Avropa Azərbaycanın enerji resurslarından asılı vəziyyətə düşüb...
“Cənub Qaz Dəhlizi artıq üç ildir işləyir. Bu, uğur hekayəsidir. Bu, Avrasiya məkanında mühüm infrastruktur layihələrindən biridir”. Bu fikirləri prezident İlham Əliyev Bakıda Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 10-cu iclası və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 2-ci iclasında səsləndirib.
Bunun, eyni zamanda enerji təhlükəsizliyi, əməkdaşlıq layihəsi olduğunu vurğulayan dövlət başçısı qeyd edib: “Çünki bu marşrut üzərində yerləşən ölkələr arasında işbirliyi olmadan bu layihəni həyata keçirmək mümkün olmazdı”. Qeyd edək ki, Cənub Qaz Dəhlizinin sonuncu seqmenti olan “Transanadolu” qaz kəmərinin istismara verilməsindən ötən 3 il ərzində Avropaya 31 milyard kubmetrdən çox təbii qaz ixrac edilib. Ümumiyyətlə, Cənub Qaz Dəhlizi Avropanı Xəzər dənizi ilə bağlayan, Avrasiyanın enerji xəritəsini yenidən dizayn edən dünyamiqyaslı infrastruktur layihəsidir. O, bundan sonra uzun illər Avropanın enerji təhlükəsizliyini təmin edəcək, Xəzər dənizinin karbohidrogen ehtiyatlarının nəqlini həyata keçirəcək, bölgəyə və ölkələrə sabitlik, inkişaf, əməkdaşlıq və rifah gətirəcək. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan qazı Avropa bazarına 3500 kilometrlik məsafəni qət edərək daxil olur. O da mühümdür ki, Azərbaycan qazı Avropa üçün yeni, etibarlı və uzunmüddətli mənbədir. Qeyd edək ki, 2022-ci ildə Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında enerji sahəsində strateji tərəfdaşlıq üzrə Anlaşma Memorandumu imzalanıb. Bu memoranduma görə, 2027-ci ilə qədər Avropaya göndərilən Azərbaycan qazının həcminin iki dəfə artırılması nəzərdə tutulur. Ötən ilin dekabrında Cənub Qaz Dəhlizi sistemində yeni interkonnektorun işə salınması ilə Azərbaycan qazının istehlakçılarının da sayı artdı. Həmin vaxt Serbiyanın Niş şəhərində Serbiya-Bolqarıstan Qaz İnterkonnektorunun açılış mərasimi keçirilib. İnterkonnektorun fəaliyyətə başlaması ilə Azərbaycanla Avropa arasında enerji müstəvisində münasibətlərin daha da dərinləşməsi qeydə alınır. Bununla Azrbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyinə daha önəmli töhfə verir. Bütövlükdə Azərbaycan tərəfindən irəli sürülmüş və icra edilmiş bütün enerji layihələri Avrasiyanın enerji xəritəsini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişib. Gələcəkdə qaz təchizatının coğrafiyasının daha da genişləndirilməsi və Avropa məkanında yeni yaradılacaq interkonnektorlar vasitəsilə yeni bazarlara çıxış əldə olunması planlaşdırılır. Bu layihənin ən mühüm cəhətlərindən biri də yeni beynəlxalq əməkdaşlıq platforması yaratmaqla ölkəmizin beynəlxalq münasibətlərdə yerini və rolunu daha da yüksəltməsidir.
Daha bir mühüm məqam ondan ibarətdir ki, Cənub Qaz Dəhlizi gələcəkdə Türkmənistan və Qazaxıstan kimi ölkələrin təbii qazının nəqlini də həyata keçirə bilər. Digər tərəfdən, Şərqi Aralıq dənizindən çıxarılacaq təbii qaz, əsasən də İsrailin təbii qazı gələcəkdə bu boru kəməri ilə daşına bilər. Eyni zamanda Yaxın Şərq ölkələrini də Avropa bazarlarına çıxara biləcək əlverişli marşrut Cənub Qaz Dəhlizidir. Bu da öz növbəsində bu ölkələr üçün hazır infrasrukturdur və əlverişli perspektiv yaradır. Beləliklə, çoxtərəfli əməkdaşlıq formatını seçən və ona üstünlük verən Azərbaycanın təşəbbüsü ilə reallaşan enerji layihələrindən yalnız qonşu dövlətlər olan Gürcüstan və Türkiyə deyil, bir sıra Avropa ölkələri də faydalana bilirlər. Cənub Qaz Dəhlizi Azərbaycanın dövlət büdcəsi gəlirlərinin daha da artması, ölkəyə valyutanın davamlı şəkildə daxil olması baxımından olduqca vacibdir. Azərbaycan Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinin formalaşdırıldığı bütün seqmentlərdə əsas payçılardan biridir, eyni zamanda, bu layihənin əsas təməlini meydana gətirən TANAP layihəsində ən çox paya sahib olan ölkədir. Bu da ona əsas verir ki, Azərbaycan hasil etdiyi təbii qazını özünün boru kəmərləri vasitəsilə daşıyaraq bu istiqamətdə əlavə dəyərini artıracaq, iqtisadi dividentlər əldə edəcək. Hazırda dəhlizlə Avropaya daha böyük həcmdə qaz nəqli diqqət mərkəzindədir. Məsələniin bu tərəfinə toxunan prezident İlham Əliyev qeyd edib ki Cənub Qaz Dəhlizinin genişləndirilməsi və hər hansı digər təbii qaz layihələri elə icra olunmalıdır ki, əsas hədəfimizə zərər dəyməsin. Çünki Avropa İttifaqından Azərbaycan qazına böyük tələbat var idi və indi də var. Bir çox ölkənin təbii qazla bağlı Azərbaycana müraciət etdiyini, onlardan altısının artıq təbii qaz aldığını, bir neçəsi ilə də danışıqların aparıldığını vurğulayan dövlət başçısı bildirib: “Qaza ehtiyac var. Bizim isə ehtiyatlarımız və infrastrukturumuz mövcuddur. Düşünürük ki, Avropa maliyyə təsisatları bu layihələrlə bağlı maliyyələşdirmə məsələsində real yanaşmalara əsaslanmalıdır. Onlar antiənənəvi enerji yanaşmalarının kölgəsində qalmalı deyil. Təbii ki, biz bunu görürük. Bizdə yaşıl keçid gedir. Lakin, eyni zamanda, heç kəs o faktı yaddan çıxarmalı deyil ki, ənənəvi enerji mənbələri olmadan dünya növbəti illər ərzində inkişaf edə bilməz”. Qeyd edək ki, 2022-ci ildə Avropa İttifaqı ilə imzalanmış Yaşıl enerjinin ötürülməsi haqqında Anlaşma Memorandumu gələcək əməkdaşlığın daha yüksək səviyyəyə qalxacağından xəbər verir. Bu layihənin də uğurla icra edilməsi məqsədilə artıq 10 qiqavat həcmində bərpaolunan enerji növlərinin yaradılması üzrə Azərbaycan tərəfindən investorlarla sazişlər və anlaşma memorandumları imzalanıb. Enerji istehsalı sənayesində innovativ metodların tətbiqi və bərpaolunan enerji növlərinin istehsalı və ixracı hələ uzun müddət gələcək onilliklər ərzində Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində Azərbaycanın müstəsna rolunu qoruyub saxlayacaq.
Ramil QULİYEV
