Benzinin qiymətində dəyişiklik gözlənilir...
Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) Heydər Əliyev adına Bakı Neft Emalı Zavodu bu ay “Euro-5” ekoloji standartlarına uyğun avtomobil benzininin istehsalına başlamağı planlaşdırır.
Qeyd olunur ki, zavod 2023-cü ilin may ayında “Euro-5” standartlarına uyğun dizel yanacağı istehsalına başlayıb, 2024-cü ilin iyununda “Euro-5” standartlarına uyğun avtomobil benzini istehsalına başlamağı planlaşdırır.
SOCAR-ın məlumatına görə, bu il yenidənqurma və təkmilləşdirmə çərçivəsində zavodda izomerləşdirmə və MTBE qurğusu istifadəyə verilib. Bildirilir ki, zavod hazırda genişmiqyaslı modernləşdirmə və yenidənqurma layihəsini həyata keçirir. Onun illik emal gücü hazırda 6,5 milyon ton təşkil edir, modernləşdirmə və yenidənqurma işlərinin nəticələrinə görə, zavod Xəzər regionu ölkələrindən bütün növ neftin emal edilməsi üçün nəzərdə tutulub. Layihənin tam başa çatdırılması 2027-ci ilə planlaşdırılır. Modernləşdirmə başa çatdıqdan sonra zavod ildə 2 milyon ton avtomobil benzini, 2,9 milyon ton dizel yanacağı, 1 milyon ton təyyarə yanacağı, 390 min ton neft-kimya məhsulları istehsal edəcək. Artıq fikirlər var ki, “Euro-5” standartlarına uyğun avtomobil benzini, yəni Aİ-95 markalı benzin ölkədə istehsal olunacaqsa, onun satış qiyməti də düşə bilər. Əvvəllər Aİ-95 benzininin qiymətinin artması onun ölkəyə idxalı ilə əsaslandırılırdı. 2023-cü ildə Azərbaycan xaricdən ümumilikdə 86 min ton “Aİ-95 Premium” markalı benzin alıb. Bu, 2022-ci illə müqayisədə 13.5 faiz azdır. Aİ-92 benzinindən fərqli olaraq Aİ-95-in qiymətini dövlət tənzimləmir. 2022-ci ilin iyulunda Azərbaycanda Aİ-95-in qiyməti 1.6 manatdan 2 manata qalxıb. Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Rüfət Quliyev məsələ ilə bağlı mediaya açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycanda “Euro-5” standartlarına uyğun yanacağın qiymətləri Avropa bazarlarındakı qiymətlərdən asılıdır. Deputat qeyd edib ki, bu markalı benzinin istehsalı üçün avadanlıq çox bahadır: “Məndə olan məlumata görə, yaxşı yeni avadanlığın quraşdırılması 250 milyon dollara başa gəlir”. Onun sözlərinə görə, ölkədə “Euro-5” ə cavab verən yanacağın istehsalı həm ölkəyə valyutanın cəlbi, həm də ekologiya baxımından çox vacibdir: “Əgər SOCAR artıq istehsala və yerli bazara təchizata başlayıbsa, düşünürəm ki, qiymətlər balanslaşmalıdır. Digər tərifdən, neft və istehsal yerli olduğuna baxmayaraq, bu yanacaq üçün müəyyən əlavə inqrediyentlər lazımdır. Onlar isə, çox güman ki, xaricdən gətiriləcək. Amma istənilən halda bu markalı yanacaq indikindən daha ucuz başa gəlməlidir”. İxraca gəlincə, deputat düşünür ki, Azərbaycan ilk addım kimi öz bazarını tam təchiz etməlidir, əlavə yanacaq qalarsa, onu ixrac da edə bilər: “Hazırda isə bizim üçün ən önəmlisi bizim öz bazarımızdır. Ölkədə avtomobillərin sayı çoxdur. Üstəlik də, biz bir sıra qanunlar qəbul etmişik ki, köhnə avtomobillər utilizasiya edilir, yaşı 15-dən çox maşınların ölkəyə gətirilməsi qadağandır. Yeni markalı maşınlar nə qədər çox olarsa, o qədər də yeni yanacaq növlərinə tələbat artacaq”.
Məsələ ilə bağlı iqtisadçı Rəşad Həsənov xatırladır ki, neftin ucuzlaşmasına baxmayaraq, son ilyarım müddətində “Aİ-95” benzini ucuzlaşmayıb. Ekspertin sözlərinə görə, bu gün bazarda müvafiq qiyməti diktə edən şirkət eyni zamanda bu aydan “Aİ-95” markalı benzin istehsal etməyə başlayacaq: “Ola bilsin ki, bazarda mövcud status-kvo dəyişəcək. Əgər istehsal həcmi daxili bazarın tələbatını ödəyəcəksə, bu zaman qiyməti Tarif Şurası tərəfindən tənzimlənən məhsulların siyahısına daxil ediləcək”. R.Həsənovun fikrincə, belə olduğu təqdirdə burada iki ssenari gözləmək olar: “Onlardan biri odur ki, Tarif Şurası bazarda artıq oturuşmuş qiyməti, bu məhsulun lüks kateqoriyaya aid olduğunu əsas göstərib və gələcəkdə yaranacaq əlavə xərclər qarşısında manevr imkanını qoruyub saxlamaq üçün qiyməti bugünkü səviyyədə saxlasın. Amma, ola bilsin ki, yerli istehsalın yaratdığı üstünlüklərdən piar məqsədi ilə, yaxud da sosial aspektlərdən çıxış edərək daha optimal bir qiymət müəyyən edilsin. Ancaq indidən hansı ssenari üzrə gediləcəyini proqnozlaşdırmaq çox çətindir”. Hələlik isə qeyd olunmalıdır ki, Nazirlər Kabinetinin 31 mart 2014-cü il tarixli qərarına əsasən, idxal olunan “Euro-5” ekoloji normalarının tələblərinə uyğun oktan ədədi 95 və daha yüksək olan avtomobil benzinləri dövlət tərəfindən tənzimlənən malların siyahısına aid edilmir. Başqa sözlə, Azərbaycanda yanacaqdoldurma məntəqələrində satılan “Aİ-95", “Aİ-98" benzini ölkəyə xaricdən idxal edilir və idxal edilən benzinin qiyməti dövlət tərəfindən tənzimlənmir. Nazirlər Kabinetinin “Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gətirilən aksizli malların aksiz dərəcələri”ndə etdiyi dəyişikliyə əsasən isə 2024-cü il 31 dekabr tarixinədək 95-dən az oktan ədədi ilə benzin üçün aksiz dərəcələri azaldılıb, 1 ton üçün 200 manatdan 1 manata endirilib. Eyni zamanda qazoyllar, o cümlədən dizel yanacağı üçün aksiz dərəcəsi 80 manatdan 1 manata endirilib. Nazirlər Kabinetinin digər qərarı ilə 2024-cü il 31 dekabr tarixinədək qeyd edilən benzin və qazoyllar, o cümlədən dizel yanacağı üçün gömrük rüsumu ləğv edilib. Bu da qiymətlərə təsir edə bilər.
Ramil QULİYEV
