102-ci rus hərbi bazası Paşinyana cəza hazırlayır...
Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenko Ermənistanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına (KTMT) üzvlüyünün dondurulması ilə bağlı məsələyə maraqlı reaksiya verib.
O, bundan itirənin erməni tərəfinin özü olacağını qeyd edib: “Əgər onlar KTMT-də olmaq istəmirlərsə, təşkilat dağılmayacaq, məhv olmayacaq”.
Belarus prezidenti bəyan edib ki, İrəvan hələ də qurumdan çıxdığını rəsmən açıqlamayıb və Ermənistanı qərar verməkdə tələsməməyə çağırıb: “Çıxmaq asandır. Amma sonra girmək çətin olacaq. Çıxmağa, nəyisə dondurmağa ehtiyac yoxdur”. Ekspertlər isə bildirir ki, hazırda təşkilatla bağlı İrəvan müxtəlif bəhanələr uydurur. Məsələn, Ermənistanla Azərbaycan arasında 44 günlük müharibə vaxtı baş nazir Nikol Paşinyan KTMT-nin ölkəsi qarşısında götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirmədiyini bildirib. Halbuki, savaş Azərbaycan ərazisində gedib və bu səbəbdən KTMT məsələyə müdaxiləni mümkünsüz adlandırıb. Bununla belə, keçən ilin mayında Paşinyan Ermənistanda təşkilatın “ölkəni tərk etməsi” ilə bağlı fikir formalaşdığını bildirib. Eyni zamanda, Paşinyan İrəvanın üzvlüyünün dayandırılmasına və ya dondurulmasına başlandığını biildirib. Noyabrda o, KTMT sammitində iştirakdan imtina edib. Moskva və Minsk bundan sonra təəssüfləndiklərini bildiriblər. Fevralın 22-də Paşinyan Fransanın “France 24” telekanalına müsahibəsində təşkilatın Ermənistan qarşısında öhdəliklərini yerinə yetirmədiyini və ölkənin KTMT-yə üzvlüyünü dondurduğunu açıq mətnlə bəyan edib. Təşkilatın katibliyi və Kreml üzvlüyün dondurulması ilə bağlı Ermənistan tərəfdən rəsmi açıqlama almadıqlarını bildirib. Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bildirib ki, Moskva Paşinyanın sözlərinin mənasına aydınlıq gətirmək xahişi ilə İrəvana müraciət edəcək. Istənilən halda görünən odur ki, Paşinyan ölkəsinin KTMT ilə yollaraını ayırır. Erməni politoloq Hrant Mikaelyan Ermənistanın artıq Fransa ilə təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığının intensivləşdirilməsinə daha çox diqqət etdiyini xatırladıb. Ekspertin fikrincə, iki ölkə arasında münasibətlərdə davam edən gərginliyi və münasibətlərin səviyyəsinin aşağı düşməsini nəzərə alaraq, konkret olaraq Ermənistan hakimiyyəti tərəfindən həyata keçirilən məqsədyönlü proqramdan, siyasətdən danışmaq lazımdır. Paşinyanın Ermənistanın KTMT-də iştirakının dondurulması ilə bağlı bəyanatını şərh edən ekspert qeyd edib ki, faktiki dondurulma ən azı bir il əvvəl baş verib. O xatırladıb ki, bundan xeyli əvvəl Ermənistan faktiki olaraq KTMT-nin iclaslarında iştirakını dayandırıb, blok çərçivəsində bütün təlimlərdə iştirakdan imtina edib və yeni nümayəndə təyin etmədən təşkilatdakı nümayəndəsini geri çağırıb. Mikaelyan gələcəkdə İrəvanın KTMT-yə üzvlüyü məsələsinin gündəmə gətiriləcəyi barədə fikir bildirib. KTMT-dən çıxmaq prosedurunun olduğunu, lakin quruma üzvlüyün dondurulması prosedurunun olmadığını qeyd edən politoloq indi söhbətin institusional yox, siyasi qərardan və fəaliyyətdən getdiyini vurğulayıb: “Ancaq bunun institusional təsiri var. Yəni bir tərəfdən formal olaraq Ermənistan təşkilatın üzvü kimi göstərilib, amma faktiki olaraq Ermənistan artıq onu tərk edir. Bu o deməkdir ki, müəyyən müddətdən sonra quruma üzvlük məsələsi də gündəmə gələcək”. Politoloq qeyd edib ki, Rusiya-Ermənistan hərbi münasibətlərinin ikitərəfli əsasda olması məsələsi hələ də İrəvan tərəfindən tam əminliklə gündəmə gətirilməyib. O, Ermənistanın hazırkı rəhbərliyinin Rusiya bazasının çıxarılması məsələsinə hələ də baxmaması barədə bəyanatını xatırladıb: “Amma xatırlatmaq istərdim ki, iki il əvvəl Paşinyan bəyan etmişdi ki, bu baza, onun fikrincə, Ermənistanın təhlükəsizliyini bir o qədər də təmin etmir, həm də ölkə üçün təhlükə yaradır. Buna uyğun olaraq, bu məsələnin gündəmə gətiriləcəyi aydındır”.
Politoloqun fikrincə, İrəvanın məqsədi Rusiya ilə müttəfiqlikdən tədricən çıxmaqdır: “İdeya sadədir. Rusiya ilə hərbi-siyasi müttəfiqlikdən çox tədricən, kiçik addımlarla və kəskin müxalifətçiliə yol vermədən çıxmağı təmin edin”. Bununla yanaşı, ekspertin fikrincə, Rusiyanın İrəvanın addımları nəticəsində faktiki olaraq artıq formalaşmış antierməni mövqeyi, hərəkətsizliyi var. Bu da Paşinyana ancaq öz planlarını həyata keçirməyə kömək edir: “Digər tərəfdən, Rusiya da öz növbəsində Ermənistana münasibətdə siyasi xəttini nümayiş etdirir. Hətta münasibətin fonundan asılı olmayaraq, öhdəliklər var. Əgər onlar qırılmayıbsa, deyək ki, ictimai səviyyədə aydın siyasi siqnallar olmadan qeyri-rəsmi məntiqlə idarə olunmaq qəribədir. Amma aydındır ki, qeyri-ictimai səviyyədə çoxlu siqnallar ötürülürdü və eşitdik ki, ən azı ölkələrin liderləri münasibətlərin hazırkı səviyyəsini, əldə olunan razılaşmaları və bu razılaşmaların həm formal, həm də qeyri-rəsmi icra vəziyyətini müxtəlif şəkildə dəyərləndirirlər.
İrəvanın bu hərəkətlərinin Ermənistan üçün mümkün nəticələri isə bizim üçün pis olacaq. Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskovun bəyanatı yalnız Paşinyanın sözlərinin nəzərə alındığını göstərir, lakin onlara əsas reaksiya sonra gələcək. Ümumiyyətlə, bu, keçmişdə olduğu kimi, Ermənistan vətəndaşları üçün bəzi yeni fəsadlarla ifadə olunacaq. Ola bilsin ki, yenidən sərhəddə, hərbi təchizatla bağlı problemlər yaransın. Ermənistanda təmsil olunan rus hərbçilərinin davranışı pisə doğru dəyişəcək”. Qeyd edək ki, söhbət burada 102-ci bazadan gedir. Onun Ermənistanda müəyyən aqressiv davranışlar sərgiləyəcəyi istisna olunmur. Bunu erməni politoloq da etiraf edir. Kreml ilə münasibətlərin pisləşməsi ilə əlaqədar Ermənistanın təhlükəsizliyi üçün yaranan risqlər arasında ekspert Fransanın regionda Moskvanı tam əvəz edə bilməməsini qeyd edib. Mikaelyanın sözlərinə görə, Rusiyanın geri çəkilməsini Fransa ilə əvəz etməyə cəhd edilir. Ekspert vurğulayıb ki, bu cəhd uğurlu ola bilməz, çünki Fransanın belə bir potensialı yoxdur, xüsusən də bu regionda belə bir potensiala malik deyil: “İkincisi, biz görürük ki, Azərbaycanla münasibətlərin tənzimlənməsi mümkün deyil. Rusiyanın Ermənistanla münasibətləri nə qədər pis olarsa, Azərbaycanın mövqeləri bir o qədər güclənər. Yəni Ermənistan tərəfinin Rusiya ilə münasibətlərin zəif fonunu nəzərə alaraq, Azərbaycanla danışıqlarda irəliləyiş gözlənilməsi mümkün deyil. Ermənistanın Rusiya ilə münasibətləri nə qədər pis olarsa, Rusiya rəhbərliyi bir o qədər “antierməni fəaliyyətə və Azərbaycana dəstəy”ə meyllənəcək. Biz bunu simvolik səviyyədə, kifayət qədər nəzərə çarpan dərəcədə görürük, lakin burada hələ də ayaq qoymağa yerimiz var və çox şey daha da pisləşə bilər. Yəni Rusiya-Ermənistan münasibətlərinin korlanması nəticəsində Rusiya ilk olaraq Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərdə neytral mövqe tutdu ki, bu da Türkiyənin Bakıya dəstək verməsi kontekstində, təbii ki, Ermənistana kömək etmir. Rusiya indi faktiki olaraq Azərbaycanı simvolik səviyyədə dəstəkləyir. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin, Dövlət Dumasının və digər idarələrin bütün bəyanatlarının məzmunca anti-erməni olduğunu görürük. Amma Rusiya artıq praktiki olaraq Azərbaycanı dəstəkləməyə başlaya bilər. Bu isə Ermənistan üçün doğrudan da fəlakətli olacaq. Və təbii ki, heç nə Rusiyanın mövqeyində belə dəyişikliyi kompensasiya edə bilməyəcək”.
Nahid SALAYEV
