Şagird tərbiyə problemlərini tək məktəbin üstünə atmaq doğrudurmu?..
Vüsalə Ağabəyli: “Çox şahidi oluruq ki, valideynlər tərəfindən özbaşına buraxılan şagirdlər var, yekəxanalığı özgüvənlə səhv salan və övladına aşılayan valideynlər var...”
Cəmiyyətin müəyyən bir kəsimi orta ümumtəhsil məktəblərində baş verən olaylara obyektiv yanaşa bilmir. İstənilən bir hadisədə, məktəbdən kənar yaşanan hansısa kiçik şagird davasında belə məktəbi ittiham edənlərə rast gəlirik.
Nədənsə, burada ailə amili heç nəzərə alınmır. Halbuki, şagirdlərin tərbiyəsi məsələsində ailənin oynamalı olduğu başlıca rol yaddan çıxarılmamalıdır.
Çoxlarımızın məktəblə əlaqəmiz var və əksər hallarda görürük ki, baş verən hadisələrdə, şagirdlərin bir-biri ilə normadan kənar davranışlarında valideyn tərbiyəsinin kasadlığı özünü büruzə verir. Məktəb tərbiyə müəssisəsi deyil, təhsil verən müəssisədir. Valideyn övladının tərbiyəsinə cavabdehdir. Ailə tərbiyəsi mütləqdir. Bir məqamı da qeyd edək ki, hansısa bir məsələyə görə müəllim şagirdi danlayırsa, yaxud ona irad bildirirsə, valideynlərin bir qismi günahı uşağında yox, müəllimdə axtarır, övladını tənbeh etmək əvəzinə müəllimi qaralayır. Bu, çoxlarımıza tanış mənzərədir.
Ekspertlər bildirir ki, bəzi valideynlər ümumiyyətlə uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olmur, onun layiqli bir vətəndaş kimi yetişməsində maraqlı deyil. Elə şagirdlər var ki, dərsdən yayınıb gününü sosial şəbəkələrdə keçirir, vaxtını dərsə yox, kömpüter oyunları oynamağa sərf evir, nə kitabdan, nə dərsdən, nə keçilən mövzudan xəbəri var. Ekspertlərin bildirdiyinə görə, belə valideynlər uşaqları ilə məşğul olmalı, onlara sosial şəbəkələrin, kompüter oyunlarının zərərli olduğunu izah etməlidir. Amma təəssüf ki, bəzi valideynlər əksini edirlər. Şagirdlərin bütün hallarda maarifləndirilməsi, düzgün tərbiyə edilməsi günün vacib məsələlərindəndir.
Son zamanlar bəzi məktəblərdə baş verənlərə görə daha çox məktəblər qınaq obyektinə çevrilir, tərbiyə məsələsində valideyn məsuliyyəti unudulur. Bir sıra ekspertlər isə hesab edir ki, şagirdlərin tərbiyəsində, gələcəyə hazırlanmasında valideynlə məktəb birgə səy göstərməlidir. Bu məsələyə birtərəfli yanaşmanın ziyanlı olduğunu deyən ekspertlərin fikrincə, məktəblər də, valideynlər də öz funksiyasını layiqincə yerinə yetirməlidir ki, anormal hadisələr baş verməsin.
Bu məsələdə məktəblərin məsuliyyəti nə qədərdir, ailənin günahı nə qədərdir?
“...Uşağın yetişməsində ailənin rolu çox önəmlidir”
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Vüsalə Ağabəyli “Bakı-Xəbər”ə şərhində “Öncə onu deyim ki, cəmiyyət sanki dərhal kinini qusmağa bir bəhanə axtarır. Bəzən hadisələrin mahiyyətinə belə varmadan kütlə psixologiyası ilə bir nəfərin üstünə düşürlər. Niyəsə, çoxlarının məktəbə, müəllimə və ən çox da məktəb direktorlarına qarşı "qıcığı" var. "Niyəni" təxminən bilirik.
Son günlərdə baş verən hadisələrə dönsək, qeyd etmək istəyirəm ki, övladın tərbiyəsində, formalaşmasında ilk və əvəzsiz formada ailənin rolu böyükdür. Ailənin üzvləri, ata-ana arasındakı münasibətlər, valideynlərin uşaqlara qarşı rəftarı, valideynlərin ətrafdakılara olan münasibəti və davranışı uşaqlara ayrılan vaxtlar və genetik faktor onların yetişməsində xüsusi rol oynayır. Əgər uşaqların tərbiyəsi tam olaraq məktəbdən asılı olsaydı, o zaman eyni məktəbin və eyni sinfin şagirdləri inkubator kimi tam eyni olardılar. Mən demirəm ki, uşağın formalaşmasında məktəb rol oynamır. Məktəbin, məktəbdəki mühitin, xüsusilə də müəllim faktorunun da önəmi mühümdür. Məktəb həm təlim, həm də tərbiyə verir. Lakin son dövrlər məktəblər niyə belə qınaq obyektinə çevrilib? Bayaqkı "niyəni" açıqlayaq. Çünki məktəb və müəllim öz rolunu və funksiyasını itirməyə başlayıb”-deyə bildirdi.
V.Ağabəylinin sözlərinə görə, valideyn uşağın tərbiyəsi ilə məşğul olur, maddi vəsait hesabına repetitor yanına göndərib təlimini də təşkil edirsə, məktəbin ən önəmli iki funksiyası yerinə yetirilmiş olur. “Bu gün məktəblər birmənalı şəkildə şagirdləri buraxılış imtahanlarına hazırlaya bilmədikləri kimi, cəmiyyətə də hazırlaya bilmirlər. Şagirlərə olan ayrıseçkili münasibətlər, tərbiyənin yalnız qışqırıb, qorxudub cəza verməkdən ibarət olduğunu düşünənlər, yalnız pul yığmaq, qeyri peşəkar işlərdə təşkilatçılıq məsələləri məktəbləri gözdən salan önəmli faktorlardur.
Niyə şagird yetişdirməkdə məktəbin rolu azalıb? Çünki uşağın gələcəyini düşünən, ona doğma övlad kimi yanaşan, onun məhz yetişməsi üçün səy göstərən müəllimlər də azalıb. Məktəblərdə yığılan pul məsələləri artdıqca, repetitorların fəaliyyətinin önəmi böyüdükcə valideynlərin məktəbə inamı qalmayıb. Lakin yenə də vurğulamaq istəyirəm, uşağın yetişməsində ailənin rolu çox önəmlidir. Bəli, uşağın formalaşmasında sosial mühit də önəmlidir, amma həmin mühitə düşən və ailədən gələn "toxum" daha önəmlidir. Məktəbin yanlış tərbiyəsi şagirdin öncədən var olan aqressiyasını daha da artıra bilər, özünəqapanmasını daha da dərinləşdirə bilər, çəkinənliyini, uğursuzluğunu, bacarıqsızlığını daha da kəskinləşdirə bilər. Yəni öncədən artıq var olan xarakteri yanlış yanaşma daha da pis istiqamətə çevirə bilər. Çox şahidi oluruq ki, valideynlər tərəfindən özbaşına buraxılan şagirdlər var, yekəxanalığı özgüvənlə səhv salan və övladına aşılayan valideynlər var, sənə söz deyənin ağzından vur, "bu kişidir, yumruğunu vurmağı bacarmalıdır" deyən valideynlər, evdə bütün günü söyüş, dava, təhqir eşidən və ya tam laqeyd münasibət görən uşaqların sayəsində normal məktəb mühiti də pozulub”-deyə V.Ağabəyli qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
