Naxçıvanın Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində cinayət işləri başladı...
Elçin Qurbanov: “...Hüquqi əsas yaradılmadan həyata keçirilmiş əməliyyatlardır”
Azərbaycan Respublikası Hesablama Palatası tərəfindən Naxçıvan Muxtar Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi və tabeli qurumlarına Naxçıvan Muxtar Respublikası büdcəsindən ayrılan vəsaitlərin və digər dövlət əmlakının istifadəsi və idarə olunmasının uyğunluq auditi aparılıb.
Hesablama Palatasından bildirilib ki, audit 2023-cü ili əhatə edib.
2023-cü ildə Nazirliyin və tabeli qurumlarının illik smetası 33 395,9 min manat proqnozlaşdırılıb və il ərzində cəmi 35,3%-i yəni 11 788,9 min manat xərc icra edilib. “Qeyri-dövlət müəssisələrinə subsidiyalar” xərc istiqaməti üzrə 20 500,0 min manat smeta təsdiq edilib və 6 005,6 min manat, yəni 29,3% həcmində xərc icra edilib, “Dövlət müəssisələrinə subsidiyalar” xərc istiqaməti üzrə isə 250,0 min manat vəsait ümumiyyətlə icra edilməyib. Proqnozlaşdırmanın və aqrar sahənin uçot-statistik hesabatlığının qənaətbəxş olmaması icranın aşağı faizini şərtləndirib.
Nəzərdə tutulmadığı halda, 2023-cü il üzrə subsidiya üçün ayrılmış vəsaitlərdən 2019-cu ilin sənədlərinə əsasən 637,83 min manat məbləğində arı subsidiyasının və 2022-ci ilə görə isə 14,9 min manat məbləğində tütünçülük üçün məhsul subsidiyasının ödənişi Nazirlik tərəfindən həyata keçirilib.
Sığortalanmalı olan bitkilərin becərilməsinə görə qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olaraq sığorta müqaviləsi bağlanılmadan, 321 şəxsə ümumilikdə 6353.18 ha sahə üçün 1397,7 min manat həcmində əkin subsidiyası ödənilib.
Qeyd olunan hüquqpozmalarda cinayət tərkibinin əlamətləri olduğu ehtimal edildiyindən, həmçinin əvvəlki illərdə olan nöqsan və çatışmazlıqların cari ildə də davam etməsi nəzərə alınmaqla “Hesablama Palatası haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 26.2-ci maddəsinə uyğun olaraq kənar dövlət maliyyə nəzarətinin nəticələri barədə müvafiq materiallar Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorluğuna göndərilib. Gəlinən bu nəticələri peşəkarlar necə dəyərləndirir?
Audit üzrə ekspert, iqtisadçı Elçin Qurbanov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin xətti ilə subsidiyalaşdırılması nəzərdə tutulan qeyri-dövlət müəssisələri bilavasitə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçıları olan sahibkarlıq subyektləridir: “Təsdiq edilmiş smeta üzrə 20.5 mln manatın 6,005 mln manatının, yəni cəmisi 29.3 faizinin təyinatı üzrə istifadə edilməsi de-yure proqnozun icra edilməməsi deməkdir. Bildiyimiz kimi, kənd təsərrüfatı strateji sahədir. Onun inkişaf etdirilməsi məqsədilə kənd təsərrüfatı yerli istehsalçıları üçün dövlət bütün texniki, hüquqi , maliyyə , inzibati resurslardan tam şəkildə yararlanmaq imkanları müəyyən edib. Dövlət tərəfindən aqreqatların (avadanlıqların) idxalında vergilərdən, rüsumlardan azadolma və güzəştlərin tətbiqi, yerli kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçılarının vergidən azad edilməsi, taxıl təsərrüfatları üçün yanacaq xərclərinin kompensasiya edilməsi, kübrə ehtiyaclarının qarşılanmasında verilən maliyyə dəstəyi, kənd təsərrüfatına dövlət dəstəyinin və aqrar sahədə lizinq fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanından irəli gələn Aqrar kreditlərin, (kənd təsərrüfatı texnikasının, texnoloji avadanlığın, suvarma sistemləri dəsti və avadanlığının, damazlıq heyvanların) verilməsinə dövlət dəstəyi, faiz zəmanəti və s. kütləvi tədbirlər həyata keçirilir.
Xüsusi olaraq vurğulamaq lazımdır ki, Palatanın mətbuatda dərc olunan məlumatında nəzərdə tutulmadığı halda, 2023-cü il üzrə subsidiya üçün ayrılmış vəsaitlərdən 2019-cu ilin sənədlərinə əsasən 637,83 min manat məbləğində arı subsidiyasının və 2022-ci ilə görə isə 14,9 min manat məbləğində tütünçülük üçün məhsul subsidiyasının ödənişinin Nazirlik tərəfindən həyata keçirilməsi təqdir olunmalıdır.
Belə ki, 2019-cu ildə arıçılıq təsərrüfatları üçün nəzərdə tutulmuş, lakin verilməmiş subsidiyalar təsərrüfat sahiblərinə 2023-cü ildə verilib. Anoloji hal 2022-ci ilin tütünçülük üçün məhsul subsidiyasının verilməmiş ( həm əkin , həm də biçin üçün nəzərdə tutulmuş) tam həcminin verilməsi 2023-cü ildə Nazirlik tərəfindən həyata keçirilib.
Burada bir sıra əsas qanun pozuntuları sığortalanmalı olan bitkilərin becərilməsinə görə qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olaraq sığorta müqaviləsi bağlanılmadan, 321 şəxsə ümumilikdə 6353.18 ha sahə üçün 1397,7 min manat həcmində əkin subsidiyası ödənilməsi faktları da əksini tapır. Aşkarlanmış bu qanun pozuntusu xərclərin sənədləşdirilməməsidir. Yəqin ki, Palata nümayəndələri həmin təsərrüfat sahiblərinə subsidiyaların verilməsi ilə bağlı əminlik yaradan faktlar əldə ediblər. Əks halda mənimsənilmə kimi qiymətləndirilə bilər. İstənilən halda subsidiyalar təsərrüfatçılar tərəfindən şəxsən alınmalıdır. Aşkarlanmış bu pozuntu da mühasibat uçotunda buraxılmış nöqsanlar kimi qiymətləndirilə bilər.
2023-cü ildə müvafiq səlahiyyətlər müəyyən edilmədiyi halda Nazirliyin müvafiq əmrləri ilə tabeli qurumları arasında maliyyə vəsaitlərinin ötürülməsi həyata keçirilməklə tabeli qurumların ehtiyaclarını və kreditor borclarını bağlamaq üçün ayrı-ayrı vaxtlarda ümumilikdə 658,7 min manat vəsaitin ödənilməsinə gəlincə , aşkarlanmış bu kənarlaşma da bilavasitə hüquqi sənədlərlə əlaqəli pozuntulardır. Yəni hüquqi əsas yaradılmadan həyata keçirilmiş əməliyyatlarıdır. Mühasibatlıq şüurlu şəkildə bu qədər riskə gedə bilməz. Daxili nəzarət belə nöqsanlara qarşı tədbirli olmalıdır. Əgər mənimsəmə halları aşkar edilməmişdirsə həmin əməliyyatlar buraxılmış nöqsan kimi məsuliyyət yaradır.
Nazirliyin tabeli qurumunun anbarında saxlanılan 35,8 ton mineral gübrənin faktiki anbar qalığından artıq olduğu, uçot sənədlərində isə fərqin öz əksini tapmaması halı öz növbəsində satışı (verilməsi) sənədləşdirilmiş lakin malın təqdim edilməməsi faktı üzrə kənarlaşmanın aşkar edilməsi kimi qiymətləndirilə bilər.
Nazirliyin tabeli qurumunun bazasında sərgilənən kənd təsərrüfatı texnikalarının (266.9 min manat) istehlakçılara təqdim edilməsinə baxmayaraq, mühasibat uçotu sənədlərində debitor borc kimi qeydiyyatının aparılmaması ilə əlaqədar kənarlaşmalara gəlincə isə, bunu texnikaların təqdim edilməsindən gələn gəlirlərin mənimsəmə məqsədilə gizlədilməsi kimi qiymətləndirmək həm olar , həm də olmaz. Çünki texnikanın təhvil-təslim aktları var. Yəqin ki, hesablaşmalar da nağd qaydada həyata keçirilmir. Hər halda, mədaxil əməliyyatlarının uçotdan gizlədilməsinin və gələcəkdə maliyyə nəzarət tədbirləri çərçivəsində problemin aşkara çıxacağı barədə düşünməmək ağıllı fikir deyil. İnanmaq istəmirəm ki, peşəkar mühasib hər hansı sifariş əsasında belə məsuliyyətsizlik edə bilsin. Əgər məsələyə rasional yanaşsaq, aşkar edilmiş kənarlaşmanı məsuliyyətsizlik kimi qiymətləndirmək daha düzdür. İstənilən halda, bu hallar hüquqi məsuliyyət yaratdığı üçün sənədlər prokurorluğa göndərilib”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
