Müdrikliyin təntənəli bayramı
Biz – Xaqani Qayıblının övladları olaraq, düşünürük ki, atamızın 60 illik yubileyini sadəcə bir insanın həyatındakı rəqəmlərin qalaqlanmış yuvarlaq sayısı kimi deyil, daha geniş anlamda, müdrikliyin və eyni zamanda, ömrün hər gününü ilham çırağına çevirən saysız-hesabsız xoş xatirələrin bayramı kimi təntənəli qeyd etmək lazımdır.
Özümüzü bildiyimiz, kimliyimizi tanıdığımız gündən etibarən, illərdir atamızın hər kəlməsinin, hər yazısının insanın daxili dünyasının mürəkkəbliklərini – sevinc və ağrı çalarlarını əks etdirən ruhun güzgüsü olduğunu dərk etmişik. Təbii ki, bu bizim üçün çox önəmli və yaddaqalan bu məqamdır. Eyni zamanda, inanırıq ki, atamızın şeirləri onu şəxsən tanımayan oxucuların da qəlbinə və idrakına müsbət təsir edərək, onlarda yaşantısı insana doyumsuz həzz verən bəşəri duyğular oyatmışdır.
Övladları olaraq, atamızın yaradıcılığında və ümumən həyatda qazandığı uğurları və bizə ötürdüyü böyük mənəvi miras haqqında az da olsa bəzi məqamları yada salmaq istərdik. Atamızın 14 yaşında Qaraçöpdən – ailəsindən ayrılaraq, təhsil almaq üçün evini tərk etməsini, onun sonsuzluğa doğru yön alan səyahətinin və daimi dinamik hərəkətlə xarakterizə oluna biləcək həyatının başlanğıcı hesab etmək olar. Biz atamızı, poetik kompaslı dünya səyyahı kimi görürük. Bunun bir adı da Dərvişlik olsa gərək. Hər davranışında, hər danışığında mənsub olduğu millətin və cəmiyyətin dəyərlərini virtual və yaxud real ortamda bulunduğu məkanlarda cənfəşanlıqla, yorulmadan təbliğ edən Xaqani Qayıblı, sözün əsl mənasında bir Dərviş ömrü yaşayıb desək, zənnimizcə, çox da ifrata varmış olmarıq. Ayrıca, inanırıq ki, dünyanın dörd bir tərəfində vətən həsrətiylə yaşayan, xüsusilə, milli özünüdərkə ehtiyacı olan soydaşlarımız, atamızın şeirlərindən yaxşı mənada təsirləniblər. Ona da inanırıq ki, qürbətdə yaşayan soydaşlarımız onun misralarının rəngarəngliyində ana dilimizin zənginliyini duyub, dədə-baba yurdlarımızın müqəddəsliyini anlayıblar. Atamızın uşaqlığımızdan dilimizin əzbəri olan bu kiçik şeiri, içimizdə Böyük Vətən məhəbbətinə çevrilib:
güc almaq üçün
dizimi söykəməyə,
lap belə son anda
rahatca uyumaq üçün
üzümü söykəməyə
bir qarış,
bir əlçim yer tapılmadı
bu vətənin içində...
mən qürbətdə yaşadım
vətən mənim içimdə!
Atamızın şəxsiyyəti müxtəlif mədəniyyətlərin zəngin qobelenini (dekorativ təsviri sənətin əllə toxunmuş bir növü, konkret süjetli birtərəfli xalça) xatırladır. O, coğrafi və mədəni boşluqları öz tolerantlığı ilə aradan qaldıraraq, müxtəlif mənşəli insanlarla asanlıqla əlaqə qurmağı hər zaman bacarıb. Bu davranış üzdə “kosmopolit dünyagörüşü”nü əks etdirsə də, əslində, atamızın milli köklərə dərin bağlılığından qaynaqlandığına əminik və bu yönüylə bizə – öz övladlarına insanların müxtəlifliyindən, dinindən, dilindən, irqindən asılı olmayaraq, hər kəslə münasibət qura bilmənin vacibliyini dərk etməyi öyrədib.
Atamız bizim üçün sanki mədəniyyətlər arasındaki canlı bir körpüdür. Bunun bariz nümunəsi onun bədii yaradıcılığı ilə yanaşı, Azərbaycan diasporunun inkişafında və ictimai-mədəni sahədə əzmkarlıqla göstərdiyi çoxşaxəli fəaliyyətidir. Sevindirici haldır ki, atamızın bu fəaliyyəti Azərbaycan Dövləti tərəfindən vaxtında və layiqincə qiymətləndirilib – cənab preziden İlham Əliyev tərəfindən “Tərəqqi” medalı ilə təltif edilib.
İlk baxışda çox kiçik görünən, amma bizim üçün böyük məna kəsb edən bir detal haqqında danışmaq istərdik: evimizdə hələ də divardan asılmış və uşaqlıqdan beynimizə həkk olunmuş bir fotoşəkil var. Rəsmdə Türkiyə Cümhuriyətinin prezidenti Süleyman Dəmirəl və bütün varlığıyla prezidentə diqqət kəsilmiş səliqəli geyimdə bir gənc – atamız Xaqani Qayıblı. Fəxrlə deyə bilərik ki, o gəncin Türkiyə Cümhuriyyətinin xarizmatik prezidenti Süleyman Dəmirəl və yenicə bağımsızlığını qazanmış Estoniya Respublikasının yetərincə kaloritli prezidenti Lennart Merinin tərcüməçisi kimi fəaliyyəti, həm özünün uğurlu karyerasında, həm də iki dövlət arasında qurulan münasibətin daha səmərəli inkişafında danılmaz böyük rolu olub və bunun müqabilində atamız Estoniya Hökuməti tərəfindən Estoniyanın fəxri vətəndaşlığı ilə mükafatlandırılıb. Atamızın yüksək statuslu insanlarla birgə çalışmasını, üstəlik gənc yaşda prezident tərcüməçisi olduğunu bilmək bir övlad üçün qürurverici duyğudan əlavə, həm də o övladın gələcəkdə öz həyat yolunu nizamlamasında mühüm rol oynayan məsuliyyət yüklü bir duyğudur.
Atamızın dil bilgisi haqqında ayrıca danışmağa ehtiyac duyuruq. Onun bu sahədə qeyri-adi bacarığı, kəsinliklə, yalnız peşəkar tərcüməçiliyi ilə kifayətlənmir. Atamızın bildiyi dillərin sayı iki əlin barmaqlarını çoxdan keçib. Onunn heyrətedici və bir mənada inanılmaz kimi görünən nailiyyətlərindən birisi də heç şübhəsiz, linqvistikada ən çətin dillərdən hesab olunan eston dilini cəmi bir neçə həftəyə öyrənməsidir. Sevinirik ki, atamız öz “poliqlot genlərini” bizə də ötürüb. Təhsil aldığımız illərdə hər birimiz bir neçə müxtəlif dil öyrənsək də, təhsildən kənar azərbaycan dilini öyrənməyimizdə genetik yaddaşımızın hər zaman oyaq qalmasında ən boyük fədakarlığı məhz atamız edib.
Oxucuları Xaqani Qayıblını hər şeydən öncə şair kimi tanısalar da, onun oratorluq – natiqliq məharəti ailəmizdə ən cox yadda qalan xüsusiyyətlərindən biridır. Hər dəfə ailə yığınacaqlarımızda atamız bizə özünəməxsus nitqiylə sadəcə dil öyrətməyib, eyni zamanda, həyatı dərk etməyin sirlərini öyrədib. Bayram günlərimiz, ailəmizdə fərqli əyləncələrlə, şirin təamlarla yanaşı, həm də atamızın uzun və mənalı danışıqları ilə yaddaşımızda qalıb. Atamızın sosyal-ictimai ağırlıqlı, eləcə də həyatın və elmin bir çox sahələrində heyranedici dərin bilgisi və axıcı danışığı, metaforalarla zəngin, əyləncəli lətifələrlə dolu hekayətləri bizim dünyagörüşümüzü formalaşdırıb. O, bu hekayətləri hər zaman düşündürücü, maraqlı, sadə bir şəkildə anladıb və sonunu faydalı bir həyat dərsi kimi bitirib.
Atamızın xarakterik davranışlarından əlavə, onun sadə görünən misralarının mürəkkəb duyğuları və dərin həqiqətləri təlqin etmə xüsusiyyəti bizi həm tərbiyə edib, həm də gələcəyə yönəlik xəyallar qurmağa ruhlandırıb. Bu gün əminliklə deyə bilərik ki, məhz bunun nəticəsi olaraq, hər birimiz yazmağı və daha çox insan ruhunun dərinliklərinə enməyə maraq göstərməyi sevirik.
Yazıları və heyranedici nitqiylə yanaşı, atamızın yaradıcılığının hüdudları sərhədsizdir. Hətta atamızın rəsm çəkmə və musiqi istedadı, xüsusən saz (bəzən də piano) ifa etmək bacarığı bəzi oxucuları təəccübləndirə bilər. Xoşbəxtik ki, evimizin divarlarında həmişə saz havaları əks-səda verib. Keçmişimizdən xoş bir xatirəni bölüşmək istərdik: uşaqlıqda hərdən-hərdən işıqlarımız kəsiləndə, atamız o axşamı xoş fürsətə çevirərək bizi şam işığının ətrafına toplayıb, o qaranlığı mənalı və ecazkar şeirlərini oxuyaraq işıqlandırıb, bəzən də sadəcə sazını kökləyib gözəl aşıq havaları ifa edib. Məhz atamızın sayəsində bənzəri ənənə bizim ailə şənliklərimizin əziz və vazkeçilməz bir hissəsinə çevrilib – həmişə mahnılar, rəqslər və şeirlərlə dolu məqamlar bizim əhval-ruhiyyəmizi gözəlləşdirib.
Xaqani Qayıblı, bizim üçün atadan daha artıqdır – o, bizim həyatımızı öz dərin zəkası, aşırı sevgisi və sarsılmaz dəstəyi ilə işıqlandıran və bizə yol göstərən ulduzumuzdur. Onun xəyallarımıza olan inamı, istəklərimizi daha da qüvvətləndirib, bizə zəhmətkeşliyin və qətiyyətin gücünü öyrədib. Tərəddüd etdiyimiz vaxtlarda, atamızın bizə olan inamı məqsədlərimizə qorxmadan nail olmaq üçün cəsarət veririb. O, həmişə bizim seçimlərimizi dəstəkləyib. Daima bizə doğru-düzgün dəyərləri aşıladığına əsaslanaraq, öz seçimlərimizi etmək üçün bizə necə etibar etdiyini vurğulayıb. Görünür bu sərbəstliyin nəticəsidir ki, dördümüz də çox fərqli, ayrı-ayrı peşələrə yiyələnmişik – birimiz psixoloq, birimiz hüquşünas, birimiz antropoloq, birimiz də biznesin idarə olunması kimi sərbəst məslək sahibi olmuşuq.
Hər zaman köklərimizə sadiq qalmağın, haradan gəldiyimizi və bizi biz edən dəyərləri xatırlamağın vacibliyini öyrədib atamız bizə. Beləcə, biz də bu dəyərləri həyat yollarımıza əsas prinsip kimi götürmüşük. Atamızın bizim üçün yaratdığı bütün imkanlara və verdiyi ölçüyəgəlməz mənəvi mirasa görə sonsuz minnətdarıq.
Əziz atamız, Vətənimizin sadəcə bəlli bir coğrafi sərhəd içində olmadığını, onun ailə bağlarının səmimiliyində və sarsılmazlığında mövcut olduğunu öyrətdiyin üçün; ana dilimizin ana südü kimi cnımıza-qanımıza hopmasında, idrakımızda formalaşmasında göstərdiyin fədəkarlığa görə çox sağ ol! Arzu edirik ki, bu yubiley yaşın yaşadığın, öyrəndiyin, sevdiyin hər şeyin... özəlliklə, Səni xarakterizə edən müdrikliyin təntənəli bayramı olsun!
Hələ qarşıda çox söyləyəcəyin hekayətlər, yazmalı olduğun şeirlər və yaşamalı oldugun gözəl məqamlar var. Qoy bundan sonra gələn illərin Səninin üçün yaşayacağın uzun və sağlam ömrün təməli, bizim üçün zəngin və böyük mənəvi mirasımızın davamı olsun!
60 yaşın mübarək, gözəl ata!
Səni dünyalar qədər sevən övladların
Şərifə, Aylin, Aybikə, Şərif-Turan
