Makron Kaledoniya xalqını "pandemiya referendumu" ilə necə aldatdı...
Rauf Zeyni: “Kanak xalqı Fransanın pandemiya şəraitdən sui-istifadə edərək keçirdiyi referendumun nəticələrini ləğv etdirmək istəyində haqlıdır”
Fransanın paytaxtı Parisdəki “La Bourse du travail” Həmkarlar İttifaqı Mərkəzinin binasında Yeni Kaledoniyanın müstəqillik tərəfdarı olan kanak xalqının nümayəndəsi senator Rober Ksovinin, eləcə də Kanak və Sosialist Milli Azadlıq Cəbhəsinin (FLNKS) nümayəndə heyətinin iştirakı ilə “Kanak xalqı ilə həmrəylik toplantısı” adlı iclas keçirilib.
Mətbuatda gedən məlumata görə, iclas iştirakçılarının ilk tələbi fevralın 21-də Yeni Kaledoniyada polislə nümayişçilər arasında baş vermiş toqquşma nəticəsində saxlanılan 5 fəalın azad edilməsi olub.
Tədbirdə çıxış edən kanakın müstəqillik tərəfdarları Fransa hökumətinin onların səsini eşitməsini istədiklərini qeyd ediblər. Onlar, həmçinin, kanak xalqına məxsus torpaqların müstəmləkəyə çevrilməsindən 170 il və FLNKS-ın yaranmasından 40 il sonra Fransa hökumətinin bu xalqın gələcəyini sual altında qoyaraq, Yeni Kaledoniyanın - kanakların institusional gələcəyinə dair iki qanun layihəsini birtərəfli şəkildə irəli sürməsinə etirazlarını bildirirlər.
2021-ci ildə keçirilmiş muxtariyyətlə bağlı üçüncü referendumun nəticələri yekdilliklə şübhə altına alınıb. Yeni Kaledoniyanın müstəqillik tərəfdarları həmin referendumu COVID dövründəki qapanma şəraiti ilə əlaqədar təxirə salınmasını istəsələr də, Fransa dövləti prosesin keçirilməsini məcburi qaydada qəbul etdirib və beləliklə, kanak xalqı bu referendumda iştirak edə bilməyib. Müstəqilliyin tərəfdarları bu referendumun nəticələrini tanımır və onun şərtlərinin qəbuledilməz olmasının Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi tərəfindən tanınması üçün FLNKS tərəfindən şikayət hazırlanıb. Kanaklar bildirirlər ki, bu gün Fransa hökuməti “demokratiya” adı altında əyalət seçkilərini təxirə salmaq və seçki orqanında dəyişiklik etmək istəyir. Məqsəd 30 ildən çoxdur başlanılmış müstəmləkəsizləşdirmə prosesinə son qoymaq və kanak xalqının azlığa çevrilməsi ilə bağlı sübut edilmiş təcrübəni bərpa etməkdir. Bu, ərazinin yenidən müstəmləkəyə çevrilməsini və kanak xalqının milli azlıq olduğunu təşviq etmək üçün bir vasitədir. Dövlət bu iki qanun layihəsi ilə Numea Sazişini çox qısa müddət ərzində ləğv etmək istəyir. Fevralın 27-də əyalət seçkilərinin təxirə salınmasına dair dəyişiklikləri əks etdirən qanun layihəsi Senata, sonra Milli Assambleyaya təqdim ediləcək. Seçicilərin tərkibinin dəyişdirilməsi ilə bağlı ikinci qanun layihəsi isə mart ayından etibarən Senatda müzakirəyə çıxarılacaq. İyulun 1-dək müstəqillik tərəfdarları ilə heç bir saziş bağlanmazsa, hökumət Versal Konqresini çağırmaqla güc yoluna əl atmaq niyyətindədir.
Toplantı iştirakçıları kanak xalqı ilə həmrəylik nümayiş etdirərək onların hüquqlarına, o cümlədən tam suverenlik əldə etmək istəyinə hörmət bəslənilməsi üçün səfərbər olmağın vaxtının çatdığını vurğulayıblar. Diqqətə çatdırılıb ki, 1984-1988-ci illərdəki toqquşmalardan sonra Fransa dövləti ilə bəzi şərtləri Konstitusiyada təsbit olunan kanak xalqı arasında kompromis 30 ildən çox davam edən dekolonizasiya və öz müqəddəratını təyinetmə prosesinin başlamasına imkan verib.
Bildirilib ki, hu gün hakimiyyət Numea Sazişinə son qoymaq üçün manevrlər edir. O, insanları 2022-ci ildə keçirilmiş üçüncü referendumun Fransanın tərkibində Yeni Kaledoniya üçün demokratik qərar qəbul etməyə imkan verdiyinə inandırmaq istəyir. Bu, müstəmləkə edilmiş xalqın öz ölkələrinin gələcəyi ilə bağlı qərar vermək kimi fundamental hüququna, habelə BMT-nin bununla bağlı qəbul etdiyi qətnamələrə məhəl qoymamaqdır. Eyni zamanda, COVID-dən sonrakı qeyri-münasib mühit səbəbindən kanakların referendumun təxirə salınmasını xahiş etmələrini görməzdən gəlməkdir.
Həmçinin qeyd edilib ki, Makron və onun hökuməti üçün “milli maraq” Yeni Kaledoniyanın qəti olaraq fransız olmasıdır. Onların nəzərində bu, Hind-Sakit Okean kimi tanınmış və getdikcə həlledici zonaya çevrilən regionda iqtisadi və strateji aktivliyi təmin edir. Hökumət bununla da neokolonial təkəbbürü və kanak xalqına hörmətsizliyi davam etdirməyə haqq qazandırır.
Tədbir iştirakçıları vurğulayıblar ki, Hind-Sakit Okean regionunda, habelə onun hüdudlarından kənarda dekolonizasiya prosesinin davam etdirilməsi və dərinləşməsi sosial bərabərsizliklərə qarşı, ölkənin inkişafı və sosial-demokratik tərəqqisi üçün mübarizənin prioritet istiqamətə çevrilməsinə səbəb olmalıdır. Eyni zamanda, Yeni Kaledoniyanın yenidən müstəmləkə olması təkliflərinin əvəzinə tərəfdaşlıq, müstəqillik təkliflərinə ciddi yanaşılmalıdır.
Diqqətə çatdırılıb ki, Fransada müstəmləkəçiliyi müdafiə edən, xalqların öz müqəddəratını təyinetmə hüququna qarşı çıxan qüvvələrlə çətin mübarizədə kanak xalqının ətrafında toplaşmaq, onunla həmrəy olmaq lazımdır.
Kanak xalqı 2021-ci ildə Fransanın onları aldatmaq niyyətilə keçirdikləri referendumun nəticələrini tanımırlar və beynəlxalq məhkəməyə müraciət etdilər. Fransa 2021-ci ildə Yeni Kaledoniyanın muxtariyyəti ilə bağlı referendum keçirib, halbuki xalq tələb edib ki, referendumu keçirməyin, çünki pandemiyadır, pandemiya dövründə insanlar çölə çıxmır, seçki keçirmir. Lakin Fransa hökuməti pandemiyadan sui- istifadə edərək xalqın iştirakı olmadan bu referendumu keçirtdi. Beləliklə də, bu referendumun nəticələri kanak xalqının iştirakı olmadan ortaya qoyuldu. İndi kanak xalqı beynəlxalq məhkəməyə müraciət edib ki, bu araşdırılsın. Məqsədləri beynəlxalq məhkəmədə referendumun nəticələrini ləğv etdirməkdir. Bunun nə dərəcədə perspektivi var? Kanak xalqı pandemiya şəraitində keçirilən və xalqın iradəsini ifadə etməyən referendumun nəticələrinin ləğvi tələbində nə dərəcədə haqlıdır?
Ekspertlər qeyd edir ki, kanak xalqı birmənalı olaraq haqlıdır və onlar Beynəlxalq Məhkəmə vasitəsilə bu referendumun nəticələrinin ləğv olunmasına nail ola bilərlər. Çünki pandemiya şəraitində referendum kimi ciddi tədbir keçirilməsi düzgün deyildi, qanunsuz idi, amma Fransa pandemiyadan sui-istifadə edərək kanak xalqının iradəsini ifadə etməyən referendum keçirib.
“Beynəlxalq məhkəmələr də bunu nəzərə almalıdır”
Milli QHT Forumunun prezidenti Rauf Zeyni “Bakı-Xəbər”ə şərhində “Əvvəla, Yeni Kaledoniya muxtariyyəti ilə bağlı keçirilən referendumun nətəcələrini kanak xalqı tanımır. Kanak xalqı Fransanın pandemiya şəraitdən sui-istifadə edərək keçirdiyi referendumun nəticələrini ləğv etdirmək istəyində haqlıdır. Onlar çox düz edib bu referendumun nəticələrini tanımırlar”-deyə bildirdi.
R.Zeyninin sözlərinə görə, çünki belə ciddi tədbirin, referendumun pandemiya vaxtı keçirilməsi qeyri-ciddi bir vəziyyət yaradır: “Ona görə də kanak xalqı doğru olaraq Beynəlxalq Məhkəməyə müraciət edib və müstəqilliyi, azadlığı, hüquqları uğrunda mübarizə aparır. Düşünürəm ki, kanak xalqının haqqı var və bu haqların beynəlxalq hüquqda da təsbit olunması göz qabağındadır. Onlar da o hüquqlardan istifadə edərək özlərinin referendumunu keçirmək istəyirlər, bundan irəli gələrək də Yeni Kalendoniyanı elan etmək istəyirlər. Hesab edirəm ki, Fransa hökuməti haqsız olaraq Yeni Kalendoniyanın hüquqlarını məhdudlaşdırır, saxtalaşdırır, haqqını danır. Bundan irəli gələrək qondarma, saxta bir referendum keçirərək və onun nəticələrini dünyaya elan edərək Yeni Kalendoniyanın, kanak xalqının hüquqlarını tapdalayır. Bu baxımdan, əlbəttə ki, bundan nəticə çıxararaq Fransa hökumətinin ədalətsiz olduğunu demək mümkündür. Bundan irəli gələrək, təbii, beynəlxalq məhkəmələr də bunu nəzərə almalıdır”.
R.Zeyni əlavə etdi ki, Fransa öz əlindəki vasitələrdən istifadə edərək bu qondarma referendumu keçirməklə həm kanak xalqını, həm də dünyanı aldadıb, amma artıq onun bu qanunsuz addımları ifşa olunub.
İradə SARIYEVA
