ermənistan üçün sərhədlərdə sülhü təmin etməlidir: “Ermənistan xalqı əmin olmalıdır ki, sülh şəraitində dinc yaşaya bilər və heç bir hərbi əməliyyat təhlükəsi yoxdur. Sülh müqaviləsinin məqsədləri bunlardır. Ermənistan üçün sülh sazişi vacibdir, çünki İrəvan əmin olmalıdır ki, sərhəd-keçid məntəqələri açıq olacaq və həll olunmamış məsələlərə doğru addımlar atılacaq. Sülh sazişinin tezliklə imzalanmasını istəyirik”. Amma sülh üçün maneə hələ də odur ki, Bakı və İrəvan arasında həm sərhəd, həm kommunikasiyanın hansı prinsiplərlə açılmasına dair fikir ayrılığı var. Azərbaycan haqlı olaraq uzunmüddətli proses olan sərhədin delimitasiyasını sülh sazişindən ayırmağı təklif edir. Eyni zamanda, kommunikasiyanın açılmasında Zəngəzur dəhlziinin ölkəmzin şərtləri ilə reallaşması da ön plandadır. Hesab olunur  ki, kommunikasiya və sərhədlə bağlı fikir ayrılığını kənara qoyaraq, ümumi prinsiplər üzrə sülh sazişinə dair ilkin sənədin imzalanması mümkündür. Azərbaycan bunu istisna etmir.

İndi əsas məsələ Ermənistanın eyni cəsarəti nümayiş etdirməsdir. Əslində bunu üçün ABŞ-ın Ermənistana təzyiqləri müsbət nətəcə verə bilər. Lakin ortada Rusiya faktoru da var. Artıq Kremlin İrəvana bu fonda xəbərdarlıqlarının sayı artır. Rusiyanın xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin qeyd edir ki, Rusiya Ermənistanın Vaşinqtonda keçirilən NATO sammitində iştirakından son dərəcə təəssüflənir: “Təhlükəsizlik sahəsindən danışarkən vurğulamaq istəyirəm ki, Ermənistan Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) üzvü olaraq qalır və hərbi və hərbi-texniki sahədə çoxsaylı ikitərəfli sazişlərin iştirakçısıdır”. Onun sözlərinə görə, Ermənistan Vaşinqtonda keçirilən bu hərbi-siyasi blokun sammitində iştirakdan başqa, NATO standartlarının həyata keçirilməsi, silahların alınması və ya birgə döyüş hazırlığı tədbirlərinin keçirilməsi baxımından NATO və ya alyansın ayrı-ayrı üzvləri ilə qarşılıqlı fəaliyyəti artırmağa üstünlük verir. Qaluzin əlavə edib ki, İrəvan məqsədləri Rusiyanın “strateji məğlubiyyəti” olan ölkələrlə belə bir tempdə əməkdaşlığı dərinləşdirməklə, əslində, əlləri ilə öz təhlükəsizliyinə də zidd olaraq Cənubi Qafqazda vəziyyəti ciddi şəkildə gərginləşdirmək riskini daşıyır: “Düşünürəm ki, Ermənistanda bilikli mütəxəssislər və siyasətçilər belə ehtiyatsız addımların mümkün nəticələrini başa düşürlər”. Hər halda, Ermənistanın bütün bunları nəzərə alması vacibdir.

Samirə SƏFƏROVA