Şəhid dağı ağır dərddi, oğul... - İkinci yazı
Xoş haldır ki, müstəqillik illərindən başlayaraq ölkəmizdə qaynar şəkil almış yeni dönəm öz gerçək uğurları ilə bizi məmnun edir. Ötən illərdə az qala hamımızı məyusluq girdabında üzən torpaq yanğısı artıq müzəffər ordumuzun gücü, rəşadəti və qətiyyəti ilə aradan qaldırılıb, məmnunluğumuz bir az da artıb. İndi tam əminik ki, heç bir qara qüvvə Azərbaycana sədd çəkə bilməz. Çünki onun hünərvər, cəsarətli, yüksək-elitar təcrübəli, polad iradəli, güclü ordusu var.
Müharibələr, bəlli ki, xalqların genefonduna kəskin təsir edən fəlakətlərdir, ən çox da gənc nəsli məhv edir. 44 günlük Vətən müharibəsində də gənc nəsil misilsiz itki gördü. Vətən uğrunda qurban verdiyimiz üç min şəxsin də böyük əksəriyyəti gənclər idi...
Haqq sözdür, dünyada bütün xalqların sabahkı taleyini gənclər həll edir. Çünki gənclik sağlam kökə bağlı, milli-mənəvi dəyərlərə sadiq, tükənməz gücdür. Ölkəmizdə də gənc nəsil sabahkı xoşbəxtliyimizin qarantı hesab olunur. Biz həmişə gənclərin qurucu, yüksəlişə zəmin yaradan qüvvə olduğuna inanmışıq. Bu qüvvə 8 noyabr 2020-ci ildə xalqımızın 30 illik torpaq həsrətinə son qoydu, bir daha sübut etdi ki, gənclər məğrur, güclü, qorxmaz, cəsur, qəhrəman, yenilikçi nəsildir. Azərbaycan gəncliyinin bu tərzdə yetişməsi Vətən məhəbbətindən irəli gəlir.
Bu kitabda torpaq sevgisi, ana məhəbbəti hədsiz olan gənclərdən ikisi - Mingəçevir şəhər sakinləri Əli və İslam Əhmədov qardaşlarından bəhs olunur. Müharibənin ilk şəhid qardaşları olan Əli və İslam öz cismani yoxluqları ilə bir evi, bir ailəni, bir nəsli həyat yanğısına qərq edib, lakin Vətənə verdikləri töhfə ilə bir xalqın - milyonların rəğbətini qazanıb, ən yüksək pillədə - şəhid zirvəsində qərar tutublar.
44 günlük savaşda Əli və İslam qardaşları da namus, qeyrət simvolu oldu, yurd acılarına son qoydular və bitkin, mükəmməl, bünövrəsi möhkəm, özülü laxlamaz bir tarixə döndülər, zaman ötdükcə əbədi xatırlanacaq salnamə yaratdılar, daha yenilikçi, daha fəal və daha mübariz olduqlarını isbatladılar...
***
Günəşli qəsəbəsinin girişində məni Əli və İslam qardaşlarının xatirəsinə həsr olunmuş lövhə qarşılayır. Lövhənin əsas fonunda şəhid qardaşların büstü, Vətən sevgisi əks olunub, altında isə “Əli və İslam qardaşları küçəsi” yazılıb. Bir anlıq süst xəyalların qoynunda ilğıma dönür, özümdən uzaqlaşıram. Sonra hansısa hiss məni geri gətirir, titrək gözlərlə daş vücudlarında qürur cilvələnən qardaşların məğrur baxışlarını seyr edirəm...
Sürücü məni Əli və İslamın böyüdüyü evin qarşısına gətirir. Bir anlıq elə bilirəm, ev sanki bütünlükdə bir hüzn, həm də bir qürur ocağıdır. Şəhid qardaşların qara paltarlı mələyi - Sevinc ana məni əvvəlcə bələdçi kimi qarşılayır, övladlarının xatirəsini əbədiləşdirən foto-stendlərlə tanış edir, sonra isə iki şir biləkli cəngavərin anası - şəhid anası kimi dinləyir, övladları haqda ürək parçalayan sözlər deyir:
- Şəhid dağı ağır dərddi, oğul. Analar bu dağa necə tab gətirir, bilmirəm. Əli və İslamdan sonra bu dağa necə dözürəm, hələ də anlamıram. Bəlkə də hansısa bir güc, qüvvə nəyinsə xatirinə dözümümü artırır. Bəlkə də belə deyil. Bəlkə də… Yox, mən soyuqqanlı deyiləm. Biganə də deyiləm. Amma hələ ki, dözür, hələ ki, yaşayıram.
Hər gecə dərd, qubar çökmüş gözlərim qapıda qalır, elə bilirəm, bu dəqiqə ya Əli, ya da İslam hay-küylə içəri girəcək, səbrsiz halda - ana, susamışam, çay qoy, - deyəcək. Elə gecə olur ki, bu səsi eşidir, o an həyəcanla həyətə boylanıram...
Eh, Əli və İslam elə yerə gediblər ki, oradan qayıtmaları mümkün deyil... Bir sözlə, ay oğul, təkliyə heç cür alışa bilmirəm. Fələyin bağrı qana dönsün, bircə gilə sevinmək istədim, gözümdə qoydu.
Mən Allahdan nə umdum ki... İstədim, övladlarımın xoş gününü görüm, nəvələrim dizimi yara eləsin... Bu, sadəcə, arzu oldu. Əli və İslamın tabutu gətirilənə qədər mən bu arzuya inandım. Sonra anladım ki...
Qeyd: Ən ağır çəkili raket, ən dağıdıcı silah torpağın müəyyən bir hissəsini təlatümə gətirir, müəyyən yerləri viran qoyur. Lakin Sevinc ananın hər dəfə çəkdiyi ah, sanırdım, bütün Mingəçeviri silkələyir. Mənə elə gəlirdi ki, o, ah çəkdikcə mələklər qorxudan titrəyir, Əli və İslama görə özlərini günahkar sayırlar...
Sevinc ana Allaha asi düşməkdən qorxur. Dilinə gətirdiyi sözləri sadəcə, bir istək kimi xarakterizə edir. Hətta, - mən neçə vaxtdı təkəm, oğul, gecələr də, gündüzlər də həyanım Əli və İslamın xəyallarıdır – deyəndə belə, ürəyində sakit, yalnız özünün eşidə biləcəyi səslə, - Allah, günahımdan keç, - deyir...
***
1993-cü ilin yanvarında - havanın soyuğu iliyə işləyəndə Əhmədovlar ailəsində bir körpə doğuldu. Adını Əli qoydular. Balaca, zəif uşaq idi. Çox vaxt heç ağlamadı. Başqa uşaqlar kimi səsli-küylü olmadı. Ancaq harasısa ağrıyanda səs çıxartdı. Günün çox hissəsini yatdı. Əzizləməyə gələnlər onu elə yatan gördülər…
1994-cü ilin sentyabrında Əliyə bir qardaş gəldi - İslam doğuldu. O, Əlidən fərqli olaraq səsli-küylü uşaq oldu, günün çox hissəsini ağladı, əzizləməyə gələnlər onu ancaq elə ağlayan gördülər. Hətta dodaqlarını büzənlər də oldu ki, bu qədər də uşaq ağlayar?!
Bu, xarakter idi, xasiyyət idi. Allah hərəyə bir cür verir...
Sevinc xanım sevinirdi, Allah ona çox az ara ilə iki oğul vermişdi. Övladlarını oxşamaqdan, onları əzizləməkdən doymurdu. Səsləri çıxan kimi başlarının üstündə yarpaq kimi əsirdi. Ana qəlbidi, neyləsin…
Həyat amansız olanda insan tez qocalır. Üstəlik, tale də arxa çevirəndə insan nə edəcəyini bilmir, bəzən çıxış yolu da tapmır. Sevinc xanım da, körpələrinin ayaq tutduğu, söz dediyi vaxtda həyatın acı girdabına düşdü. Çətinlik, qəfil gələn qonaq kimi başının üstünü kəsdirdi. Elə günləri oldu ki, dillə demək mümkün deyil...
Əhmədovlar ailəsi çox ağır anlar yaşadı. Həyat onları necə sıxdısa, çox vaxt taledən, bəxtdən gileyləndilər. Amma nə faydası, Tanrı bəxti bir kərə verir…
İllər sürətlə, arxasında beş-on vaqon olan qatar kimi ötüb keçdi. Əli və İslam məktəb yaşına çatdılar. Necə, hansı halda, özləri bilirdi. Anaları onları Mingəçevirdəki 11 saylı məktəbə apardı. Yolda tanıdığı qadınla rastlaşdı. Qadın soruşdu:
- Maşallah, uşaqların işıq saçırlar. Elə bil ürəyinin yağını yedirtmisən onlara.
Sevinc xanım qadının dediklərini kinayə kimi qəbul etdi, dözümünü basdı, getmək istəyəndə, sanki qadın da onun incidiyini duydu, dilləndi:
- Məni pis anlama, demək istədim ki, uşaqlarına yaxşı baxmısan. Səliqəlidirlər.
Sevinc xanım baxışlarına qəm doldurub dedi:
- Allahdan razıyam, çox ağıllı, mehriban uşaqdılar. - Bir anlıq duruxdu, dedi: - Ancaq onlar uşaq olmadılar ki... Böyüyə-böyüyə uşaq hisləri gözlərində dondu...
Qadın başını aşağı saldı, bəlli oldu ki, heyfisləndi, həm də ah çəkdi, məyus halda getdi.
Uşaqlarının məktəb illəri də Sevinc xanım üçün çox ağır keçdi. Həyat ona bu dəfə də göz verdi, işıq vermədi. Bir qarnı ac, bir qarnı tox, günləri birtəhər ötürdü. Hansı gün ki, hiss etdi, uşaqları nəsə istəyir, bağrı qana döndü. Pulsuzluğu qarğıdı, kasıb həyata asi düşdü…
Bir dəfə İslam velosiped istədi, yazıq ana ala bilmədi... Baha idi, neyləsin. Ağladı, için-için qovruldu...
(Ürəyim parça-parça oldu. Eh, həyat…)
Sevinc xanım Yaşıllaşdırma idarəsində süpürgəçi işləyirdi. Bağları var idi. Tez-tez oraya gedir, əkin-biçinlə məşğul olur, yetişən meyvə, tərəvəzi bazarda, ya da evin qabağında satıb balalarını birtəhər keçindirirdi. O, yaxşı hiss edirdi ki, uşaqlarına verdiyi ömür-gün onları qane etmir. O halda daha çox sarsılır, gecəsini gündüzünə qatıb işləyir, çox vaxt işləyə-işləyə yuxulayırdı.
Əli anasına çox bağlı idi. Ona qayğı göstərir, bacardığı tərzdə qulluğunda dururdu. İslam isə sevgisini büruzə verə bilmirdi. İstəyi ürəyində idi, qapalı uşaq təsiri bağışlayırdı. Ancaq hər ikisi analarını çox istəyirdi. İslamdan fərqli olaraq Əli anasına həm oğul idi, həm qız, həm arxa idi, həm dayaq...
İllər ard-arda düzülüb gedirdi. Hər ötən il də Sevinc xanımın bağrından bir parça aparırdı. Tək qadın bu qədər çətinliyin içində necə dözməlidir axı? Elə buna görə balaları onun-bunun köhnəsini geyindi - əyinləri isti, təzə paltar görmədi.
Arada uşaqlar yatandan sonra Sevinc xanım pəncərəyə söykənib ağlayır, layla, ağı şəklində öz-özünə pıçıldayırdı:
- Eh, nə deyim, neynim axı, içim parçalanır, Tanrı, bu qədər amansız olma, görmürsən, balalarım həyatın pis günlərini, ən pis günlərini yaşayır?! – Sonra da anidən özünə gəlir, asi düşdüyü üçün Allahdan üzr istəyirdi.
İllər yenə sürətlə ötdü, Əli və İslam böyüdü və böyüdükcə də çalışdılar ki, özlərinə şərait qursunlar. Camaatdan geri qalmamaq üçün bütün qüvvə və bacarıqlarını sərf etdilər. Nə gecə bildilər, nə gündüz, işlədilər, yaşadıqları çətin həyatın acılarını içlərindən çıxarmaq üçün pul qazanmağa cəhd etdilər.
***
Məktəb vaxtı Əli və İslam bir sinifdə oxudu. Əli geyimində, kecimində çox səliqəli, oturuşunda, duruşunda çox fərqli idi. İslam da elə idi, amma bir az çılğın idi. Çox şeyə fikir verən deyildi. Dəli-dolu idi, lakin ürəyi çox təmiz idi. Beş manatı olsaydı, hamı ilə paylaşardı. Deməzdi ki, bu pulun 5 qəpiyini saxlayım, sabah lazım olar. Əli də çox açıq uşaq idi, ürəyi çox təmiz idi. Amma Əli İslam kimi deyildi, əlinə düşəni dar gün üçün saxlayırdı. O qədər pis gün görmüşdülər ki... Çox istəyirdilər özlərinə bir yol seçsinlər, bacardıqları qədər irəli getsinlər. Əli ona görə dərslərini yaxşı oxuyurdu. Anası onu hazırlığa qoydu. O, cəmi bir il hazırlığa getdi. Sonra oxumaq üçün daha imkan olmadı. Məzun oldu, institut imtahanından 300 bal topladı, qəbul oldu, Əmək və Sosial Münasibətlər Akademiyasının maliyyə fakültəsində qiyabi oxudu. Gecə restoranlarda işlədi, gündüz təhsil aldı. Amma oxudu, başını girləmədi. Savadına, qabiliyyətinə, əxlaqlı davranışlarına və mədəniyyətinə görə onu institutda müəllim kimi saxlamaq istədilər. Razı olmadı, dedi, qala bilmərəm, mən Bakıda – şəhər mühitində yaşaya bilmərəm. Anamgil orda təkdir. O, qardaşımla məni minbir əziyyətlə böyüdüb. Mən indi onu necə tək qoyum? Ona rəğbət artdı, dedilər, əgər anasına bu qədər bağlıdırsa, mütləq mənada Vətəni də çox sevir...
Əli hər dəfə tətilə gələndə anasına və qardaşına təzə paltar alırdı. Körpəlikdən yükü öz üzərinə götürmüşdü deyə, atalıq qayğısı da onun üzərində idi. Anası nə qədər dedi ki, ay Əli, oxuyursan, uşaqların içindəsən, sən indi daha çox özünə fikir verməlisən, cavabında dedi: - Ana, sən özünü bizim uğrumuzda çıraq kimi yandırmısan, şam kimi əritmisən, indi növbə mənimdir...
İslam da institutda oxuduğu illərdə pul qazanmaq naminə tələbələrin diplom işini yazırdı... Əldə etdiyi pulun çox hissəsini anası və evləri üçün sərf edirdi. O, hərbi xidmətə qədər çayxanada, restoranlarda işlədi. Maqazinə mal gətirir, harada fəhlə işi vardı, ora can atırdı beş manat pul üçün. Bu çətinliklə də hərbi xidmətə getdi, nümunəvi xidməti ilə yadda qaldı. Əsgərlikdən sonra da işlədi, MAHHXHQ kimi çalışdı. 6 il idi işləyirdi. Əlini də yanına apardı. Dedi, burada bəlkə həyat yolumuzu, uşaq vaxtlarımızdan axtardığımız rahatlığı taparıq.
İslam müddətdən artıq xidmətdə idi. Tank sürürdü. Təlimə gedəndə uğurundan çox danışırdı. İşini çox sevirdi. Əməksevərliyi sayəsində yaxşı tankçı olmuşdu. Komandanlıq ondan razı idi. Hər zəng vuranda, ya evə gələndə sevinə-sevinə deyirdi ki, ana, hamıdan birinci mən çatıram hədəfə...
Sevinc xanım hardan biləydi ki, bir gün müharibə başlayacaq... Hər iki oğlu Vətən uğrunda şəhid olacaq... Heç müharibə başlayanda xəbəri olmadı, kimsə ona bu barədə bir söz demədi...
(Ardı var)
Hikmət Məlikzadə
