Kənar qüvvələr Ermənistan və Gürcüstan üzərindən Cənubi Qafqazı qarışdırmağa çalışır...
Gürcüstan parlamentinin sədri Şalva Papuaşvili “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanunu imzalayıb. Artıq qanun qüvvəyə minib.
Qeyd edək ki, sənəd hakim "Gürcü Arzusu" partiyası tərəfindən təklif edilib. Parlamentin hər üç oxunuşunda səsə qoyularaq qəbul edilib. Bu hal Gürcüstan müxalifətinin yeni etiraz aksiyalarına səbəb olub. Eyni zamanda bu hal Qərblə Gürcüstan arasında qarşıdurmanı daha da kəskinləşdirib.
Cənubi Qafqazın digər ölkəsi olan Ermənistanda da müxalifət və kilsənin aksiyaalrı davam edir. Bütün bunlar fonunda “Vestnik Kavkaza” portalı yazır: “Ermənistan və Gürcüstanda hökumət əleyhinə mitinqlər keçirilir. Kobaxidze və Paşinyana qarşı müxtəlif xarakterli etirazların bir ortaq cəhəti var - onlar Cənubi Qafqazda qeyri-sabitlik yaradır, Rusiyanın və digər regional oyunçuların maraqlarına zərər vurur. Ermənistanda hökumət əleyhinə etirazlar yenidən başlayıb. Arxiyepiskop Baqrat Qalstanyanın rəhbərlik etdiyi “Vətən naminə Tavuş” hərəkatı Azərbaycanın Qazax rayonunun 4 kəndinin sülh yolu ilə Bakının nəzarətinə qaytarılmasına reaksiya olaraq yaradılıb. Mayın 24-də Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyası prosesi çərçivəsində Azərbaycan sərhədçiləri bu kəndlərin yaxınlığında mövqe tutub. Mayın 26-da baş nazir Nikol Paşinyanın istefasını tələb edən etirazçılar Qalstanyanın namizədliyini dövlət başçısı vəzifəsinə irəli sürüblər. Həmin gün arxiyepiskop özü baş nazir və Daxili İşlər Nazirliyinin rəhbəri Vahe Qazaryanı görüşə dəvət edib. “Bizim tələbimiz ondan ibarətdir ki, siz indi burada olan insanların yanına gedin və hərəkətləriniz üçün cavab verin”, - Qalstanyan bildirib. Etirazçılar ölkədə nəqliyyatın hərəkətini əngəlləməyə çalışırlar. Xüsusilə İrəvan-Əştərək və İrəvan-Armavir magistrallarını bağlayıblar. Ermənistan paytaxtında bir sıra mərkəzi küçə və prospektlər bağlanıb. Qalstanyan özü də Abovyan və Sayat-Nova küçələrinin kəsişməsində qara rəngli yolsuzluq avtomobili yerləşdirərək prosesdə iştirak edib. Paşinyanın Nazirlər Kabineti indiyədək artan iğtişaşlara təmkinlə cavab verib. Daxili İşlər Nazirliyinin nümayəndəsi etirazçılara yaxınlaşaraq bildirib ki, nazir Kazaryanın başqa görüşləri də var və o, fəallarla əlaqə saxlaya bilməyəcək. Qalstanyan cavab verib ki, gözləyəcəyəm. Sonra isə Vahe Qazaryan hələ də dialoqa razılıq verib, lakin “küçə formatında deyil”. Arxiyepiskop artıq polis rəisi Aram Hovhannisyanla görüşüb. Ermənistanın baş naziri sabitliyin pozulması risqini hiss etmir. O bildirib ki, ölkədə siyasi böhran əlaməti görmür. “Ermənistanın bütün dövlət qurumları öz funksiyaları çərçivəsində çalışıb-işləyir və bundan sonra da işləyəcək”, - o, jurnalistlərə müsahibəsində qeyd edib. Müxalifət lideri ilə görüşə gəlincə, Paşinyan belə bir ehtimalı mümkün sayıb, amma o şərtlə ki, Qalstanyan adi vətəndaş statusunda iştirak etsin. “Mənim vətəndaşlarla görüşlərim var, bu görüşlərin öz prosedur formatı var və kim mənimlə görüş təyin etmək istəyirsə, bunu sərbəst edə bilər”, - Paşinyan bildirib. Azərbaycanla sərhədlərin delimitasiyası və küçədə çox narahat olan sülh sazişi məsələlərinə gəlincə, baş nazir tərəqqi və təkmilləşməni qeyd edib: “Azərbaycandan ən yüksək səviyyədə bəyanatlar verilib ki, onlar Alma-Ataya sadiq qalırlar. Bəyannamə və Praqada əldə olunan razılaşmalar fonunda deyə bilərəm ki, Ermənistan və Azərbaycan arasında danışıqlar mühitində xeyli irəliləyiş var, lakin bu, bütün məsələlərin həll olunduğu anlamına gəlmir”.
Bu arada, qonşu Gürcüstanda fırtınalar yaşanır. Parlamentin prezident Salome Zurabişvilinin vetosundan keçirdiyi xarici agentlər haqqında qanunu tənqid edən müxalifət uzunmüddətli etiraz aksiyalarına hazırlaşır. Onlar 2024-cü il oktyabrın 26-na, parlament seçkiləri gününə qədər mitinqlər keçirəcəklər. İrakli Kobaxidze hökumətinə təzyiqlərində müxalifət və onlara qoşulan Zurabişvili Qərbin dəstəyinə ümid edir. O, iqamətgahından videobağlantı vasitəsilə parlament binası qarşısında etirazçılara müraciət edərək, “Bütün Qərb xalqımızın yanında olacaq, bu qanunu qəbul edənlər sanksiyalara məruz qalacaq, lakin Gürcüstan sanksiyalara məruz qalmayacaq” - deyib. ABŞ və Aİ artıq Gürcüstan hakimiyyətinə təzyiq göstərmək üçün tədbirlər görür. Həm Vaşinqton, həm də Brüssel bəyan ediblər ki, xarici agentlər haqqında qanun Gürcüstanın Avropaya inteqrasiyasına mənfi təsir göstərəcək. Dövlət katibi Entoni Blinken viza məhdudiyyətlərini və ABŞ-ın Respublika ilə münasibətlərinə yenidən baxılması imkanını açıqlayıb. Aİ də məhdudlaşdırıcı tədbirləri nəzərdən keçirir. İyun sammitində Aİ-də konkret fəaliyyətlər müzakirə olunacaq. Hakim “Gürcü arzusu - Demokratik Gürcüstan” partiyası bəyan edib ki, ölkənin suverenliyi “satılmır”. Kobaxidze Avropaya inteqrasiya ilə şantajın qarşısını almağa və Ukrayna ssenarisinin təkrarlanmamasına çağırıb. “Bizim gördüyümüz odur ki, bəzi şəxslər – qlobal müharibə tərəfdarları – Gürcüstanda iğtişaşlar və hakimiyyət dəyişikliyi üçün Avropa İttifaqı mövzusundan istifadə etməyə çalışıblar, reallıqda belə şantaj Ukraynanı bu günə gətirib çıxardı”, o, mətbuat konfransında deyib. Son etirazlar Zurabişvili ilə Kobaxidze arasında açıq qarşıdurma ilə nəticələnib. Müstəqillik Gününü qeyd edən təntənəli mərasimdə baş nazir prezidenti “xəyanətdə” ittiham edib. Zurabişvili eyni tribunadan Kobaxidze hökumətini Rusiya ilə əməkdaşlıqda ittiham edərək, “Rusiya xəyalının Gürcüstanın üzərindən asılı olduğunu” əlavə edib. Xarici agentlər haqqında qanunu və hökumətin özünü prezident və müxalifət “Rusiya” adlandırır. Gürcüstan və Ermənistandakı etirazların mahiyyəti fərqlidir. Ermənistanda iğtişaşların səbəbi ərazi məsələsidir ki, müxalifət bunu torpaqların birtərəfli təslim olması kimi qələmə verməyə çalışır. Gürcüstanda isə xarici təsirə nəzarətdir ki, etirazçılar bunu söz azadlığının məhdudlaşdırılması kimi qiymətləndirirlər. Digər fərq ondan ibarətdir ki, Ermənistanda indiki hakimiyyət Qərbə sərf edir, Gürcüstanda isə yox. Ona görə də ABŞ və Aİ Gürcüstan məsələsində fəal iştirak nümayiş etdirir, xarici işlər nazirlərini mitinqlərə göndərir, sanksiyalarla hədələyirlər. Vəziyyət həm də onunla seçilir ki, “Gürcü arzusu” seçki yolu ilə hakimiyyətə gəlib və Paşinyan faktiki olaraq inqilab yolu ilə onu Serj Sarkisyandan alıb, baxmayaraq ki, sonradan onun partiyası seçkilərdə qələbə qazana bildi. Etirazların bir ortaq cəhəti var - onlar Cənubi Qafqazın strateji əhəmiyyətli regionunda qeyri-sabitlik yaradırlar. Gürcüstanda hakimiyyət dəyişikliyi Rusiya, İran, Türkiyə və Azərbaycan üçün eyni dərəcədə əlverişsizdir. Qərbin nüfuzunun və onun nəzarətində olan QHT-lərin güclənməsi Rusiya ilə qurulan tərəfdaşlığı zəiflədəcək, Abxaziya və Cənubi Osetiya üzərində yeni müharibə təhlükəsi yaradacaq. Ermənistanda hakimiyyətin dəyişməsi, bir tərəfdən, Paşinyanın anti-Rusiya kursunu və İrəvanın KTMT və Aİİ-dən çıxması perspektivini nəzərə alsaq, Rusiya üçün faydalı görünür. Eyni zamanda, müxalifətin hakimiyyətə gəlməsi Bakı ilə münasibətlərin sülh yolu ilə həllini pozarsa, bu, Rusiyanın Ermənistan-Azərbaycan vəziyyətini deeskalasiya etmək üçün uzunmüddətli səylərinə ziyan vuracaq. Eyni məntiq Rusiya ilə yanaşı “3+3” formatının həyata keçirilməsinə yönəlmiş İran və Türkiyədə də işləyir. Bakıya gəlincə, o, hətta revanşistlər hakimiyyətə gələnə qədər hərbi baxımdan ən pis ssenariyə hazırdır, lakin sərfəli iqtisadi layihələrin həyata keçirilməsi naminə Paşinyanla sülh prosesini davam etdirməyə üstünlük verəcək”.
Nahid SALAYEV
