Vətənpərvər gənclik Azərbaycanın uğurlu gələcəyidir
Gənc nəslin vətənpərvərlik tərbiyəsi problemi bəşər cəmiyyətinin inkişafının bütün mərhələlərində aktualdır.
Hazırda cəmiyyətimizdə həyatın bütün sahələrində baş verən əsaslı dəyişikliklərlə əlaqədar bu məsələ xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Ölkəmizdə vətənpərvərlik sosial-mənəvi dəyərdir
Vətənpərvərliyin məzmununda bir tərəfdən insanın doğma torpağa təbii bağlılığından, digər tərəfdən isə ictimai-siyasi, iqtisadi və konkret cəmiyyətin digər xüsusiyyətlərindən asılı olan hallar yer alır. Müasir dövrdə vətənpərvərlik məzmununun mühüm xüsusiyyətləri bunlardır: kollektivizmlə birləşdirildikdə vətənpərvərliyin şəxsi əhəmiyyətinin gücləndirilməsi; vətənpərvərliyin təkcə gələcəyə deyil, həm də bugünə yönəldilməsi; milli mənsubiyyətin beynəlmiləlçiliklə vəhdətdə inkişafı; vətənpərvərliyin sosial-mənəvi dəyər kimi təsnifatını şərtləndirən əsas məqam kimi “Vətən” anlayışının müəyyən edilməsi.
Vətənpərvərlik sosial-mənəvi dəyərdir. Bu da səbəbsiz deyil, o, şəxsiyyətin sosial-mənəvi yönümünün tərkib hissəsidir. Vətənpərvər Vətənini sevən, Vətəninə, xalqına sədaqətli, işindən ölkəsinin də xeyrinə bəhrələnməyə çalışan insandır. Vətənpərvərlik tərbiyəsi müvafiq hisslərin inkişafına, inanclarının və vətənpərvər davranışının sabit normalarının formalaşmasına yönəlmiş pedaqoqlarla şagirdlər arasında qarşılıqlı əlaqə prosesidir. Vətənpərvərlik tərbiyəsinin məqsədi Vətənini sevən, Vətənə sədaqətli, öz əməyi ilə ona xidmət etməyə, maraqlarını qorumağa hazır olan inanclı vətənpərvər yetişdirməkdir.Lakin vətənpərvərliyə yalnız konkret cəmiyyətin müəyyən sosial-siyasi və iqtisadi xüsusiyyətləri ilə şərtlənən ictimai-tarixi hadisə kimi baxmaq kifayət deyil. Yuxarıda qeyd olunan amillərdən asılı olmayaraq gənclərdə müəyyən dərəcədə formalaşan və insanın psixi həyatının müəyyən təbəqələrini: doğma torpağa bağlılığı, sevgisini səciyyələndirən “təbii” vətənpərvərlik əsaslarının mövcudluğunu inkar etmək mümkün deyil. Ana dilinə, öz xalqına, adət-ənənələrə hörmət və bu qəbildən olan hallar da bura daxildir. Təbii ki, bunu psixikanın fitri xüsusiyyətləri ilə eyniləşdirmək olmaz, lakin vətənpərvərlik səciyyələndirilərkən bu amili nəzərə almamaq da mümkün deyil. Sosial dəyərlərin şəxsi dəyərlərə çevrilməsi fərdin özünün aktiv fəaliyyəti əsasında həyata keçirilir. Bu fəaliyyətin formaları insan həyatının müxtəlif sahələrində fərqlidir. Xüsusilə vacib olan əmək fəaliyyətidir, bu müddət ərzində intensiv sosial təcrübə mübadiləsi aparılır və müəyyən bir cəmiyyətin sistemi mənimsənilir. Vətənpərvərlik insanın Vətənə münasibətini ifadə edir. Yəni Vətənə məhəbbət və sədaqət dəyər münasibətlərinin obyektidir, başqa sözlə, vətənpərvərlik obyektiv və subyektiv dəyəri ifadə edir. Obyektiv dəyər kimi vətənpərvərlik özü yaxşı, doğru və ədalətli olan bir fenomen kimi qəbul edilir. Subyektiv dəyər kimi ictimai şüurda və mədəniyyətdə təsbit olunmuş normativ ideyaları ifadə edir.
Vətənpərvərliyin məzmununun müəyyən edilməsində mühüm məqam onun şəxsi əhəmiyyəti ilə kollektivist mahiyyəti arasında əlaqənin gücləndirilməsidir. Vətənə məhəbbət ən yüksək mənəvi hiss kimi cəmiyyətin və Vətənin ehtiyaclarının fərdin öz ehtiyaclarına çevrilməsini şərtləndirir. Kollektivizm kimi vətənpərvərlik də şəxsi və sosial məqsədlərin birliyini və müxtəlifliyini, insanların əməkdaşlığını və qarşılıqlı əlaqəsini özündə cəmləşdirir. Bu, şəxsiyyətin təkcə öz “mən”inə deyil, həm də özündən kənarda, digər insanlara diqqətini müəyyən edir ki, bu da qarşılıqlı əlaqə, faydalı olmaq və rəğbət bəsləmək istəyi ilə ifadə olunur. Bunun təzahürü də insanın öz vətənpərvərlik borcunu dərk etməsi və yerinə yetirməsidir. Müasir şəraitdə bu konsepsiyanın məzmunu dəyişməz olaraq qalır. O da mühümdür ki, cəmiyyəti inkişaf etdirən, irəli aparan vətəndaşlar məktəblərdə tərbiyə alır və formalaşır. Danılmaz faktdır ki, məktəblərdə təbliğ edilən vətənpərvərlik ideyaları gənclərdə fədakarlıq, qəhrəmanlıq və məğlubedilməzlik kimi ən ülvi hissləri aşılayır. Bu səbəbdən vətənpərvərlik ideyaları təlqin edilməsində məktəblərə daim xüsusi diqqət olunmalıdır.
Vətənpərvərlik tərbiyəsi müasir təhsil prosesinin zəruri komponentidir
Dünya təcrübəsi göstərir ki, vətənpərvərlik tərbiyəsi müasir təhsil prosesinin zəruri komponentidir. O, vətəndaşlıq, əxlaqi, əmək tərbiyəsi ilə ayrılmaz şəkildə bağlıdır və nisbi müstəqilliyə malikdir. Vətənpərvərlik tərbiyəsinin məqsədi, vəzifələri və məzmunu onun xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla qəbul olunur, cəmiyyətdə baş verən dəyişikliklərlə müəyyən edilir və Azərbaycanın əsas təhsil konsepsiyalarında və proqramlarında öz əksini tapır.
Vətənpərvərliyə yalnız konkret cəmiyyətin sosial-siyasi xüsusiyyətləri ilə müəyyən edilən ictimai-tarixi hadisə kimi baxmaq kifayət deyil. Vətənpərvərlik Vətənin keçmişinə və bu gününə məhəbbət, onun gələcəyinə ümid və inamdır. Qeyd etmək lazımdır ki, “vətən” anlayışı hər bir xalqın bütün inkişaf tarixi boyu ona xas olan xüsusiyyətləri əks etdirən vətənpərvərliyin dəyişməz təbii əsasını təşkil edir. “Vətən” anlayışı isə müəyyən bir cəmiyyətin inkişafının müəyyən mərhələsində onun tarixi və mədəni xüsusiyyətlərini əks etdirən dəyişkən sosial xüsusiyyətdir. Yuxarıda göstərilənləri nəzərə alaraq, “vətənpərvərlik” anlayışının məzmununa aşağıdakı komponentlərin daxil edilməsi qanunauyğundur: Vətənə, doğma torpaqlara, doğma dilə məhəbbət; öz Vətəninin keçmişinə, öz xalqının adət-ənənələrinə hörmət, Vətənin tarixini bilmək, ölkə qarşısında duran vəzifələri və vətənpərvərlik borcunu dərk etmək; başqa xalqlara, onların adət və mədəniyyətinə hörmət, irqi və milli düşmənçiliyə dözümsüzlük; Vətənin şərəf və ləyaqətini gücləndirmək arzusu, orduya hörmət və Vətəni müdafiə etməyə hazır olmaq; Vətənin mənafeyinə xidmət etməyə hazır olmaq, şəxsi və ictimai maraqların vəhdəti ilə əmək fəaliyyətində fəal və şüurlu iştirak. Beləliklə, insanın ən ali hissi olan vətənpərvərlik anadangəlmə olsa da, digər hisslər kimi tərbiyəyə möhtacdır və tərbiyə yolu ilə daha da möhkəmlənir. Yeniyetmə və gənclərimizin bu ruhda tərbiyəsi həmişə təlim-tərbiyə işinin, istər ailədə, istərsə də təhsil ocaqlarında ən mühüm istiqamətlərdən biri olmuş və olmalıdır. Müəllimin ən mühüm tərbiyəvi vəzifəsi şagirdlərin diqqətini milli adət-ənənələrə, Xeyir və Şər haqqında məşhur təsəvvürlərə uyğun olaraq daxili aləmi özünüinkişaf nəticəsində vətənpərvər nəsil yetişdirməkdir.
Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
