Azərbaycan Mərkəzi Asiya ölkələri üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir...
Azərbaycanla Mərkəzi Asiya ölkələri arasında münasibətlər özünün yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. Bu, Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin dövlət səfəri ilə ölkəmizə gəlişi fonunda bir daha özünü qabarıq formada büruzə verdi.
Qeyd edək ki, səfər çərçivəsində o, prezident İlham Əliyevlə danışıqlar aparıb və Qazaxıstan-Azərbaycan Ali Dövlətlərarası Şurasının ilk iclasında iştirak edib.
Tərəflər Xəzər dənizinin dibi ilə fiber-optik kommunikasiya xəttinin çəkilməsi üzrə birgə işlərin intensivləşdirilməsi, Qazaxıstan neftinin Azərbaycan ərazisi vasitəsilə nəqlinin artırılması, Transxəzər nəqliyyat marşrutunun inkişafı, enerji və bərpa olunan enerji mənbələri sahəsində perspektivli layihələrin həyata keçirilməsi, həmçinin mədəni-humanitar əlaqələrin daha da möhkəmləndirilməsi məsələlərini müzakirə edib. Danışıqların yekunu olaraq iki dövlət başçısı “Azərbaycan və Qazaxıstan Ali Dövlətlərarası Şurasının 1-ci iclasının Qərarı”nı imzalayıb. Tərəflər, həmçinin, kiçik və orta biznes, media, neftinin alqı-satqısı sahəsində strateji əməkdaşlıq, Qazaxıstan neftinin Azərbaycan ərazisindən tranzit edilən həcmlərinin mərhələli artırılması, mədəniyyət və informasiya, kosmosun dinc məqsədlərlə tədqiq edilməsi və istifadəsi, nəqliyyat, gəmiçilik və təhsil sahəsində əməkdaşlıq barədə sənədlər imzalayıb. Bundan başqa, prezidentlər İlham Əliyev və Kasım-Jomart Tokayev Çinin Sian terminalından Bakının Abşeron stansiyasına konteyner qatarının gəlişi mərasimini videobağlantı ilə izləyib. Onlara məlumat verilib ki, qatar Çinin Sian şəhərinin Qazaxıstan-Çin terminalından keçməklə Bakı şəhərinədək məsafəni on bir günə qət edib. Bu xüsusda məlumatda deyilir: “61 konteynerdən ibarət qatar uzunluğu 7 min kilometr olan marşrutu (Siandakı Qazaxıstan terminalı-Aktau-Abşeron stansiyası) 11 günə qət edib. Multimodal daşıma zamanı konteynerlər Qazaxıstan limanında yenidən yüklənərək Xəzər dənizi ilə Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanına, oradan isə Abşeron stansiyasına çatdırılıb. Orta Dəhlizin inkişaf etdirilməsi və yeni yüklərin cəlb edilməsi baxımından bu günlərdə Çində fəaliyyətə başlamış Qazaxıstanın Nəqliyyat-Logistika Mərkəzi marşrut üzrə yükdaşımaların həcminin əhəmiyyətli dərəcədə artırılmasına hədəflənib. İlkin razılaşmaya əsasən, bu Mərkəz vasitəsilə Azərbaycana ayda 10 konteyner qatarının yola salınması planlaşdırılır”. Bu ilin yanvar-fevral aylarında “Qazaxıstan Dəmir Yolları” Səhmdar Cəmiyyəti ilə “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti arasında yükdaşımaların həcmi 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 25 faiz artaraq 5 milyon 395 min ton təşkil edib.
Xatırladaq ki, əvvəllər Çindən Orta Dəhliz vasitəsilə yüklərin Qara dəniz limanlarına çatdırılması təxminən 53 gün çəkirdisə, hazırda bu müddət 18 gün təşkil edir.
Beləliklə, qarşılıqlı münasibətlərin dinamik inkişaf etdiyi müşahidə olunur. Münasibətlər, xüsusən də İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra fəallaşıb. Azərbaycan Mərkəzi Asiya dövlətlərinin formatlarında aktiv iştirak etməyə başlayıb. Burada birinci növbədə ticarət münasibətlərinin inkişafı, nəqliyyat dəhlizlərinin fəallığının artırılması, yeni müştərək layihələrin həyata keçirilməsi, yəni bütövlükdə bu regionda postsovet dövründən sonra münasibətlər aktiv inkişafdadır. Ekspertlərin fikrincə, bu tendensiya türkdilli dövlətlərin təşkilatı çərçivəsində inkişaf edir. Elə prezident İlham Əliyev inaqurasiya çıxışında deyib ki, Azərbaycanın türk dövlətləri ilə əlaqələri prioritetdir. Əslində türkdilli ölkələrin hamısı bu mesajı qəbul edir. Son tendensiyalar da bunu sübut edir. Ona görə də digər türkdilli dövlətlərlə yanaşı, Qazaxıstan da Azərbaycanla münasibətlərin inkişfında, bu fonda da Zəngəzur dəhlizinin açılmasında çox maraqlıdır. Bu körfəzə, region dövlətlərinə, dünya bazarına çıxış üçün çox qısa yoldur. O da faktdır ki, Rusiyanın Novorossiysk limanı böyük həcmdə Qazaxıstan neftini keçirmə qabiliyyətində deyil. Bu liman birinci növbədə Rusiya neftini ötürür. Hava şəraiti yaxşı olmayanda nefti nəql etmək mümkün olmur. Bosfor boğazında neftin keçirlməsində də problemlər olur. Rusiya-Ukrayna müharibəsi də təhlükələr yaradır. Bu baxımdan ən qısa və təhlüksəzi yol Bakı istiqamətidir. Hazırda iki ölkə arasında neft və neft məhsullarının ticarəti sahəsində uğurlu əməkdaşlıq davam etdirilir. Buraya Qazaxıstan mənşəli xam neftin Bakı-Tiflis-Ceyhan neft boru kəməri ilə dünya bazarına çatdırılması, Qazaxıstan mənşəli xam neftin Azərbaycanda emalı, dünya bazarına təchizatı və sair daxildir. “SOCAR Midstream Operations” MMC 2023-cü ilin martından etibarən Qazaxıstanın Tengiz yatağından ayda 125 min ton həcmində neftin Bakı-Tiflis-Ceyhan boru kəməri ilə nəqlinə başlayıb. undan başqa, məlumdur ki, Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstan hökumətləri arasında yaşıl enerjinin inkişafı və ötürülməsi sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında saziş imzalanıb. İndi Mərkəzi Asiya dövlətlərini də bu prosesə qoşmaq gündəlikdədir. Qazaxıstanın regionda sülhün, təhlükəsizliyin və iqtisadi əməkdaşlığın təşviq edilməsinə yönəlmiş fəaliyyəti, Asiyada təhlükəsizliyin möhkəmlənməsi sahəsində “Asiyada Qarşılıqlı Əməkdaşlıq və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirə”nin yaradılması ilə bağlı təşəbbüsünü ilk dəstəkləyən ölkələrdən biri Azərbaycan olub.
Tahir TAĞIYEV
