KÖHNƏ VERSİYA            

Erməni–kommunist birliyi Xankəndinin 37 məhəlləsini məhv edib...

Image

Faiq İsmayılov: “Xankəndi şəhərinin “yenidən qurulmas”ı zamanı köhnə yaşayış evlərini və inzibati binaları ermənilər “köhnəliyin” əlaməti kimi kütləvi şəkildə sökməyə başladılar”

Keçən ilin 19-20 sentyabrında keçirilən antiterror tədbirləri zamanı Azərbaycanın Xankəndi şəhəri   separatçılardan təmizləndi. Son bir neçə aydır ki, davamlı olaraq Xankəndi şəhəri separatizm simvollarından, qanunsuz tikililərdən, daşnak “abidələr”indən təmizlənir. 

Əlbəttə, bu olduqca vacib bir məsələdir ki, ana torpağımız  terrorçuların, əli Azərbaycan xalqının qanına batanların mənfur izlərindən təmizlənsin. Çünki uzun illər separatçılar Xankəndini erməniləşdirmək üçün çox böyük qanunsuz əməllər törədiblər. Bu gün ən aktual olan məsələlərdən biri Xankəndinin illər boyu dağıdılan, məhv edilən, saxtalaşdırılan simasının yenidən bərpa olunması, öz əzəli görkəminə qaytarılmasıdır. 

Xankəndinin tarixi siması necə olub?

“Xankəndi şəhərinin bəzəyi olan 37 məhəllə sökülərək ləğv edildi” 

AMEA-nın A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutunun əməkdaşı, maddi irs üzrə mütəxəssis Faiq İsmayılov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında çox qaranlıq məsələlərə aydınlıq gətirdi.

F.İsmayılov bildirdi ki, XX əsrin əvvəllərinə qədər Xankəndi şəhərində ermənilər yaşamayıb.

“Ermənistan rəhbərliyi birbaşa və ya dolayısı ilə Qarabağ İqtisadi Rayonunun şimal hissəsinin baş kəndi olan Xankəndi şəhərinin ermənilərə məxsusluğu ilə bağlı heç bir fakta əsaslanmayan yalan məlumat yayır. Araşdırmalar göstərir ki keçən əsrin əvvəllərinə, yəni 1920-ci ilə qədər Xankəndi şəhərində bir nəfər belə erməni millətindən olan insan və ya insanlar yaşamayıb.

Ermənilərin özəlləşdirmə siyasətiniun qurbanına çevrilən Qarabağın Xankəndi şəhəri digər Azərbaycan şəhərlərindən gənc olması ilə fərqlənir. Etibarlı mənbələrdən əldə edilən məlumata əsasən, Xankəndi XVIII əsrin axırlarında o dövrdə müstəqil Azərbaycan dövlətlərindən biri olan Qarabağ xanlarının ailələri  üçün istirahət mərkəzi  kimi istifadə olunub. Xankəndi istirahət mərkəzi  xanlığın paytaxtı Pənahabadın (Şuşa şəhərinin) 10 kilometrliyində, Qarabağ dağ silsiləsinin şərq yamacında kiçik bir düzəndə yerləşir.

İlk illər bu istirahət düşərgəsində ancaq xan ailəsi və onun yaxınları yaşadığından, el arasında “Xanın kəndi” (Xankəndi) kimi tanınırdı. Lakin sonralar bu məntəqəyə sənətkarlar, taçirlər və digər peşə sahibləri də köçdüyündən yaşayış məntəqəsinin miqyası kifayət qədər böyüdü və genişləndi.

Xankəndi şəhərinin 15 əsas məhəlləsi olsa da, 1918-1920-ci illərə qədər daha bir az böyüyərək məhəllələrin sayı 37-yə çatmışdı. Xankəndi şəhər əhalisinə Qara Hüseyn məscidi, Məcidli məscidi, Alış məscidi, Yaşıl məscid, Siyafur məscidi, İmam Əli məscidi, Xarrat usta Qulu məscidi, Ərminavan məscidi, Əyrıdam məscidi, Çaykənarı məscidi, Səmirabad məscidi, Sarı məscid, Biləndərli məscidi, Yurdyer məscidi, Böyük məscid, Mirzələr məscidi, Kiçik məscid adlı 17 məscid xidmət  göstərib.

Xankəndi şəhəri yaxınlığındakı qəbistanlıqlarda 17 türbə,  Möminə Xatın və Otludərə məbədləri kimi möhtəşəm memarlıq abidələri və eləcə də Seyid Məhəmməd ocağı, Böyük Pir ziyarətgahı, Kərki ocağı, Qala piri, Xəlifə İbrahim Vəlullah ocağı kimi iman gətirilən inanc yerləri olmuşdur”.

F.İsmayılovun sözlərinə görə, istər Xankəndi şəhərinin ilk salınan 15  məhəlləsinin - Mərkəzşəhər məhəlləsi, Seyid Məhəmməd məhəlləsi, Mahallı məhəlləsi, Məcidli məhəlləsi, Saatlı məhəlləsi, Yazarlar və Tarzənlər məhəlləsi, Ağa məhəlləsi, Xanbağı məhəlləsi, Böyükbazar məhəlləsi, Tacirlər (Bazar) məhəlləsi, Yuxarı məhəllə, Aşağı məhəllə, Dağ məhəllə, Balqar məhəlləsi, Üçyol Qurdları məhəlləsinin, istərsə də sonradan salınan 22 məhəllənin adları içərisində heç bir erməni adına və toponiminə rast gəlinmir. “Bu 37 məhəllənin heç birinin adında erməni sözü yoxdur. Baxın, Məşədi Əsədulla məhəlləsi, Qayabaşı məhəlləsi, Zəngəzurlular məhəlləsi, Ozan məhəlləsi, Qala məhəlləsi, Təzə məhəllə, Çaparxanlı məhəlləsi, Xərratlar məhəlləsi, Orta məhəllə, Zadəganlar məhəlləsi, Qarqar (Çayqıraqlılar) məhəlləsi, Cüdürxan məhəlləsi, Alakeşlər məhəlləsi, Allahgərək məhəlləsi, Kotanqaya məhəlləsi, Böyük məhəllə, Kiçik məhəllə, Biləndərlilər məhəlləsi, Qabıcıq-Hökmavar məhəlləsi, Qoyqəşəm məhəlləsi, Poylu məhəlləsi, Şingədan məhəlləsi.

Beləliklə, 1920-ci ilə qədər Xankəndi şəhərində yaşayan 1375 ailədən və təqribən 8 minə yaxın əhalidən bir nəfərinin belə erməni millətinə aid olmadığı açıq-aşkar görünür. 14 may 1805-ci ildə Qarabağ xanlığı Rusiya  tərəfindən işğal edildiyi vaxta qədər indiki Xankəndi şəhəri Qarabağ xanı Mehdiqulu xanın arvadı Pəricahan bəyimin mülkü hesab olunurdu. Bundan belə bir nəticəyə gəlmək olur ki, indiki Xankəndi şəhərinin yerləşdiyi ərazi, hansısa etnik qrupa, millətə deyil, bir azərbaycanlı xanıma aid mülk olub.

1805-ci ildə Rusiyanın təzyiqi ilə İbrahimxəlil xan ilə Rusiya generalı Pavel Sisianovun arasında imzalanmış Kürəkçay müqaviləsinə görə Qarabağ xanlığı Rusiya İmperiyasının tərkibinə keçdi. Faktiki olaraq, Qarabağ xanlığı Rusiya tərəfindən işğal olundu. 1806-cı ildə mayor Lisaneviç başda olmaqla rus hərbçiləri İbrahimxəlil xanı ailəsi ilə birlikdə qətlə yetirdilər.   Rusiyanın Qarabağı işğal etməsi Xankəndinin də taleyinə ciddi təsir etdi.

Rus işğalından dərhal sonra Xankəndidə çar ordusunun Qafqaz Süvari Diviziyasının qərargahı və kazarmaları yerləşdirildi. Məhz ona görə də rus qarnizonunun yerləşdiyi bu ərazi 1847-ci il Rusiya hərbi xəritələrində rəsmi şəkildə Xankəndi adı ilə qeyd olunurdu.

1917-ci ildə Rusiya imperiyasında baş verən Oktyabr inqilabından sonra Cənubi Qafqazda cərəyan edən mürəkkəb proseslər Xankəndidən də yan keçmədi. Tarixi Azərbaycan dövləti olan İrəvan xanlığı torpaqlarına ruslar tərəfindən məskunlaşdırılan ermənilər orada Ermənistan dövləti elan etdilər.

Bu hadisədən ruhlanan erməni millətçiləri Azərbaycanın Naxçıvan, Zəngəzur, Dağlıq Qarabağ ərazilərinə, ümumilikdə bütün Azərbaycan torpaqlarına qarşı ərazi iddiası etməyə başladılar.  Erməni hərbi birləşmələri həmin bölgələrdəki azərbaycanlılar yaşayan şəhər və kəndlərə hücum edir, dinc insanları öldürürdülər. 1918–1920-ci illərdə müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyəti hökumətinin apardığı siyasət və Azərbaycan Ordusunun qətiyyəti nəticəsində erməni millətçilərinin Dağlıq Qarabağ və Xankəndi iddialarını dəf etmək mümkün oldu. AXC-nin süqutundan sonra ermənilərin Xankəndidə məskunlaşdırılmalarının sürəti artdı”-deyə F.İsamyılov qeyd etdi.

F.İsmayılovun bildirdiyinə görə, Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Azərbaycan SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi 1923-cü il iyulun 7-də “Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin yaradılması haqqında”   dekret qəbul etdi. “Həmin dekretə əsasən, Xankəndi DQMV-in mərkəzi (baş şəhəri) elan olundu. 1923-cü il sentyabrın 1-də şəhər 26 Bakı Komissarları Sovetinin başçısı, daşnak, əli çoxsaylı azərbaycanlıların qanına batmış Stepan Şaumyanın adı ilə “Stepanakert” adlandırıldı.

Sovet dövrü müxtəlif şəhərlərdən Xankəndiyə köçürülən edmənilərin sayının sürətlə artması yeni yaşayış evlərinin yaranmasına zərurət yaradırdı. Məhz bu da ermənilərin Xankəndi şəhərinin “yenidən qurulması” planının işə düşməsinə səbəb oldu. Xankəndi şəhərinin “yenidən qurulması” zamanı köhnə yaşayış evlərini və inzibati binaları ermənilər “köhnəliyin” əlaməti kimi kütləvi şəkildə sökməyə başladılar. Xankəndi şəhərinin bəzəyi olan 37 məhəllə sökülərək ləğv edildi. Xankəndi şəhərindəki bütün tarix və mədəniyyət abidələri, o cümlədən 15 məscid, 17 türbə, 5 ziyərətgah, 2 məbəd, 15 məhəllə qəbristanlıqları xüsusi vəhşiliklə dağıdılaraq məhv edildi. Qədim yaşayış evləri və inzibati binalar sökülərək yerində yeni üçmərtəbəli, beşmərtəbəli yaşayış evləri, Azərbaycanın mədəni irsinin xarabalıqları üzərində yeni parklar, restoranlar, qastronomlar, erməni separaçılarının liderlərinin şərəfinə monumental heykəllər, qurğular tikildi.

Xankəndi şəhərində məhdud sayda XVIII-XIX əsrlərə aid yaşayış evləri və inzibati binalar qalsa da, onların da xarici interyerləri dəyişdirilərək tanınmaz hala salınmışdır” - deyə qeyd edən F.İsmaylov əlavə etdi ki, hazırda Xankəndi şəhərinin tarixi görkəminin özünə qaytarılması prosesi gedir və o inanır ki, bərpa zamanı Xankəndinin 37 tarixi məhəlləsi, məscidləri, məzarlığı və sair bərpa ediləcək. 

İradə SARIYEVA







VİDEO

Pezeşkian Şahin Mustafayevlə görüşdə səhv etdi, ermənilər isə səhvdən yapışdı... - VİDEO

Türk dövlətlərinin vahid xəritə qərarı Rusiyada təşvişə səbəb oldu... - VİDEO

Paşinyanın yarımçıq saziş təklifi Rusiyada da sərt tənqid edildi - Bu, demaqogiyadır, özünü aldatmaqdır - VİDEO

Bizdən 10 dəfə çox neft-qaz satanlar Azərbaycana irad tutur - ədalətsizliyə baxın...

Bu rəqəmlər COP29-u qaralayanlara öldürücü zərbə vurdu...

Dünyanın 10 il müzakirə etdiyi məsələ COP-da yerindən hərəkətə başladı...

SON XƏBƏRLƏR

14.11.2024 | 23:31
Ayxan Hacızadə Paşinyana tarix dərsi keçdi - bu bəyanatların mənası yoxdur...

14.11.2024 | 22:50
Hikmət Hacıyevdən Aİ-nin ali nümayəndəsinə tutarlı cavab - cəhdləriniz uğursuz oldu...

14.11.2024 | 22:15
Ceyhun Bayramov BMT-nin İnkişaf Proqramının regional bürosunun direktoru ilə görüşdü

14.11.2024 | 21:40
COP29-da dünyada İslam maliyyələşməsi müzakirə olundu

14.11.2024 | 21:26
Tramp Baydenin Azərbaycana etdiyi böyük pisliyi ləğv edəcək...

14.11.2024 | 21:11
Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi Ermənistanı vurdu - “Azərbaycandakı etnik təmizləməni araşdıracağıq”...

14.11.2024 | 20:58
Paşinyan Bakıda ona veriləcək bu suallardan qorxdu...

14.11.2024 | 20:44
Bizdən 10 dəfə çox neft-qaz satanlar Azərbaycana irad tutur - ədalətsizliyə baxın...

14.11.2024 | 20:31
Fransanın müstəmləkə xalqlarına yedirdiyi zəhərli "pestisid" budur...

14.11.2024 | 20:18
COP29-da çıxışlar Fransanı silkələdi - bir nazir imtina etdi...

14.11.2024 | 20:17
Dünya paxlava gününü möhtəşəm Türkiyə klassikası ilə qeyd edin!

14.11.2024 | 20:11
İnkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətləri üçün innovativ iqlim maliyyələşdirmə təşəbbüsünə dair beynəlxalq tədbir keçirilib

14.11.2024 | 20:04
Bakıda “Ədalətli keçid üçün sərmayələrin təşviqi” mövzusunda Yüksək Səviyyəli Dialoq keçirildi

14.11.2024 | 19:55
Paşinyan Azərbaycanın son saziş layihəsi təklifini yeni "konstitusiya ritorikası" ilə pozur...

14.11.2024 | 19:45
COP29 500 milyard dollarla dünyanı xilas edəcək - Böyük gözlənti...

14.11.2024 | 19:41
COP29 çərçivəsində iqlim fəaliyyətinin inkişaf maliyyəsinə inteqrasiyası müzakirə olunub

14.11.2024 | 19:27
Ermənistan parlamenti "Artsax separatçılarından" imtina etdi...

14.11.2024 | 19:14
COP29-un qərarları Xəzərlə bağlı vəziyyəti tam dəyişə bilər...

14.11.2024 | 18:59
Paşinyan uydurdu - "Azərbaycan müasir Ermənistanın 60 faizinə göz dikib"...

14.11.2024 | 18:52
Murad Dadaşovdan professor Qulu Məhərrəmliyə yubiley təbriki...

14.11.2024 | 18:45
Bizdən ikiqat çox qaz istəyən bəzi avropalılar Azərbaycanı niyə tənqid edir?..

14.11.2024 | 18:40
“Azərbaycan neokolonializmə qarşı mübarizə aparan ölkələrin yanındadır” - Vüqar Rəhimzadə

14.11.2024 | 18:32
Konstitusiya Günü hüquqi dövlət quruculuğunun simvoludur...

14.11.2024 | 18:18
Roma Papası Bakıya COP müraciətində ABŞ və Fransanı qınadı...

14.11.2024 | 18:05
Bu rəqəmlər COP29-u qaralayanlara öldürücü zərbə vurdu...

14.11.2024 | 18:00
Azərbaycan Milli Məclisinin üzvləri Şimali Kiprə səfər etdi

14.11.2024 | 17:53
Dünyanın 10 il müzakirə etdiyi məsələ COP-da yerindən hərəkətə başladı...

14.11.2024 | 17:47
Tanınmış politoloq COP29-la bağlı ABŞ Konqresinə müraciət etdi

14.11.2024 | 17:40
Pezeşkian Bakıya bu səbəblərdən gəlmədi - İranda rəsmilər bu barədə susur...

14.11.2024 | 17:36
“Ölkəmiz xoş məramı ilə qlobal nüfuzunu nümayiş etdirir” - Əhliman ƏMİRASLANOV

14.11.2024 | 17:27
COP29-dan müstəmləkə keçmişi olan bütün ölkələrə çağırış edildi...

14.11.2024 | 17:25
“Yaşıl” taksonomiya iqlim maliyyələşdirilməsini genişləndirmək üçün böyük imkanlar açacaq"

14.11.2024 | 17:17
Azərbaycanın QHT fəalları Avropada miqrantlara təzyiqlərlə bağlı etiraz aksiyası keçirdi... - FOTO

14.11.2024 | 17:14
Avropanın 3 böyük təşkilatı Fransa müstəmləkəçiliyini dəstəkləyir...

14.11.2024 | 17:12
COP29 çərçivəsində Mərkəzi Asiya ölkələri iqlim dəyişikliyi və buzlaqların qorunması üzrə birgə Bəyannamə imzalayıblar

14.11.2024 | 17:03
Peter Bekker COP29-da plenar iclasda çıxışına bu sözlərlə başladı - “Çox sağ ol, Azərbaycan!”

14.11.2024 | 16:55
Şimali Makedoniya Prezidenti Prezident İlham Əliyevi təbrik etdi

14.11.2024 | 16:53
COP29 Sədrliyi və Çoxtərəfli İqlim Fondları iqlim təsirinin fəsadları ilə bağlı birgə tədbir keçirib

14.11.2024 | 16:50
COP29-da Niderland və Fransanın müstəmləkəçiliyinə qarşı aksiya keçirildi - FOTO

14.11.2024 | 16:45
"Müstəmləkəçi ölkələr kasıb adlandırdıqları Afrikanın zəngin sərvəti sayəsində böyük dövlətlər olublar" - Hava Av

14.11.2024 | 16:44
COP29-da insan hüquqlarına əsaslanan iqlim ədaləti ilə bağlı müzakirə aparıldı

14.11.2024 | 16:31
"COP29 biznesləri, maliyyəçiləri, şəhərləri, millətləri bir araya gətirir" - Naycel Toppinq

14.11.2024 | 16:22
COP29 gündəlik mətbuat konfransında əldə edilmiş uğurlardan bəhs edildi

14.11.2024 | 15:48
"COP29-un keçirilməsi Azərbaycanın artan nüfuzunun göstəricisidir" - Ombudsman

14.11.2024 | 15:37
Prezident İlham Əliyev İslam İnkişaf Bankının prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 15:21
Ehtiyatlı olun! Zəhərlı paltarlar var! Hətta uşaq geyimləri də!

14.11.2024 | 15:14
"Afrikanın iqlim dəyişikliyinin qarşısını almaq üçün ildə 277 milyon dollara ehtiyacı var" - ADB prezidenti

14.11.2024 | 14:40
Prezident İlham Əliyev Maldiv Prezidenti ilə görüşdü - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 14:37
Yaşıl gələcək proqramlarının maliyyələşdirilməsi COP29-da müzakirə olundu

14.11.2024 | 14:21
“Troyka” ölkələrinin QHT-ləri ilk dəfə birgə forum keçirib

14.11.2024 | 14:16
Prezident İlham Əliyev Yəmənin vitse-prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 14:15
Prezident İlham Əliyev Nepal Prezidenti ilə görüşüb - YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 14:08
"COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi ən doğru seçimdir" - Putinin xüsusi nümayəndəsi

14.11.2024 | 14:06
“Bakcell” “Ən Uğurlu Rebrendinq” mükafatına layiq görüldü

14.11.2024 | 13:50
Prezident İlham Əliyev Efiopiya Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 13:45
"Ən mühüm məsələ inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqlim maliyyəsi ilə bağlı ehtiyacını qarşılamaqdır"

14.11.2024 | 13:31
Qlobal iqlimlə mübarizə üçün hər il təxminən 8 trilyon ABŞ dolları lazımdır - Braziliya Ali Audit Orqanı

14.11.2024 | 13:14
"COP29-da iqlim maliyyələşdirilməsi üzrə razılığa gələcəyimizə əminəm" - Afrika İnkişaf Bankı Qrupunun prezidenti

14.11.2024 | 13:03
Prezident İlham Əliyev Braziliyanın vitse-prezidenti ilə görüşüb - YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 12:50
Bakıda COP29 çərçivəsində Parlament Görüşü keçiriləcək

14.11.2024 | 12:37
Bakıda “Ambisiyaların artırılması: Avropa və Mərkəzi Asiyada enerji və su sistemlərinin transformasiyası” mövzusunda tədbir keçirildi

14.11.2024 | 12:22
COP29 çərçivəsində “Daha yaxşı pambıq” mövzusunda panel müzakirələr keçirilib

14.11.2024 | 12:15
Prezident İlham Əliyev Avropa Şurasının Baş katibi ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 12:00
Azərbaycan yaşıl keçidi inkişaf etdirməyə sadiqdir - Mərkəzi Bankın sədri

14.11.2024 | 11:47
Dünya Bankı iqlim layihələrini maliyyələşdirmək üçün 150 milyard dollar ayırmağı planlaşdırır

14.11.2024 | 11:26
Prezident İlham Əliyev Şimali Makedoniya Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 11:20
Trampın xanımı Ağ Evdə yaşamaq istəmir - səbəbini özü açıqladı..

14.11.2024 | 11:10
Naxçıvanda yol polisi sürücülərə və piyadalara müraciət etdi

14.11.2024 | 11:04
Ronaldinyo AFFA prezidenti ilə görüşüb

14.11.2024 | 10:53
Prezident İlham Əliyev Monteneqronun Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 10:26
Bakının bu ərazilərində qaz olmayacaq -ƏHALİYƏ XƏBƏRDARLIQ

14.11.2024 | 10:20
Göyçayda bədbəxt hadisə - çoban kanalda bataraq öldü

14.11.2024 | 10:14
Prezident İlham Əliyev BMT Baş Assambleyasının 79-cu sessiyasının Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

14.11.2024 | 10:11
Sokratdan Qulu Məhərrəmliyə qədər

14.11.2024 | 10:10
Sabunçuda yük avtomobilinin vurduğu piyada 5 gün sonra xəstəxanada ölüb...

14.11.2024 | 10:05
Türk Dövlətləri Təşkilatı üzrə “Nazirlər Bəyannaməsi” imzalanıb

14.11.2024 | 10:02
Prezident İlham Əliyev Banqladeş Müvəqqəti Hökumətinin Baş müşaviri ilə görüşüb - FOTO

14.11.2024 | 10:00
Almaniya Kansleri pul barədə danışdı, gülüş obyektinə çevrildi...

14.11.2024 | 09:40
Bakıda “Yaşıl Qabaqcıl İdarəetmə üzrə Nazirlər Forumu” keçirilir

14.11.2024 | 09:30
Misirdə dəhşətli yol qəzası olub, 13 nəfər ölüb

XƏBƏR ARXİVİ

«    Noyabr 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930