Dünya yeni Karib böhranı ilə üz-üzə: "nüvə apokalipsisi" təhlükəsi artır...
Kuba hakimiyyətinin “Kazan” nüvə sualtı qayığı və “Admiral Qorşkov” raket freqatı da daxil, dörd Rusiya gəmisinin Havanaya gəlməsi ilə bağlı verdiyi bəyanat dünya miqyasında xüsusi diqqət cəlb edib. Düzdür, bəyanatda Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələrinin gəmilərinin nüvə silahı daşımadığı və bölgə üçün təhlükə yaratmadığı vurğulanıb.
Kuba Xarici İşlər Nazirliyi bildirir ki, səfər Kuba ilə Rusiya arasında tarixən formalaşmış dostluq münasibətlərinə uyğundur.
Gəmilər iyunun 12-dən 17-dək keçiriləcək təlimlərdə iştirak edəcəklər. Bu sıraya “Kazan” nüvə sualtı qayığı və “Admiral Qorşkov” raket freqatı ilə yanaşı, “Akademik Paşin” tankeri və “Nikolay Çiker” xilasedici yedək gəmisi də daxildir. “Admiral Qorşkov” raket freqatı Şimal Gəmiqayırma Zavodunda inşa edilib. Friqatın ekipajı olan “Admiral Qorşkov”Atlantik okeanında dəniz artilleriya sistemləri ilə simulyasiya edilmiş hava hədəfini vurmaq üçün təlimdən sonra Kubaya yollanıb. “Kazan” nüvə sualtı qayığı Malakit konstruktor bürosu tərəfindən hazırlanıb. O, 2021-ci ildə Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələrinə daxil olub.
Bu sualtı qayıq Dünya Okeanının bütün ərazilərində missiyaları yerinə yetirməyə qadirdir. Sualtı qayıq “Kalibr” (1500 km-ə qədər) və “Oniks” (300 km-ə qədər) qanadlı raketlərinin atəşi üçün buraxılış qurğuları ilə təchiz olunub. Rus dənizçilərinin səfəri 1962-ci ildə yaşanmış Karib böhranı fonunda Qərbdə qorxuya səbəb olub. O zaman bəşəriyyət hər an başlana biləcək nüvə müharibəsində sözün əsl mənasında özünü məhv etmək ərəfəsində idi.
Hər şey 1961-ci ildə ABŞ-ın Türkiyədə, İzmir şəhəri yaxınlığında 2400 km mənzilli 15 “PGM-19 Yupiter“ raketlərini yerləşdirməyə başladığı zaman başladı. Həmin raketlər Moskvaya kimi uça bilərdi. Və bu cür hərəkətlər beynəlxalq hüquq tərəfindən qadağan edilməsə də, gərginliyin artması ABŞ tərəfindən başlamışdı. SSRİ bu raketlərin hücumuna qarşı müdafiəsizliyini anladı və güzgü addımı atdı - 1962-ci ilin oktyabrında Kubada nüvə raketləri yerləşdirdi. Bunlar 40 orta mənzilli ballistik raketlər idi. 4000 km-ə qədər uça bilən R-14 adlı bu raketlər Vaşinqtonu və ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin strateji nüvə bombardmançı aviabazalarının təxminən yarısını hədəfə ala bilirdi. Yeri gəlmişkən, beynəlxalq hüquq da kubalılara sovet raketlərini yerləşdirməyi qadağan etmirdi. O vaxt raketlərin Kubaya çatdırılması da maraqlı formada baş vermişdi. Kubaya gedən bütün sovet hərbi qulluqçularına, texniki heyətə və “yükü” müşayiət edən digər şəxslərə Çukotkaya getdikləri bildirilmişdi. Niyyətlərin həqiqiliyini təqlid etmək üçün limanlara xəz paltarla və qoyun dərisi ilə dolu vaqonlar gətirildi. Səfərə çıxmazdan əvvəl heç bir kapitan anbarlarda nə olduğunu, eləcə də təyinat yeri haqqında heç nə bilmirdi. Hər bir kapitana möhürlənmiş bağlama verilirdi və bu bağlama dənizdə siyasi məmurun iştirakı ilə açılmalı idi. Zərflərdə Kubaya getmək və NATO gəmiləri ilə təmasdan qaçmaq üçün göstərişlər var idi.
Amerikalılar öz sərhədlərində sovet nüvə raketlərinin görünməsini biləndə panikaya düşdülər. Minlərlə amerikalı maşınlarda Meksikaya qaçmağa başladı və ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi Kertis LeMey SSRİ-yə qarşı, nüvə zərbəsi də daxil olmaqla, hərbi əməliyyatların başlamasını tələb etdi.
Qorxuya düşən ABŞ rəhbərliyi, buna baxmayaraq, nüvə qırğını həyata keçirməmək qərarına gəldi və oktyabrın 20-də Kubaya qarşı blokada elan etdi. Halbuki, beynəlxalq hüquqa görə, blokada müharibə aktı idi və beləliklə, Birləşmiş Ştatlar müharibəyə başlayan tərəfə çevrilirdi.
O vaxt Moskva bəyan etdi ki, SSRİ lazım gələrsə, öz gəmilərini qorumaq üçün hər cür tədbir görəcək. Heç kim geri çəkilmək istəmirdi. Oktyabrın 27-də SSRİ-nin S-75 Dvina hava hücumundan müdafiə raketi Kuba səmasında yüksək hündürlükdə olan Amerika U-2 casus təyyarəsini vuranda gərginlik pik həddə çatdı. Onu idarə edən ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin mayoru Rudolf Anderson həlak oldu. ABŞ-da bu günə “Qara şənbə” adı verildi. Ümumiyyətlə qəbul edilir ki, 27 oktyabr 1962-ci il “Qara şənbə” dünyanın qlobal nüvə müharibəsinə ən çox yaxınlaşdığı gündür. Ancaq hər şeyi Nikita Xruşşovun bir gün əvvəl göndərdiyi iki məktub xilas etdi, orada Sovet lideri Amerika raketlərinin Türkiyədən çıxarılması müqabilində öz raketlərini Kubadan geri çəkməyi, Kubanın blokadasını ləğv etməyi təklif etdi. ABŞ-ın Kubaya təcavüz etməyəcəyinə zəmanət istədi. Con Kennedi kompromislə razılaşdı. Bəşəriyyət nüvə apokalipsisindən belə xilas oldu. Bu qərarın Kennedinin həyatı bahasına başa gəldiyi deyilir. Xruşşov üçün bu da qələbəyə çevrilmədi. Amerikalılar Türkiyədən raketlərin çıxarılmasını Aralıq dənizinə “Polaris” raketləri ilə sualtı qayıqlar göndərməklə kompensasiya edə bildilər. İndi, 62 il sonra Vaşinqton Qərb yarımkürəsində Rusiya hərbi gəmilərinin yaxınlaşması ilə əlaqədar vəziyyəti diqqətlə izləyir. O dəhşətli vaxtları xatırlayan ABŞ Ukrayna böhranı ilə bağlı artan gərginlik fonunda bu səfəri güc nümayişi kimi qiymətləndirir. Rus gəmilərinin Kubaya səfəri Amerikanın orta mənzilli raketlərinin Avropa və Asiyada peyda olmasına cavab tədbirlərinin həyata keçirilməsi kimi qəbul edilir. Bundan başqa, rəsmi Kiyev artıq Vaşinqtonun Rusiya ərazisinə zərbələr endirmək üçün ABŞ silahlarından istifadə etmək icazəsindən yararlanıb. ABŞ prezidentinin milli təhlükəsizlik məsələləri üzrə köməkçisi Ceyk Sallivan vurğulayıb ki, Vaşinqtonun bundan əvvəl rəsmi Kiyevə qoyduğu qadağa məntiqli deyil: “Ona görə də dövlət başçısı Ukraynanın xahişini təmin etmək qərarına gəldi”. Bu fonda Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini Dmitri Medvedev bildirib ki, Rusiya rəhbərliyi silahlarını ABŞ-ı düşmən hesab edən bütün ölkələrə göndərəcək. Eyni zamanda, o, Rusiyadan silah alan konkret ölkələrin adlarının bilərəkdən çəkilmədiyini vurğulayıb: “Qoy ABŞ və müttəfiqləri üçüncü ölkələr tərəfindən Rusiya silahlarının birbaşa istifadəsini indi hiss etsinlər. Bu şəxslərin və ya regionların adları bilərəkdən çəkilmir”. Bundan əvvəl Rusiya prezidenti Vladimir Putin beynəlxalq xəbər agentliklərinin nümayəndələri ilə görüşündə Ukraynaya yardım edənləri vurmaq üçün silah tədarük edəcəyi ilə hədələmişdi. Bütün bunlar fonunda ekspertlər artıq yeni Karib böhranının yaranmaqda olduğunu bildirir.
Nahid SALAYEV
