Doktorantura modeli hələ sovet qalıqlarından qurtulmayıb... Prezident də narazılıq bildirdi...

İlqar Orucov: “Doktorantura ilə bağlı Nazirlər Kabineti standartlar təsdiqləməlidir və artıq bu standartlar ortaya qoyulmalıdır”

“Azərbaycanda doktorantura hələ də sovet dövründən qalan model ilə işləyir”. Bunu Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli AMEA-nın Ümumi yığıncağında deyib.

O bildirib ki, dünyada doktorantura təhsil sisteminin bir hissəsidir. Onun da proqramı, kreditləri var: "Yüksək keyfiyyətli kadr hazırlığı üçün biz doktorantura beynəlxalq şəbəkəsinə qoşulmalıyıq. Bu olmasa, elmimiz ölkə hüdudlarında qalacaq".

30 ildə milli model niyə yaranmayıb? Nə mane olub? Doktorantura təhsili modelində sovetizmin qalıqları nədən ibarətdir? Nələr ümumi işin irəliləməsinə maneçilik törədir? Doktorantura pilləsində, sistemində nələri islah etmək lazımdır? Sovetizmin qalıqları konkret nədən ibarətdir? Bundan necə xilas olmaq olar? 

“İsa müəllimin bu fikirlərini düzgün hesab edirəm” 

Elm və Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın üzvü, Azərbaycan Gənc Alim, Doktorant və Magistrlər Cəmiyyətinin sədri İlqar Orucov “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, AMEA-nın Ümumi iclasında iştirak edib və akademik İsa Həbibəylinin çıxışına diqqətlə qulaq asıb. “AMEA-nın illik Ümumi yığıncağında iştirak etdim, akademiyanın prezidenti, akademik İsa Həbibbəylinin çıxışını diqqətlə izlədim. Mən İsa müəllimin bu fikirlərini düzgün hesab edirəm. Düşünürəm ki, ümumilikdə beynəlxalq qabaqcıl təcrübə mənimsənilmədən, sözsüz, elmi kadr potensialımızı yüksəldə bilmərik. Açığı, son illərdə boşluqdan istifadə edərək, eyni zamanda yaranmış situasiyadan yararlanaraq bizim elmi mühitimiz kifayət qədər zəifləyib. Təsəvvür edin ki, bu da cəmiyyətdə alim nüfuzuna ciddi təsir göstərir. Müstəqillik illərindən başlayaraq 2013-cü ilə qədər bilirsiz ki, ali təhsil sistemində rüşvət və korrupsiya vardı, imtahan qiymətləri pulla yazdırılırdı və sair. Həmin dövrdə pulla oxuyan, heç bir savadı olmayan adamlar var ki, bu gün onlar elmlər doktorudur. Siz bilirsizmi bu nə deməkdir? Bunun kökündə nələr dayanır? Elmimizin bugünkü durumunun səbəbi həm də bunlardır. Onlar saxta himayəçilərin hesabına gəlib “alim” olublar. Təsəvvür edin ki, belələrini aspiranturanın, doktoranturanın kandarından belə buraxmaq olmazdı, amma onları buraxıblar, bu adamlar gəlib fəlsəfə doktoru, elmlər doktoru alimlik dərəcəsi alıblar. Ali Attestasiya Komissiyası bunlara qapıları açıb. İsa müəllim tamamilə doğru deyir. Fikrimcə, biz kadr hazırlığına xüsusi yanaşmalıyıq, kifayət qədər həssas və şəffaf yanaşmalıyıq. Elmdə himayə lazımdır. Himayəni bilirsiz necə adama edərlər? Kasıb, arxasız, amma savadlı və istedadlı adamı himayə edərlər”-deyə İ.Orucov qeyd etdi. 

İ.Orucovun sözlərinə görə, belə olarsa, bu olar əsl himayə, elmdə himayə budur: “Biz belə himayəni zaman-zaman alimlərimizin timsalında görmüşük. Yerində olan bir nümunə çəkim: Azərbaycanda xeyli sayda yazıçılar, filologiya elmləri doktorları, professorlar, kafedra müdirləri olub, onlar arasında dünyasını dəyişənlər də, yaşayanlar da var. Bilirsiz, Mir Cəlal Paşayevi insanlar nə üçün yaxşı mənada xatırlayırlar, ona rəhmət deyirlər? Çünki o, kənddən-kəsəkdən gələn kasıb, amma istedadlı tələbəni evinə aparırmış, evində ona isti xörək verirniş və ona paltar alırmış, ona kömək edirmiş ki, bu tələbə ali məktəbi bitirəndən sonra kəndə qayıtmasın, qalıb elmlə məşğul olsun. Mən bunu onun tələbəsi olmuş və yüksək elmi titul daşıyan insanların dilindən eşitmişəm. Şəxsi həyatımda görmüşəm. Mənim elmi rəhbərim akademiyanın prezidenti olmuş adam akademik Mahmud Kərimov mən doktoranturada oxuyanda cibindən mənə pul verirdi ki, oğlum, bilirəm maddi imkanın yoxdur, hər şey yaxşı olacaq, elmdən getmə, elmlə məşğul ol. O, elmi rəhbəri olduğu istedadlı gənclərə bu cür münasibət bəsləyirdi. Elmdə himayəçilik bu cür olmalıdır. Eyni zamanda da doktoranturaya münasibətdə bu özünü göstərməlidir. Sovet dövründən qalma modelin doktoranturada hələ də qalmasına səbəb olan bir sıra amillər var. Yeni modelin yaranmasına nə mane olub, deyə bilmərəm. Vaxtilə akademiyada gənclər işinə, hərəkatına rəhbərlik etmişəm, o hərəkatı quran adam olmuşam. O dövrdə bəzən aspiranturaya plan yerləri dolmurdu. Biz yerlərin boş qalmaması üçün bir az yumşaq metodlardan istifadə edirdik, istedadlı adamların oxumasına şərait yaradırdıq. O vaxt da bundan sui-istifadə edənlər vardı, bu gün də var. İsa müəllim düz deyir. Bu gün elmə gəlmək istəyən xeyli sayda gənclərimiz var. Dövlətimiz inkişaf edir, ölkənin iqtisadi potensialı xeyli dərəcədə güclənib, iqtisadi  imkanlar artıb. Elmə sərmayə qoyulacaq, gerçəkdən də elmin gələcəyi çox yaxşı olacaq. Elmin idarə edilməsi ilə bağlı yeni yanaşmalar tətbiq olunur. Elm və Təhsil Nazirliyi yaradılıb. AMEA-nın inkişafı ilə bağlı cənab Prezidentin çox yaxşı qərarları var. Hesab edirəm ki, bu gün akademiyaya rəhbərlik edən insanlar təmiz insanlardır. Yəqin ki, prosesin yaxşılığa doğru getməsində maraqlıdırlar. Elm və Təhsil Nazirliyi də bu işdə maraqlıdır. Ölkə başçısı ölkənin hərtərəfli inkişafında elmin rolunu düzgün qiymətləndirir. Həm də qalib ölkənin elmi də, orta və ali təhsili də çox yüksək səviyyədə olmalıdır. Bu baxımdan, doktoranturaya, elmi kadr hazırlığına münasibət tamamilə müasir standartlara uyğun olmalıdır. Bundan sonra hesab edirəm ki, ən azından bu yanaşmaları tətbiq etməliyik. Akademiya prezidenti də dedi, hesab edirəm ki, doktorantura təhsilini beynəlxalq, Avropa, Amerika, Yaponiya təcrübəsi əsasında qurmalıyıq. Söhbət elm və təhsil tutumlu ölkələrin təcrübəsi əsasında təşkil olunan doktorantura təhsilindən gedir. Bu təhsilin vacib bir pillləsidirsə, təbii ki, burda ənənəvi formada yanaşmalar mümkün deyil. 

SSRİ dövrünün yanaşması necə idi? Doktoranturaya qəbul olursan, konkret olaraq xarici dildən, ixtisasdan imtahan verirsən, daha sonra sən sərbəstsən, dərs yoxdur, elmi rəhbərinin rəhbərliyi altında elmi tədqiqatla məşğul olursan. Amma xaricdə belə deyil. Mən bunu müşahidə etmişəm. İllərdir düşünmüşəm ki, bu bizdə nə üçün tətbiq olunmur. Hesab edirəm ki, artıq zamanı gəlib və doktoranturaya bu yanaşma mütləq olacaq. Elmi kadr hazırlığı ilə əsasən Elm və Təhsil Nazirliyi və AMEA məşğuldur. Eyni zamanda müxtəlif qurum və təşkilatların nəzdində olan sahə institutları da bu işə töhfə verməlidir. Hesab edirəm ki, doktorantura ilə bağlı Nazirlər Kabineti standatlar təsdiqləməlidir və artıq bu standartlar ortaya qoyulmalıdır”-deyə İ. Orucov vurğuladı. 

İradə SARIYEVA