Erməni nazirin sözlərinə görə, sazişi elə "bu dəqiqə" imzalamaq olar, lakin...
Abutalıb Səmədov: “İki ildir sülhün imzalanmasının qarşısını Ermənistan alır”
“Bakı və İrəvanın sülh sazişi layihəsi üzərində işi yekunlaşdırmaq üçün real imkanı var”. Ermənistan KİV-in yaydığı məlumata görə, bu barədə Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan ABŞ-Ermənistan Strateji Dialoqu üzrə yekun iclasın açılışında deyib.
Azərbaycanla sülh sazişi layihəsi üzərində işi yekunlaşdırmaq üçün tarixi məqamın olduğunu deyən Mirzoyan Ermənistanın Azərbaycanla münasibətlərin normallaşmasına və ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınmasına əsaslanaraq sərhədlərin delimitasiyasına sadiq olduğunu əlavə edib. "Sülh sazişi layihəsini yekunlaşdırmaq üçün tarixi real məqamdır, bu sülh sazişinin imzalanması regionda uzunmüddətli sülh üçün yeni qapı aça bilər", - Ermənistan XİN rəhbəri deyib.
Mirzoyan konkret nəyi, hansı imkanları nəzərdə tutur?
“Ümid edək ki, bu təxribatçı prinsiplər təklif etməkdən və təxribatçı mövqe tutmaqdan Ermənistan nəhayət imtina etmək qərarına gəlib”
“Alyans” Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin sədri, siyasi ekspert Abutalıb Səmədov “Bakı-Xəbər”ə şərhində “Məlumdur ki, sülh sazişi təqribən iki il bundan əvvəl də imzalana bilərdi, lakin bu imzalanmanın qarşısını Ermənistan aldı. O dövrdə Ermənistan tələb edirdi ki, sülh sazişi Minsk qrupu çərçivəsində imzalansın, eyni zamanda Qarabağın statusu qeyd olunsun. Hətta Rusiya belə bir layihə ilə də çıxış etdi və 2022-ci ilin sonlarında keçirilən Soçi sammitində Azərbaycan Prezidenti hər iki dövlət rəhbərinin kəskin şəkildə cavabını verdi, “Qarabağ məsələsi bitib və bu məsələ müzakirə oluna bilməz” dedi. Ondan sonrakı dövrlərdə Rusiya layihəni çəkdi, ancaq Ermənistan başqa bir bəhanə gətirdi, Qarabağ ermənilərinin hüquq və təhlükəsizliyinin beynəlxalq mexanizmlərlə təmin olunması məsələsini ortaya atdı, beynəlxalq qurumları, ilk növbədə Avropa İttifaqını bu prosesə qoşmağa çalışdı, bu da sülh sazişinin imzlanmasına mane oldu və Alen Simonyan özü etiraf edirdi ki, əgər onlar Qarabağ məsələsini qaldırmasaydılar sülh sazişini artıq bir neçə dəfə imzalamaq mümkün olardı. 2023-cü ilin sentyabrında Azərbaycan Qarabağ üzərində suverenliyini tam təmin etdi və ermənilər Azərbaycan ərazisini tərk etdilər”-deyə bildirdi.
A.Səmədov qeyd etdi ki, onların artıq hüquq və təhlükəsizliyinin təminatı məsələsi də gündəlikdən çıxdı, ancaq Ermənistanın bəhanələri kəsilmədi. A.Səmədovun sözlərinə görə, bu dəfə 2023-cü ilin sonlarında keçirilən Qranada sammitində üç prinsip ortaya atdılar və bunun altından həm Avropa Birliyinin rəhbəri, həm Almaniya kansleri, həm Fransa prezidenti, həm də Nikol Paşinyan imza atdı. “Həmin prinsiplər. çox təəssüf ki, sülh sazişinin imzalanması yolunda əsas maneədir. Yeri gəlmişkən, bu yaxınlarda keçirilən Almatı görüşü ərəfəsində Ermənistanın xarici işlər naziri həmin prinsipləri bir daha təkrarladı. Çox təəssüf ki, bu da danışıqların gedişində öz təsirini göstərdi və arzu olunan nəticə əldə olunmadı. Ermənistan nəyi tələb edir və Azərbaycan nəyi qəbul etmək istəmir?
Birincisi, ərazi bütövlüyü məsələsidir ki, hər iki tərəf bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır. Məsələn, Ermənistan bunu rəqəmlərlə göstərməyi tələb edir. Azərbaycanın mövqeyi bundan ibarətdir ki, rəqəmlər delimitasiya və demarkasiya məsələsindən sonra müəyyənləşəcək, bəri başdan dəqiq rəqəm göstərmək yanlış olar. Ermənistan nədənsə bunu başa düşmək istəmir, istəyir mütləq ora yazılsın ki, Ermənistan ərazisi 29 min 743 kvadrat kilometrdir. İkinci anlaşılmazlıq delimitasiyanın aparılacağı xəritələrlə bağlıdır. Ermənistan tələb edir ki, 1975-ci il xəritəsi əsasında aparılsın, Azərbaycan konkret bir xəritə əsasında delimitasiyanın aparılmağını qəbul etmir, hesab edir ki, digər xəritələr də bu prosesdə nəzərdən keçirilməlidir. Digər tərəfdən, Almatı bəyannaməsini Ermənistan ortaya atır. Almatı bəyannaməsində guya inzibati sərhədlər müəyyənləşdiyinə görə Almatı bəyannaməsi ərəfəsində qüvvədə olan xəritə, konkret 1975-ci il xəritəsi təklif olunub. Azərbaycan Prezidenti buna da aydınlıq gətirdi ki, Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin xeyli hissəsində, xüsusilə dağlıq ərazilərdə inzibati sərhədlər olmayıb. Ona görə Almatı bəyannaməsinə istinad edib konkret 1975-ci il `xəritəsini əsas götürmək mümkünsüzdür. Artıq məlumdur ki, bir sərhəddin təqribən 12, 10-da 5 kilometri delimitasiya və demarkasiya prosesindən keçib”.
A.Səmədov vurğuladı ki, 1976-cı il xəritəsi əsas götürülüb, ancaq digər ərazilərdə bu cür hərəkət etmək, ola bilsin, mümkün olmasın. A.Səmədov qeyd etdi ki, burada da Ermənistanla tam razılığa gəlmək alınmır. “Ancaq ən böyük problem üçüncü prinsiplə bağlıdır. Ermənistan kommunikasiyaların dövlətlərin suverenliyi, yurisdiksiyası, qarılılıqlılıq və bərabərlik prinsipləri əsasında açılmasını təklif edir. Azərbaycan bunu qəbul etmir və etməsi mümkün də deyil. İzah edirik: Naxşıvandan Azərbaycanın digər hissəsinə, əsas hissəsinə gələn kommunikasiyanın statusu Ermənistandan Çinə gedən kommunikasiyanın statusu ilə eyni ola bilməz. Azərbaycandan Azərbaycana gələn kommunikasiyalarda müəyyən güzəştli şərtlər nəzərdə tutulur. Biz Kalinqrad modelindən istifadə etməyi təklif edirik. Üstəlik, 10 noyabr bəyanatında açıq şəkildə yazılıb ki, Ermənistandan Azərbaycanın Qərb rayonlarına maneəsiz hərəkət təmin olunmalıdır və maneəsiz sözü güzəştli şərtlərin tətbiq edilməsini tələb edir. Ermənilər bunu qəbul etmək istəmirlər və deyirlər ki, kommunikasiyalar qarşılıqlılıq və bərabərlik əsasında açılsın. Yenə də izah olunmasına baxmayaraq ki, burada çox fərqli kommunikasiyalardan söhbət gedir, Azərbaycandan Azərbaycana gələn kommunikasiya ilə Ermənistandan Rusiyaya, yaxud Çinə, ya Orta Asiyaya gedən kommunikasiyanın statusu eyni ola bilməz. Yəni bunu başa düşmək üçün elə böyük ağıla da ehtiyac yoxdur. İndi Mirzoyan sülh sazişini imzalamağın mümkünlüyündən danışır. Ümid edək ki, bu təxribatçı prinsiplər təklif etməkdən və təxribatçı mövqe tutmaqdan Ermənistan nəhayət imtina etmək qərarına gəlib. Çünki iki ildir ki, sülhün imzalanmasının qarşısını Ermənistan alır. Mirzoyan deyirsə ki, artıq sülh sazişini imzalamaq realdır, deməli Ermənistan süni maneələri aradan qaldırmaq qərarına gəlib. Nəzərə alsaq ki, bu günlərdə ABŞ dövlət katibinin müavini Ermənistanda olub, görünür, müəyyən qədər onlar da Ermənistana nəyisə başa salmağa çalışıblar. Ümid edək ki, bu görüş nəticəsiz qalmayıb, yaxın vaxtlarda sülh sazişini imzalamaq mümkün olacaq”-deyə A.Səmədov vurğuladı.
İradə SARIYEVA
