Azərbaycan bələdiyyələri də Türkiyədəki qədər hörmətli olsaydılar.....Məhərrəm Zülfüqarlı Türkiyədən təəssüratlarını yazdı....

Qardaş Türkiyəni martın 31-də yeni ciddi bir sınaq gözləyir. Bu qardaş ölkənin həyatında ciddi əhəmiyyət kəsb edən, vətəndaşların böyük önəm verdiyi bələdiyyə seçkiləridir. Hazırda ölkənin hər yerində bu seçkilərə ciddi hazırlıqlar gedir. 

Martın 23-də patyaxt Ankarada bələdiyyə seçkiləri ilə əlaqədar möhtəşəm seçki mitiqinin  iştirakçısı olmağımızla çox böyük qürur hissi keçirdik. Bu çox az ölkələrdə rast gəlinən, böyük ruh yüksəkliyi ilə keçirilən seçki kampaniyasıdır. Ankaranın bütün bələdiyyələrinə, o cümlədən Ankara bələdiyyə başqanlığına seçkilərə belə yüksək hazırlıq həqiqətəndə Türkiyəni ürəkdən sevən hər bir şəxsdə qürur hissi doğurmaya bilməz.

Mitiqdən əvvəl insanlara gələcəyə böyük inam, ruh verən, qanları coşduran marşların ifa edilməsi, prezident Ərdoğana həsr olunmuş, həmin marşlar qədər güclü təsirə malik mahnıların səsələndirilməsi iştirakçılar tərəfindən böyük coşqu ilə qarşılandı.Çoxminli mitiq iştirakçılarına müxtəlif bayraqların, göy və narıncı rəngli baş örtüklərin, namizədlərin şəkilləri olan şərflərin və s. aksesuarların bol-bol paylanması da bizim üçün görünməmiş bir hadisə idi.

Seçki kampaniyalarında seçilmiş şüarların da böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini nəzərə alaraq mitinqin təşkilatçıları çox güclü təsirə malik şüarlar seçmişdilər. Böyük sloqanlarda prezident Ərdoğana aid olan “Fatih kibi hırslı,Qanuni kibi adil, Abdulhamid kadar fedakarsın biliyoruz usta sende onlardansın!” şüarı prezidentə olan böyük məhəbbətin təzahürü idi. Bundan başqa Azərbaycan üçün də aktual problemlərdən olan tələbələrin yataqxana probleminin həlli ilə əlaqədar “10.000 universitetimize örgənçi yurdu!” şüarlarını uğurlu hesab etmək olar.

 Lakin mitiqdə deyil, Ankaranın müxtəlif yerlərində asılmış bəzi mücərrəd, hətta namizədə uğur gətirməyəcək şüarlara da rast gəlmək olurdu. Məsələn “Ankaranın başqanı, hamınızın başqanıdır!” şüarını fikrimizcə uğurlu hesab etmək olmaz. Fikrimizcə bu da demokratiyanın təzahürü kimi qəbul edilə bilər. Bütün hallarda qardaş ölkədəki seçki kampaniyasını uğurlu hesab etmək olar. Bu kampaniya biz Azərbaycan vətəndaşlarında  xoş əhval-ruhiyyə ilə yanaşı, bir az da qibtə hissi yaratdı. Çünki bizdə də bu ilin dekabrında növbəti bələdiyyə seçkiləri keçiriləcək. Arzu edirik ki, bizdə də qardaş ölkədə olduğu kimi bələdiyyələr böyük nüfuza sahib olsun və Türkiyədə olduğu kimi möhtəşəm bələdiyyə seçkiləri kampaniyasının şahidi olaq.

Məlumat üçün qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikasında bu günə qədər aşağıdakı bələdiyyə seçkiləri keçirilib və hüquqi sənədlər qəbul olunub:

• 1999-cu il 12 dekabr tarixində ilk bələdiyyə seçkiləri keçirilmişdir. Bu seçkilərin nəticəsi olaraq 22 min nəfərdən artıq bələdiyyə üzvü seçilmiş və 2667 yerli özünü idarəetmə orqanı yaradılmışdır. 5 min nəfərə yaxın müxtəlif peşələri təmsil edən şəxslər bələdiyyə qulluğuna qəbul edilmişdir.

• 2004-cü il 17 dekabrda Azərbaycan Respublikasında yerli özünüidarəetmə orqanlarına ikinci dəfə seçkilər keçirilmişdir. Bu seçkilerdə 20356 bələdiyyə üzvü seçilmişdi. 2004-cu ildə həmçinin Ağstafa, Ağsu, Saatlı, Tərtər rayonlarında bələdiyyələrin yaradılması qərarlaşdırılmışdır. Ümumiyyətlə həmin ildə bələdiyyələrin işi ilə bağlı bir sıra irəliləyişlər əldə olunmuş, bundan sonra bələdiyyələr öz fəaliyyətlərini daha düzgün aparmış və bələdiyyələrin regional asossassiyalarının Nümunəvi Əsasnaməsi qanunla təsdiq edilmişdir.

• 2009-cu il 23 dekabr tarixində 3-cü bələdiyyə seçkiləri keçirilmişdir. Həmin seçkilərdə 10 siyasi partiyadan 15591 nəfər bələdiyyə üzvü seçilmişdir. Bu seçkilərdə seçilənlərin yariya qədərinin qadınlar və gənclər olmuşdur ki, bu da yerli özünüidarə orqanlarında struktur və fəaliyyət baxımından inkşafinın mütərəqqi səciyyə daşıdığını sübut edir. Seçkilərdən dərhal sonra 29 dekabr  2009-cu ildə “Bələdiyyələrin Dövlət reyestrinin aparılması və onlara şəhadətnamənin verilməsi haqqında” Əsasnamə təsdiq edilməsi barədə qanun qəbul edilmişdir.  Bu qanunla bələdiyyələrin fəaliyyəti və fəaliyyətlə bağlı sənədləri bu sənədlərdən ibarət qovluqlarda nizamlanmışdır. Bələdiyyələr qeyd edilən seçkilərdən sonra daha müntəzəm və şəffaf fəaliyyətə yönəldilmiş, qanunsuz halların qarşısının alınmasına ciddi səylər göstərilmisdir. 2009-cu ildəki seçki nəticələrinə uyğun olaraq fəaliyyətə başlayan bələdiyyələrlə bağlı vacib qanunlardan biri də “Ekstradisiya haqqında” Avropa konvensiyasının Üçüncü Əlavə Protokoluna qoşulmaq barədə olmuşdur.

2011-ci il 25 oktyabrda Azərbaycan Respublikasinda bələdiyyələrlə bağlı bir sıra qanunlar qəbul edildi və bəzi qanunlara dəyişikliklər, əlavələr edildi. Bunlar “Bələdiyyə torpaqlarinin idarə edilməsi haqqında” qanunla başlayıb, bələdiyyə qulluğu, onların statusu, komissiyaları, maliyyəsinin əsasları, onlarin fəaliyyətinə inzibati nəzarət və nümunəvi nizamnamənin təsdiqiylə bağlı qanunlar olmuşdur. Qeyd edilən məsələlər bələdiyyələrlə bağlı qanunvericilikdə öz yerini tapmışdır. 30 noyabr 2011 – ci il tarixdə 1 157 490 seçicini əhatə edən- təkrar seçkilər üzrə 9, əlavə seçkilər üzrə 1, yeni seçkilər üzrə 320, cəmi 330 bələdiyyəyə seçkilər keçirilib və 463 nəfər bələdiyyələrə üzv seçilib. 2010-cu ildə bələdiyyələrin effektivliyinin artırılması məqsədi ilə onların sayı 2757-dən 1718-ə qədər azaldılıb. 

2014-cu ilin 23 dekabrında Azərbaycanda artıq say etibarilə 4-cü olan bələdiyyə seçkiləri keçirilmişdir. Bələdiyyə seçkilərində iştirak etmək üçün 37100 nəfərdən artıq namizəd qeydə alınıb. Bəzi ekspertlərin fikrincə, bu, keçən dəfəki seçki ilə müqayisədə 7 min nəfər çoxdur. Ötən dəfə hər bələdiyyə üzvlüyü yerinə 2-yə yaxın namizəd düşürdüsə, 2014-cü il seçkilərdə hər bələdiyyə üzvlüyü yerinə 2,5 namizəd qeydə alınıb. Namizədliyini irəli sürənlərin 66% kişi, 34 % qadın olmuş, Respublika üzrə 1607 bələdiyyəyə 15035 üzv seçilmişdir. Bələdiyyələrdə baş verə biləcək qanunsuzluq hallarının qarşısını almaq və bələdiyyə işçilərinin etik davranışını tənzimləmək məqsədilə 2015-ci il 28 apreldə “Bələdiyyə qulluqçularının etik davraniş qaydalı haqqında” qanun qəbul edilmişdir. Bu bələdiyyələrin vəzifə və səlahiyyətləriylə bağlı bir sıra normativləri əhatə etməklə onları nizamlayır. 2017-ci ilin 31 may tarixində isə “Bələdiyyə üzvlərinin etik davranışıhaqqında” qanun qəbul edildi. Bu qanunlar bir mənalı olaraq yerli özünüidarənin şəffalığını təmin etməyə yönəlmişdir.2014-cü il bələdiyyə seçkilərinə qədər 84 qanun qəbul edilib ki, bunlardan da 32-si 1999-2004-cü illərdə, 18-i 2005-2009-cu illərdə, 34-ü isə 2010- 2014-cü illərdə qəbul olunub.

2019-cu il dekabrın 23-də keçirilmiş sayca 5-ci bələdiyyə seçkilərində ölkə üzrə seçici siyahısına daxil edilmiş 4 976 858 seçicinin 1 626 910 nəfəri, yaxud seçicilərin ümumi sayının 32,69%-i səsvermədə iştirak etmişdir. Respublika üzrə 1 606 bələdiyyəyə 15 156 bələdiyyə üzvünün seçilməsi üçün 118 seçki dairəsinin 5 049 seçki məntəqəsində səsvermə keçirilmişdir. Ümumilikdə müəyyən edilmişdir ki, 9 bələdiyyə üzrə səsvermənin nəticələrinin etibarsız hesab edilməsi nəzərə alınmaqla 15 075 nəfər bələdiyyə üzvü seçilmiş, nəticədə 1 595 bələdiyyə tam tərkibdə formalaşmış, 2 bələdiyyə isə tam tərkibdə formalaşmamışdır.

MƏHƏRRƏM ZÜLFÜQARLI

T.ü.e.d, professor  

Azərbaycanda Vətəndaş Cəmiyyətinin İnkişafına Yardım Assosiasiyasının (AVCİYA) vitse prezidenti, 

Azərbaycan Turizm və Menecment Universiteti, “İctimai fənlər” kafedrasının professoru