Azərbaycan dili öyrənənlərin bacarıqları niyə milli standartlarla ölçülmür? - Abbaszadənin mübahisəli qərarı...
Dövlət İmtahan Mərkəzi (DİM) tərəfindən Azərbaycan dilini öyrənənlərin dil bacarıqlarının beynəlxalq standartlara uyğun ölçülməsini nəzərdə tutan imtahanların təşkil edilməsi prioritet məsələ kimi müəyyən edilib.
Bu məqsədlə Dövlət İmtahan Mərkəzi mütəxəssislərlə birgə “Azərbaycan dili bacarıqları üzrə səviyyələrə dair tələblər” adlı proqram və sertifikasiya imtahanı modeli hazırlayıb. Bunu Dövlət İmtahan Mərkəzinin Direktorlar Şurasının sədri Məleykə Abbaszadə Azərbaycan dili bacarıqları üzrə səviyyələrə dair tələblər və sertifikasiya imtahanının təqdimatı ilə bağlı keçirilən tədbirdə deyib.
O bildirib ki, belə bir proqramın hazırlanması və imtahanın keçirilməsi Azərbaycan dilini öyrənənlərin dil bacarıqlarının beynəlxalq standartlar əsasında ölçülməsini təmin edəcək. DİM sədri “Azərbaycan dili bacarıqları üzrə səviyyələrə dair tələblər” adlı proqramın artıq Əqli Mülkiyyət Agentliyi tərəfindən qeydiyyatdan keçirildiyini qeyd edib.
“Proqrama müstəsna istifadə hüquqlarının Dövlət İmtahan Mərkəzinə məxsus olduğunu təsdiq edən şəhadətnamə verilib. Bu proqram və imtahan modeli dünyanın müxtəlif yerlərində dilin tədrisi üçün kurikulumların və dil üzrə bilik və bacarıqların ölçülməsi ilə bağlı alətlərin hazırlanmasında istifadə olunan dillər üzrə ümum-Avropa çərçivə sənədi (CEFR – The Common European Framework of Reference for Languages) və Azərbaycan dilinin xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq ərsəyə gətirilib”.
Azərbaycan dili öyrənənlərin dil bacarıqlarının beynəlxalq standartlar əsasında müəyyənləşdirilməsi nə deməkdir? Bu nə dərəcədə düzgün yanaşmadır ki, bizim dilin dil bacarıqlarının öyrənilməsinin səviyyələri beynəlxalq standartların əsasında öyrənilir? Bu düzgündürmü? Bunu milli standartlar əsasında müəyyənləşdirmək daha doğru olmazmı?
Məzahir Məmmədli: “Biz öz səviyyəmizdə münasibət bildirə bilərik ki, bu yanlışdır”
Təhsil eksperti Məzahir Məmmədli “Bakı-Xəbər”ə şərhində “Bildiyiniz kimi, Azərbaycanda bir çox məsələlərin adında milli sözü var: məsələn, Milli Elmlər Akademiyası, Milli Onkologiya Mərkəzi və sair. Hesab edirlər ki, “milli” sözünü hər bir sözün qarşısına əlavə etməklə bu məsələni milliləşdirmək olar.
Hesab edirəm ki, birincisi, DİM rəhbəri özü də daxil olmaqla, DİM-in mətbuata danışan rəsmiləri Azərbaycan dilində səlis danışmağı, sözləri düzgün ifadə etməyi bacarmalıdır. Bu bir nömrəli məsələdir. Təəssüflər olsun ki, DİM-lə bağlı bu məsələdə problem var. Məsələnin özünə gəlincə, dilin beynəlxalq standartlar səviyyəsində öyrənilməsi anlayışı bir qədər anlaşılmazdır. Yəqin dilçilər də bu məsələyə reaksiya verəcəklər. Hər bir dilin özünün milli kökü, qohum olduğu dillər var. Amma burada dillə bağlı bu cür ifadələr seçmək olmaz. Dil daha çox milli məsələdir. Dövlət qurumları bu məsələyə qarışmalıdırlar. Biz öz səviyyəmizdə münasibət bildirə bilərik ki, bu yanlışdır. Bunu əsaslandıra bilərik. Amma bunun daha ciddi şəkildə əsaslandırılması üçün dilçi mütəxəssislərin reaksiyasına ehtiyac var. Demək istəyirəm ki, bu cür ifadələrin seçilməsi absurddur. Yeri gəlsə, hətta bir məsuliyyət də var” - deyə bildirdi.
Könül Nəhmətova: “Burada dilin tədrisinə kommunikativ yanaşma var”
Təhsil İnstitutunun Əlavə təhsilin məzmunu şöbəsinin müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Könül Nəhmətova isə “Bakı-Xəbər”ə şərhində məsələyə başqa cür yanaşdı. Şöbə müdiri bildirdi ki, bu tamamilə qanunauyğundur və burada qüsurlu heç bir şey yoxdur: “Dilimizin beynəlxalq tələblər çərçivəsində öyrənilməsi məsələsi o demək deyil ki, bizim dilimizə hansısa müdaxilə olacaq. Bunun heç bir qorxusu yoxdur. Sadəcə, burada dilin tədrisinə kommunikativ yanaşma var. Əvvəllər dil yalnız qrammatika əsasında öyrədilirdi, dərsliklərdə dilçilik səviyyəsində qramatika təqdim olunurdu. İndi isə Azərbaycan dili ünsiyyət çərçivəsində öyrənilir. Azərbaycan dili işlək bir dil kimi öyrədilməlidir. Beynəlxalq standartlar, tələblər deyəndə, burda əsas məqsəd şagirdin dil qaydalarını əzbər bilməsi deyil, əsas məqsəd şagirdin yazılı və şifahi nitqinin formalaşması, bu dilin onun üçün hər səviyyədə işlək olmasıdır. Onun dil bilgiləri bütün səviyyələrdə - elmi, publisistik, bədii yaradıcılıq, gündəlik məişət səviyyəsində ünsiyyət bacarıqlarını formalaşdırmalıdır. Məqsəd budur. Burada qeyri-adi heç nə yoxdur. O tələblər həqiqətən də çox vacib və yerində olan məsələdir. Artıq neçə ildir qərar verilib, biz bu dərsləri şagirdlərin nitqini formalaşdırmaq üzrə aparırıq. İndi buna nə qədər nail olmuşuq, bu başqa məsələdir. Təəssüf ki, bəzi məqamlarda ciddi boşluqlarımız var. Amma bu o çərçivənin, tələbin problemi deyil. Bu bizim mütəxəssislərin bunu anlayıb qənaətbəxş şəkildə ortaya qoymaması ilə bağlı problemdir. Standartlar o tələbləri nəzərə alır, burada şagirdin ünsiyyət bacarıqları, yazılı, şifahi nitq bacarıqları və dil qaydalarına düzgün riayət məsələləri nəzərdə tutulur”.
K.Nəhmətova bildirdi ki, ola bilsin, bu standartlar kənar auditoriyalara çox da məlum deyil. O hesab edir ki, tədris prosesinin içində olmayanlar bu standartları fərqli qəbul edə bilər. Şöbə müdirinin sözlərinə görə, ancaq müəllimlər, standartlarla, dərsliklərdəki müasir yanaşmalarla tanış olan valideynlər və digərləri üçün burada heç bir problem yoxdur.
İradə SARIYEVA
