Avrasiyada Azərbaycanın yeni rolu - əsas birləşdirici halqa...

Bu gün beynəlxalq aləmdə qüvvələr nisbətinin tamamilə dəyişməsi müşahidə olunur. Belə durumda o da faktdır ki, beynəlxalq vəziyyət daha da qeyri-sabit xarakter alıb. Birincisi, siyasi sistemlər arasında mövcud olan güc balansı pozulub. İkincisi, inkişaf etmiş ölkələr arasında ziddiyyətlər güclənib.

İnkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında uçurum getdikcə genişlənir. Dini zəmində dövlətlərarası ziddiyyətlər də artır. Üçüncüsü, yoxsulluğun və işsizliyin artması səbəbindən inkişaf etməkdə olan ölkələrdə sosial qeyri-sabitlik artır. Dördüncüsü, milli-etnik və dini ziddiyyətlərə əsaslanan regional münaqişələr güclənib. Bu münaqişələr nəticəsində hazırda dünyada 10 milyonlarla  qaçqın var. Beşincisi, qlobal və milli təhlükəsizlik beynəlxalq terrorizm, dini ekstremizm və fundamentalizm tərəfindən təhdid olunmağa başlayıb. Bu mürəkkəb, ziddiyyətli beynəlxalq şəraitdə milli maraqlara cavab verən çevik və səmərəli xarici siyasətin işlənib hazırlanması zəruri xarakter daşıyır. Azərbaycan bu istiqamətdə böyük uğura atan ölkələrdən biridir. 

Ölkəmiz beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini qlobal və regional təhlükəsizliyə cəlb edə bilən əsas aktorlardan birinə çevrilib 

Ümumiyyətlə, dövlət müstəqilliyini əldə etməsi ona öz xarici siyasətini müstəqil şəkildə həyata keçirmək, dünya birliyinə daxil olmaq üçün öz yolunu tutmaq, dövlətlərarası münasibətlərin istiqamətlərini və prioritetlərini müəyyən etmək üçün geniş imkanlar açdı. Suverenliyinin möhkəmləndirilməsi, iqtisadi çətinliklərin aradan qaldırılması, xalqının güzəranının yaxşılaşdırılması hər bir dövlətdən fəal çoxtərəfli xarici siyasət həyata keçirməyi tələb edir. Bunları Azərbaycan uğurla nəzərə aldı və ölkəmizin ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsində bu amil də mühüm önəm kəsb etdi. 

Azərbaycan dünya birliyinin bir hissəsi kimi beynəlxalq aləmdə qüvvələr balansını dəqiq nəzərə alır. Bundan başqa, tarix özü əvvəlcədən müəyyən edib ki, Azərbaycan Avrasiyanın əsas yollarının kəsişməsində yerləşir. Bu, ölkənin xarici siyasətinin strateji perspektivi kimi Böyük İpək Yolunun analoqu olan Avrasiya siyasi, iqtisadi və mədəni körpüsünün yaradılması imkanı verir. Azərbaycan regionun ən çoxsaylı, sosial-iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş, böyük intellektual, mənəvi və mədəni potensiala malik ölkəsi kimi bu gün Avrasiya miqyasında birləşdirici halqa rolunu oynayır. Məhz buna görə də Azərbaycanın tarazlığın və qüvvələr balansının təmin edilməsi, real potensial resursları hesabına indi xüsusi əhəmiyyət kəsb edən bu strateji əhəmiyyətli regionda əməkdaşlıq üçün möhkəm zəmin yaradılması proseslərində mühüm rol oynamaq üçün hər cür imkan var. Dünya miqyasında qüvvələr balansı bu region ölkələrinin inkişaf yolu ilə çox asılıdır. Bu fonda xarici siyasətini qurarkən, dünya birliyinə inteqrasiya edərkən Azərbaycan müəyyən məqamları və prinsipləri də nəzərə alır. Bura aşağıdakıları aid etmək olar:  öz milli və dövlət maraqlarının aliliyi ilə qarşılıqlı maraqların tam nəzərə alınması;  bərabərlik, qarşılıqlı fayda və başqa ölkələrin daxili işlərinə qarışmamaq;  ideoloji baxışlarından asılı olmayaraq xarici siyasətdə açıqlıq prinsipi; sülh və təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsi, münaqişələrin sülh yolu ilə həlli, mübahisəli məsələlərin həllində güc tətbiqindən və onun tətbiqi təhlükəsindən imtina edilməsi; ikitərəfli və çoxtərəfli əlaqələrin qurulması və inkişafı;  beynəlxalq hüququn daxili hüquqdan üstünlüyünün tanınması. Azərbaycanın  xarici ölkələrlə diplomatik, siyasi, ticarət-iqtisadi və mədəni əlaqələrinin inkişafı iki istiqamətdə həyata keçirilir:  dövlətlərarası, hökumətlərarası, parlamentlərarası və qeyri-hökumət səviyyələrində ikitərəfli və çoxtərəfli əlaqələr çərçivəsində;  beynəlxalq təşkilatların fəaliyyət sistemində, xüsusilə BMT, TDT, ATƏT, Aİ, NATO, MDB, İƏT, ŞƏT, Qoşulmama Hərəkatı və sair. Bu təşkilatlarda, xüsusən də BMT-də iştirakdan Azərbaycan beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini qlobal və regional təhlükəsizliyin təmin edilməsi, xalqlar arasında əməkdaşlıq və etimadın möhkəmləndirilməsi problemlərinə cəlb etmək üçün istifadə edir.

Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı ilə münasibətlər uğurla inkişaf edir

Hazırda müxtəlif beynəlxalq təşkilatlarla Azərbaycan əməkdaşlığını uğurla davam etdirir. Bura Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı da daxildir. Elə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı da bu gün Azərbaycanla əməkdaşlığın inkişafında olduqca maraqlı tərəfdir. Qazaxıstanın paytaxtı Astana şəhərində “ŞƏT plyus” formatında görüşdə çıxışı zamanı bu məqama toxunan prezident İlham Əliyev qeyd edib: “Azərbaycan ikinci dəfədir ki, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının Zirvə toplantısına dəvət olunur. Biz bunu Azərbaycan ilə üzv dövlətlər arasında inkişaf edən tərəfdaşlığın göstəricisi kimi qiymətləndiririk. Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri üzrə qarşılıqlı fəaliyyət Azərbaycan ilə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv dövlətlər arasında əməkdaşlığın vacib sahəsini təşkil edir. Coğrafi mövqeyi və nəqliyyat infrastrukturuna qoyulmuş böyük sərmayələr Azərbaycana Avrasiyanın nəqliyyat-logistika qovşaqlarından birinə çevrilmək imkanı verib”.

Bu arada qeyd edək ki, Azərbaycanın Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı ilə münasibətlərinin daha da dərinləşməsi gözlənilir. Ümumiyyətlə, Azərbaycan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının dövlətləri ilə münasibətlərin növbəti mərhələsinə keçməyi planlaşdırır. Bunda qurum özü də maraqlıdır. Azərbaycan lideri İlham Əliyevin Astanada keçirilən sammitə fəxri qonaq kimi dəvət olunması da bunu göstərir. Xatırladaq ki, 23 il əvvəl yaradılan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı regional əməkdaşlıq forumu statusuna malik olmaqla 9 üzv (Qazaxıstan, Çin, Rusiya, Qırğızıstan, Özbəkistan, Tacikistan, Pakistan, Hindistan, İran), 3 müşahidəçi üzvü (Əfqanıstan, Monqolustan, Belarus) və 14 dialoq tərəfdaşı (Azərbaycan, Türkiyə, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Bəhreyn, Ermənistan, Misir, Kamboca, Qətər, Küveyt, Maldiv, Myanma, Nepal, Səudiyyə Ərəbistanı, Şri-Lanka) dövlətlərini özündə birləşdirir. Təşkilata üzv olan dövlətlər qlobal nominal ÜDM-in 20 faizdən çoxunu formalaşdırırlar. Dünya neft ehtiyatlarının 20, qaz rezervlərinin isə 44 faizi bu təşkilata üzv olan ölkələrin payına düşür. Dünya əhalisinin 40 faizinin məskunlaşdığı təşkilat dövlətlərinin qlobal iqtisadiyyatdakı payı hər il daha da atmaqdadır. 2016-cı ildə Azərbaycan ilə ŞƏT arasında əməkdaşlıq sahələrini əks etdirən memorandum imzalanıb. Son 8 ildə Azərbaycan ilə təşkilat arasında əməkdaşlığın güclənməsi müşahidə olunub. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin tam bərpasından sonra regionda formalaşan yeni düzən fonunda ölkəmizlə əməkdaşlığın genişləndirilməsi təşkilatın da regional maraqlarına uyğundur. Belə ki, Azərbaycan regional və bölgəni əhatə edən beynəlxalq layihələrin, o cümlədən nəqliyyat dəhlizlərinin uğurla icrasında və genişləndirilməsində xüsusi töhfəyə malik olan dövlətlərdəndir. Elə bu fonda Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı ilə münasibətlərin bundan sonra daha da dərinləşməsi gözlənilir və bu, bütün tərəflərin maraqlarına uyğundur.

Samirə SƏFƏROVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.