Azərbaycanda dini plüralizm dünya üçün nümunəvi modelə çevrilib...
Azərbaycanın müstəqilliyini elan etməsi və demokratiya ideallarına sadiqliyi, cəmiyyətin dünyəvi inkişaf yolunun seçilməsi tədricən dinlərin, xüsusən də dini qrupların mövcudluğu üçün bərabər hüquqi şərait yaratmağa imkan verdi.
Dini sahədə bu genişmiqyaslı iş müvafiq dövlət orqanları və vətəndaş cəmiyyəti institutları tərəfindən həyata keçirilir və vətəndaşların Konstitusiya ilə təmin edilmiş vicdan azadlığı hüququnun təmin edilməsinə yönəlib. Nəticədə ölkəmizdə dini plüralizmin, tolerantlığın və dinlərarası dialoqun gücləndirilməsi öz yüksək nəticələrini verir.
Tolerantlıq müasir cəmiyyətin mövcudluğu üçün zəruri şərtdir
Azərbaycanda cərəyan edən siyasi və sosial proseslərdə qarşılıqlı hörmət və tolerantlıq xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Üstəlik, tolerantlıq ölkəmizin müasir milli ideologiyasının təməl prinsiplərindən biri, dövlətin müstəqilliyinin ilk günlərindən həyata keçirdiyi təməldir. Azərbaycan xalqının təfəkküründə tolerantlıq və dinc yanaşı yaşamaq ideyaları uzun və sabit xarakterə, ənənələrə malikdir.
Ölkəmizin yanaşmasına əsasən, tolerantlıq müasir cəmiyyətin mövcud olması üçün zəruri şərtdir. Qloballaşma, multikulturalizm ideologiyası şəraitində tolerantlığın sosial fenomen kimi mövcudluğu zəruridir. Müasir informasiya cəmiyyətində müxtəlif mədəniyyətlərə, dinlərə və baxışlara malik insanlar arasında qarşılıqlı əlaqələrin sayı durmadan artır. Eyni məsələlərdə müxalif fikirlər daim bir-biri ilə toqquşur. Cəmiyyətdə tolerantlığın yaranması multikulturalizm ideologiyasının yayılması və inkişafının məntiqi davamıdır. Siyasi, mədəni, dini zəmində mübahisələrin qarşısını almaq üçün tolerantlıq siyasətinin mövcudluğu və həyata keçirilməsi zəruridir. Tolerantlıq müasir cəmiyyətin həyatın bir çox aspektlərinə təsir göstərir. Eyni zamanda tolerantlığın zəruri olduğu ictimai şüurun mühüm cəhəti dindir. Din hər bir cəmiyyətin mədəniyyətinin mühüm hissəsidir. O, həmişə cəmiyyətləri birləşdirən və ya parçalayan amil olub. Dini dözümsüzlük səbəbindən tez-tez müxtəlif dinlərin nümayəndələri arasında müharibələr baş verir. Dini tolerantlığın mahiyyəti bir dini və konfessional icmanın nümayəndələrinin digər dini və konfessional icmaların nümayəndələrinə qarşı dözümlü münasibətindədir. Eyni zamanda, hər kəs öz dini inancına sadiqdir və başqaları üçün də oxşar hüququ tanıyır. Dini tolerantlıq kimə göstərildiyindən asılı olaraq bir neçə formada olur. Dini tolerantlığın dörd əsas qrupu bunlardır: 1. başqa dinin nümayəndələrinə qarşı dözümlülük; 2. müxtəlif dinlərin nümayəndələrinə qarşı dözümlülük; 3. məzhəb hərəkatlarına qarşı dözümlülük, eləcə də məzhəb hərəkatları arasında bir-birinə qarşı dözümlülük; 4. dindarlarla ateistlər arasında tolerantlıq. Vurğulamaq lazımdır ki, dini tolerantlıq, hər hansı digər tolerantlıq kimi, insana din, etiqad və ümumilikdə dini baxışları seçmək hüququnu verir. Müasir dünyada dini tolerantlığın təmin edilməsi üçün mənfi və müsbət mexanizmlər mövcuddur. Dini dözümlülüyün təmin edilməsi üçün müsbət mexanizmlər bir dini və konfessional qrupun nümayəndələrinin digər dinlərin prinsipləri və dəyərləri haqqında məlumat əldə etməsi prinsipləri əsasında həyata keçirilir. Dini tolerantlığın bərqərar olmasına bu yanaşma həyata keçirilərkən hər bir dinə xas olan dəyər və prinsiplərin oxşarlığı vurğulanır. Bu zaman diqqət dini müxtəlifliyin milli birliyi pozmadığına yönəldilir. Dini müxtəlifliyin vahid dövlətin cəmiyyətində uğurla mövcud ola biləcəyi ideyası vətəndaş şüurunda kök salır. Müasir cəmiyyətdə tolerantlıq mühüm rol oynayır. İstər şəxsiyyətlərarası, istərsə də beynəlxalq müstəvidə dini, sosial-mədəni, etnik, iqtisadi problemlərin kəskinləşməsi nəticəsində zorakılıq etika və strategiyası, yad və yad mövqelərə, dəyərlərə, mədəniyyətlərə tolerantlıq ideyaları, dialoq ideyaları və qarşılıqlı anlaşma, qarşılıqlı məqbul kompromislərin axtarışı, cəmiyyətin ümumi yaşaması və ahəngdar inkişafı üçün zəruridir.
Azərbaycan təcrübəsinin dünyada yayılmasına ciddi ehtiyac var
Müasir dünyada tolerantlıq cəmiyyətin fəaliyyətinin bütün səviyyələrində təşkili prinsipi kimi yenilənir. İndiki multikultural dünyada tolerantlıq müxtəlif icmaların harmonik birgə yaşaması üçün zəruri olan əsas dəyərdir. Müxtəlif millətlərin, dini konfessiyaların, dünyagörüşlərinin nümayəndələrindən ibarət cəmiyyətin dinc yaşaması tolerantlıq və qarşılıqlı hörmət olmadan mümkün deyil.
Tolerantlığın dəyəri mədəni, dini, sosial və ya hər hansı digər üstünlüklərindən asılı olmayaraq bütün insanların bərabər dəyərinin tanınmasıdır. O, artıq bu gün müasir insanın həyatının demək olar ki, bütün sahələrində mühüm yer tutur. Ona görə də müasir cəmiyyətdə tolerantlığın mövcudluğu faktorunu istisna etmək olmaz. Müasir qabaqcıl dövlətlər tolerantlıq siyasətini bacarıqla həyata keçirməli, hər bir fərd başqa mədəniyyəti, dini, dünyagörüşünü, davranışını, başqa insanların seçimlərini qəbul etməyi öyrənməlidir. Azərbaycan bunun uğurlu nümunəsidir. Amma o da faktdır ki, dünyanın bir çox yerlərində dinlərarası gərginlik güclənir. Bunlar əsasən dini azlıqların hüquqlarının pozulması ilə bağlıdır. Elə o səbəbədən Azərbaycan təcrübəsinin genişlənməsinə ehtiyac var. Eyni zamanda, o da mühümdür ki, Azərbaycan bütün dindarların əsas dini ehtiyaclarının ödənilməsinə xüsusi diqqət yetirir. Azərbaycanın müxtəlif dini icmaları öz təşkilati strukturlarını formalaşdırıblar ki, bu da dindarlara ayinləri sərbəst şəkildə yerinə yetirmək və öz dinlərinin göstərişlərini yerinə yetirmək imkanı verib. Azərbaycanın tarixi həqiqətən də intensiv və məhsuldar dinlərarası dialoq və qarşılıqlı fəaliyyət, sosial-mədəni nüfuz və millətlərarası tolerantlıq nümunələri ilə doludur. Müasir v ərazisində əsrlər boyu müxtəlif dinlər birgə mövcud olub. Müstəqil Azərbaycanının tarixində konfessiyalararası zəmində qarşıdurmaların olmaması da diqqətəlayiqdir. Ölkənin din sahəsində siyasəti dinlərarası dialoqa yönəlib. Bu, tolerantlıq, yəni vətəndaşların digər dinlərə mənsub insanlara qarşı qarşılıqlı hörmət və sülhsevərliyi ilə xarakterizə olunur. Müxtəlif dinlərin nümayəndələri arasında münasibətlərin qurulmasının yeni modeli balanslaşdırılmış yanaşmaya və bütün dindarların qanun və dövlət qarşısında bərabərliyinə əsaslanır. Onun uğuru Azərbaycanın sabitliyi və təhlükəsizliyi üçün mühüm amildir.
Samirə SƏFƏROVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
