Ağ Evdə birinci kürsüyə sahiblənməyin son yaş həddi neçədir?
ABŞ prezidenti Co Baydenin ifrat qəribəlikləri 7-dən 77-yə heç kimə sirr deyil və mütəmadi şəkildə dövri mətbuatda tirajlanır, müzakirə olunur. Nəzərə alsaq ki, adamın 81 yaşı var, zehni və fizioloji cəhətdən yorğundur, eləcə də 1973-cü ildə həyat yoldaşını və bir övladını avtomobil qəzasında, digərini isə xəstəlikdən itirdiyindən psixoloji sarsıntı izləri daşıması mümkündür. Burada qeyri-adi, həm də lağ, istehza, sarkazm obyektinə çevriləsi heç nə yoxdur, hələ üstəlik, qoca kişiyə qarşı belə mövqe və ələsalmalar da qeyri-etik sayılaraq qınanmalıdır.
Amma ciddi narahatlıq, təhlükə törədən tamamilə başqa bir əsas məqam var – hərəkətləri ilə dünyanı şoka salan, kütlələri özünə güldürən şəxs ABŞ-nin rəhbəridir, 3 ildən çoxdur ki, superdövlətin birinci krelosunda ya seçki ilə əyləşib, ya da otuzdurulub, bu, başqa söhbətin mövzusudur. Deməli, hər hansı yanlışlığı öz ölkəsinə, xalqına, qitəyə, planetə, bəşəriyyətə böyük fəlakətlər gətirə bilər. Və sözügedən istiqamətdə beynəlxalq həyəcanı ən çox və israrla körükləyən birinci şəxsin yanında daşınan “nüvə çemodanı”dır. Məsələ ondadır ki, ABŞ prezidenti elə həmin mövzuda Koloradodakı çıxışı ilə gündəmdədir – öncəkilərdən fərqli, heç də dodaq qaçırmayan dağıdıcı zarafatı eşidənləri dəhşətə gətirib.
Co Bayden ştatdakı külək turbinləri zavoduna baş çəkib, müxtəlif açıqlamalarla çıxış edib və yenidən səhvlərə yol verib. Ən əvvəl nüvə silahını işə salmaq bacarığı ilə öyünərək hər kəsi heyrətləndirib, müəssisədəki işçilərlə danışarkən yanındakı nüvə çantalı hərbçiyə işarə ilə “Bax o, dünyanı havaya uçuran koda sahibdir" söyləyib. Daha sonra keçmiş prezident Donald Trampı “konqresmen” adlandırıb və indiki Çin və Cənubi Koreya liderlərinin adlarını unudub.
Xatırladaq ki, o, hazırkı qəribəliklər və anlaşılmazlıqlar seriyasını nisbətən daha “sivil” formada gəncliyində də oynayıb. 1988-ci ildə keçirilən prezident seçkilərinə demokrat namizəd olaraq qatılmış və xalqın rəğbətini qazana bilmişdi. Seçilsəydi, ölkə tarixində Con Kennedidən sonra ikinci ən gənc prezident olacaqdı. Amma avqust ayında etdiyi çıxışda ingilis siyasətçi Nil Kinnokun sözlərini oğurlamaqda suçlandı. Həmin və digər ittihamlardan əlavə, universitet illərindəki bəzi xoşagəlməz işlərinin də üstü açıldı. Beləliklə, 23 sentyabr 1987-ci ildə seçkilərdən namizədliyini geri çəkdi. 20 yanvar 2021-ci ildən ABŞ-nin 46-cı prezidenti olaraq fəaliyyətə başlayıb. 78 yaşında bu vəzifəyə seçilən Bayden ən yaşlı prezident və həmçinin Deloverli ilk prezidentdir. Həm də ABŞ tarixində ikinci katolik prezidentdir (Katolisizm ümumdünya miqyasında mərkəzləşdirilmiş, ciddi təşkilat strukturuna malik xristianlıq formasıdır. Beynəlxalq mərkəzi Roma şəhərinin daxilində yerləşən Vatikan dövlətidir).
Dərd burasındadır ki, təkcə parodiyaçılar, şoumenlər, aktyorlar, adi insanlar yox, tanınmış ictimai-siyasi xadimlər, dövlət başçıları tərəfindən (Donald Tramp, Məhəmməd bin Salman və b) də istehza ilə yanaşılan, yamsılanan 81 yaşlı Cozef yenidən prezidentliyi uğrunda yarışmaya qoşulub. Tramp geniş kütlələr qarşısında "Hara gedirəm? Hansı cəhənnəmə gedirəm? Çölə çıxmaq istəyirəm. Buradır, yox, başqa yerdir" - deyə, xələfinin Şimali Karolinadakı çıxışında boş yerə əl sıxaraq yol tapmağa çalışdığını xatırladıb. Həmçinin Baydeni “Yuxulu Co” adlandıraraq, onun demans və alzheimer xəstəliklərindən əziyyət çəkdiyini bildirib, psixi sağlamlığının yoxlanılmasını təklif edib. Sabiq prezident Amerika siyasət tarixində Bayden kimi mənfi xüsusiyyətlərə malik rəhbərin olmadığını dilə gətirib: "O, sadəcə özünü və ailəsini zənginləşdirməyə çalışır. Çinlə bağlı heç nə etmədi, çünki həmin ölkədən milyonlarla dollar alıb”.
Səudiyyə Ərəbistanının vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salman da qapalı iclasda Amerikalı həmkarının psixi sağlamlığına istehza ilə yanaşıb.
ABŞ lideri isə heç kimə və heç nəyə baxmadan, tənqidlərdən nəticə çıxarmadan, hətta seçki marafonunda belə, qəribəliklərini davam etdirməkdədir. Srağagün Milli Qubernatorlar Assosiasiyasında çıxışı zamanı Barak Obamanın vitse-prezidentliyi dövründən xatirəsini danışarkən yenə də dövlətləri və dövlət başçılarını səhv saldı: “Obama mənim Si Cinpinlə tanış olmağımı istəyirdi. Onun Rusiyanın rəhbəri olacağı aydın idi... O zaman biz Rusiya və digər ölkələrlə də problemlər yaşayırdıq”...
Dünya mediası Baydenin dəfələrlə oxşar nöqsanları təkrarladığını vurğulayır. Məsələn, yanvarın sonunda Fransanın hazırkı prezidenti Emmanuel Makronu 1981-1995-ci illərdə Fransaya rəhbərlik edərək 1996-cı ildə dünyasını dəyişən Fransua Mitteranla səhv saldı. Daha sonra Angela Merkeli mərhum Almaniya lideri Helmut Kolla iki dəfə qarışdırdı. Fevralın əvvəlində Misir Prezidenti Əbdülfəttah əs-Sisiyə də “Meksika prezidenti” demişdi və sair.
İndi mütəxəssislərin müəyyənləşdirməsi gərəkdir ki, Bayden belə gözlənilməzlikləri doğrudan da mərəzdir, yoxsa dünya ağalığına çalışan mürtəce qüvvələr bir qırğın törədib xəstə rolu oynayan dövlət başçısını suçlayacaqlar? Sosial şəbəkələrdə populyarlıq qazanmağa çalışır, yaxud rusiyalı mərhum həmkarı Boris Yeitsin kimi xalqın sevimlisinə çevrilmək istəyir?
Bəli, köhnə şakaçının növbəti “yumor”u dünya ictimaiyyətini əməlli-başlı silkələyib. Çünki bu, nə canlı yayımda əllərini rul kimi tutaraq oyuncaq maşının arxasınca qaçması, nə dəfələrlə sağa-sola-arxaya dönərək qarşısında kimsə olmadan əl sıxmaq istəməsi, nə Pasxa bayramında “yumurta yuvarlama” tədbirində iştirakçılarla söhbətləşərkən dovşan libasındakı şoumeni görüb sözünü yarımçıq saxlayaraq aradan çıxması, nə də teleaparıcı inflyasiyasının səviyyəsi ilə bağlı sual verərkən yumruqlarını sıxıb qollarını qaldırıb hərəkətsiz qalması qədər anlaşılmaz olsa da, yüngülvari, yolaveriləsi hal deyil.
Beləcə, onun İllinoys ştatında çıxışı zamanı kişi ilə qadını səhv salıb xanıma bəy kimi müraciəti (Çikaqonun meri xanım Lori Laytfutu “ mister“ deyə çağırmışdı), ştatın senat sədri Don Xarmona sualında çaşıb qalaraq, başa düşülməyən tərzdə "Ohayo Pensilvaniyada, Ohayo Pensilvaniya, mən pensilvaniyadanam, İllinoysun prezidentiyəm” rabitəsz ifadələri, Hindistanın baş naziri Narendra Modinin Vaşinqtona səfəri zamanı onu səhvən prezident adlandırması, həmin ölkənin himni səslənərkən ABŞ himni zənn edib sağ əlini ürəyinin üzərinə qoyması, xəstəxana işçisi ilə söhbətini tamaşaçılara nəql edərkən televizorla telefonu fərqləndirə bilmədən "Dünən axşam mən televizorda idim və təcili yardım şöbəsi ilə televizorla danışdım” da bağışlana bilər.
Əvvəllər nərdivandan və velosipeddən yıxılması, keçmiş dövlət katibi Hillari Klintonu qucaqlayıb buraxmaması, Floridadakı mitinqdə çıxışı zamanı 2021-ci ilin 20 yanvarından prezident olduğunu unudub “bu yayda” (2022-ci ilin yayı) ali kürsüyə keçdiyi iddiası ilə “Yolda yanacaqdoldurma məntəqəsinin yanından keçirdim: benzin 3,25 dollardır, amma mən bu yay öz vəzifəmə başlayanda 5 dollar idi” deməsi də boş şeylərdir.
Ağ Evdə İsrail prezidenti İsaaq Hersoqu qəbulu zamanı mətbuata açıqlama verəndə yuxuladığından nitqi tutularaq zaldakıları heyrətləndirməsini, canlı yayımda çıxış etdiyi vaxt suflyordakı mətni oxuyarkən “sətri təkrar et”, “sitatı bitir” kimi xəbərdarlıqları da səsləndirməsi və sözügedən hadisədə təəccübdən köməkçisi Kamala Harrisin baxışındakı dəyişiklikləri də birtəhər yola vermək mümkündür. Sadəcə, adam qorxur ki, birdən “Yuxulu Co” qazlı su içmək məqsədi ilə yanındakı nüvə çamadanına 20 sent atıb düyməni basmaq istədi, bax, o zaman biz neyləyərik?!
Qurban CƏBRAYIL
