Qohumların evlənməsini qadağan etmək mümkün olacaqmı? - Min illərlik adət…
El arasındakı məsələ görə, əmiqızı ilə əmioğlunun nikahı göydə kəsilib. Tibb nə qədər bunun əksini söyləsə də, Azərbaycanda bu atalar məsəlini qanun qəbul edən bir çox ailələr mövcuddur. Belə ki, qohum evliliklərinin sayı digərləri ilə müqayisədə üstünlük təşkil edir.
Adətən valideynlər deyirlər ki, yad qızını alınca, qızımızı özgəyə verincə el-obamızdan olan, əsil-nəslinə bələd olduğumuz qardaşımız, bacımız övladlarını öz ocağımıza gətirək, ya da gəlin köçürək. Ancaq qohum nikahlardan dünyaya gələn uşaqların sağlam olmadığı danılmaz faktdır. Bu səbəbdən də ölkəmizdə qohum nikahların qadağan olunması müzakirə olunur.
Prezident Administrasiyasının Qanunvericilik və hüquq siyasəti şöbəsinin Qanunvericiliyin inkişafı sektorunun müdiri Rüstəm Qasımov Azərbaycanda ikinci və üçüncü dərəcəli qohumluğu olan şəxslərin nikahının qadağan edilməsi üçün qanunvericilikdə dəyişiklik edilməsi məsələsinin müzakirə olunduğunu bildirib: “Qohum evlilikləri strateji məsələ olaraq bizim genofondumuza təsir edir. Cəmiyyət baxımından isə öz gələcəyimizə təsir edir. Bu evliliklər nəticəsində doğulmuş xəstə, əlil uşaqlar iztirab çəkirlər. Bu, nəinki dövlətin, hər birimizin problemidir. Məsələnin kökü ona dayanır ki, problemin qarşısını almaq üçün nə edə bilərik. İkinci və üçüncü dərəcəli qohum evliliklərinə qadağa qoyulması məsələsi gündəmə gətirilir. Bu, kifayət qədər yayılmış məsələdir”.
Qohum evliliklərlə bağlı məsələ uzun illərdir müzakirə olunur, bununla bağlı maarifləndirmə işi aparılır. Ancaq bu sahədə vəziyyət olduğu kimi qalıb.
Maraqlıdır, qohum evliliklər qadağan oluna bilərmi?
Əhməd Qəşəmoğlu: “Belə evlənən adamlara sərt münasibət olmalıdır, dini idarələr də bu cür evliliyi haram elan etməlidir”
Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, qohum evliliklərindən söz açarkən biz daha çox əmiqızı, xalaqızı, dayıqızı, dayıoğlu, xalaoğlu kimi yaxın insanların evliliklərindən danışmalıyıq: “Hansı ki, xristianlarda belə bu qohumlara ikinci bacı-qardaş deyirlər. Axı, biz görürük ki, bu cür evliliklərdən fəsadlı və əlil uşaqlar doğulur. Hətta dəhşətli bir məqam var ki, bəzən belə nikahdan uşaqlar tam sağlam dünyaya gəlir. Lakin illər keçəndən sonra onlarda xəstəlik üzə çıxa bilər. Mənə məlum olan fakt var ki, əmisi qızı ilə evlənən şəxsin bir oğlu doğuldu. O da 28-29 yaşında ailə həyatı qurdu və bir övladı oldu. Lakin 30 yaşından sonra onun böyrəyində çürümə prosesinin başladığı məlum oldu. Ailə övladını hətta başqa ölkələrə də apararaq müayinələr etdirdi. Sonradan bu fəsadın kökündə qohum evliliyi məsələsinin olduğu üzə çıxdı. Başqa belə bir hadisə isə sevərək evlənən əmioğlu və əmiqızının başına gəlib. Belə ki, onların üç övladı dünyaya gəlib. Lakin onların hər biri əqli cəhətdən zəif doğulub. Bu ailənin bütün qazandığı vəsaitlər də uşaqların müalicəsi üçün sərf olunur. Bir sözlə, onlar öz həyatlarını puç ediblər. Bəs burada uşaqların nə günahı var?! Belə evliliklərdə ana bətninə düşən ilk gündən uşağın xəstə doğula biləcəyi ilə bağlı ana, ata, qohumlar 9 ay boyu gərginlik içərisində yaşayırlar. Bu müddət ərzində gərginlik uşağa belə sirayət edir. Bu da uşaqda yeni fəsadların yaranmasına səbəb ola bilir. Ona görə də yaxın qan qohumu olan adamların evlənməyi ağlamalı, utanmalı bir hadisədir. Hətta bütün xristian aləmi belə bu məsələdə bizə ironiya ilə gülür. Bütün bunları nəzərə alaraq qanunvericilikdə yaxın qohum evliliyi qadağan edilməlidir. Belə evlənən adamlara sərt münasibət olmalıdır. Dini idarələr də bu cür evliliyi haram elan etməlidir. Haram sözünün ilk növbədə fəlsəfəsini anlamaq lazımdır. İslamda o şeylər haram buyurulub ki, onlardan insanın bədəninə, həyatına xəta, bəla gəlir. Bundan böyük təhlükə ola bilərmi?! Bəzən fəsadlar uşağın özündə yox, onun övladında olur. Ona görə də bu məsələyə ciddi şəkildə həm qanunvericiliklə, həm də dinlə qadağa qoymalı olduğumuzu düşünürəm. Bizim xalqımızda bu ənənə olmamalıdır. Çox yaxşı olar ki, müsəlman, İslam aləmində biz bu sahədə qabağa düşək. Bunun özü də çox maraqlı bir tarixi hadisə ola bilər”.
Səmayə Bayramova: “Qohum evlilik genetik xəstəliklərin geniş yayılmasına təsir edən önəmli amillərdən biridir”
Ginekoloq Səmayə Bayramova “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, qohum evlilik genetik xəstəliklərin geniş yayılmasına təsir edən önəmli amillərdən biridir: “Belə evlilikdən qüsurlu və xəstə uşaq doğulma risqi də artmaqdadır. Bəzi ailələri yanıldan isə ətrafındakı qohum evlilikdən sağlam uşağın olmasıdır. Halbuki, qohum evlilik hər hamiləlikdə xəstə uşaq doğulacağı mənasını vermir. Ailənin əvvəlki uşaqlarının sağlam doğulması, sonrakı hamiləlikdə risq olmadığını göstərmədiyi kimi, əvvəllər xəstə uşağın doğulması da sağlam uşağın doğulmayacağını göstərməz. Bəzi xəstəliklərin ortaya çıxmasında sadəcə anadan, yaxud atadan problemli gen keçsə də, bəzi xəstəliklərdə hər iki valideyndə problemli genlər rol oynayır. Belə bir vəziyyətdə ana və ata sağlam ola bilərlər, ancaq problemli gen daşımaqdadırlar. Yəni tibbi dildə desək, heteroziqot vəziyyətindədirlər. Xəstəliyin aşkarlandığı uşaq isə homoziqotdur, yəni hər iki problemli geni də aldığı üçün xəstədir”.
Ginekoloqun fikrincə, qohum evlilikdən uşaqların qüsurlu doğulması başqa tip əlilliyə də səbəb olur. Bunların bir qrupu xaricdən görünən, uşağın səhhətinə təsir edən daxili orqanlarındakı problemlərdi ki, buraya ürəkdə deşik, böyrəklərin fəaliyyətinin pozğunluğu və s. daxildir: “Yaxud, ağılın zəifliyini göstərmək olar. Bu gün faktdır ki, irsi xəstəlik olan talassemiyanın başlıca səbəbi qanda xəstə genlərin olmasıdır. Gələcəyimizin məhv olmaması üçün qohum evliliklər qadağan olunmalıdır”.
Mehriban Zeynalova: “Yaxın qohumlar arasında nikah yolverilməzdir, anlamaq lazımdır ki, bu, uşaqların sağlamlığında ciddi problemlərə yol açır”
"Təmiz Dünya” İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova da “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında dedi ki, yaxın qohumlar arasında nikah yolverilməzdir. Anlamaq lazımdır ki, bu, uşaqların sağlamlığında ciddi problemlərə yol açır: “Qohumların nikahı həmin ailələrdə xəstə uşaqların doğulmasına yol açır. Anemiya, autizm kimi xəstəliklər çoxalıb. Bu gün uşaqlar arasında ən müxtəlif xəstəliklər yayılmaqdadır. Bu, əhalinin və genofondun gələcəyi üçün çox təhlükəlidir”.
M.Zeynalova hesab edir ki, bu sahədə maariflənmə işi daha çox aparılmalıdır: "Əhalinin çoxu qohum nikahları pisləyir, ancaq yenə öz bildiklərini edirlər. Bu səbəbdən də məlum qanun yerinə düşəcək. Əsas odur ki, bu prosesi gizlin həyata keçirməsinlər. Bunlar sıradan bir məsələ deyil, hamısı elmi əsaslandırılıb".
Günel CƏLİLOVA
