İqlim dəyişikliyinin fəsadları Azərbaycanda necə görünür...
Elman Cəfərli: “Qlobal iqlim dəyişikliklərinin nəticələrinin yumşaldıması istiqamətində addımlar vacibdir”
İqlim dəyişmələri həyatımızın hər sahəsində qeyri-müəyyənlik hissinin yaranmasına da gətirib çıxarır. Bu qeyri-müəyyənlik iqlim dəyişmələrinin insanların həm psixoloji, həm də fizioloji cəhətdən gündəlik həyatına təsir edir.
Çünki fəsillərin dəyişkənliyi, ekstremal hava şəraiti və bununla əlaqədar artan stres zehni, emosional cəhətdən yorucu olur.
Maraqlıdır, iqlim dəyişmələri dünyada və xüsusən də Azərbaycanda özünü hansı formada göstərir? Dəniz suyunun səviyyəsinin dəyişməsi, içməli suların azalması, suların şorlaşması, yaşıllıqların və meşə zonalarının kiçilməsi, flora və faunanın dəyişməsi, insanların yaşamasında və sağlamlığında baş verən dəyişikliklər Azərbaycanda bu problemin təzahürləri sayıla bilərmi?
“Qlobal iqlim dəyişikliklərinin nəticələrini tam aradan qaldırmaq, məsələn, planetimizi 30 il əvvəlki vəziyyətinə qaytarmaq mümkün deyil, amma…”
“Yaşıl Dünya” Ekoloji Maarifləndirmə İctimai Birliyinin sədri Elman Cəfərli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında qeyd etdi ki, ekoloji böhran çağımızda qlobal miqyas alıb. Qlobal istiləşmə artıq fəsadlarını göstərməkdədir: “İqlim Dəyişmələri üzrə Hökumətlərarası Ekspertlər qurumunun hesabatına görə, son 100 ildə Yer kürəsində orta temperatur 0,8 dərəcə artıb. BMT-nin hesabatında bildirilir ki, son 150 ildə dünyada temperatur 1 dərəcə yüksəlib. Hesab edilir ki, planetimizdə temperatur bu tempdə qalxmaqda davam etsə, 2050-ci ilə qədər hərarət 2-2,5 dərəcə, 2100-cü ilə qədər isə 6 dərəcəyə qədər yüksələ bilər.
Azərbaycanda da son illər orta illik temperatur 0,4-1,30 dərəcəyədək artıb. Danılmaz faktdır ki, qlobal istiləşməyə insan fəaliyyəti də təsir edib. Ötən əsrin 50-ci illərində baş vermiş elmi texniki tərəqqi dünyamızı xeyli irəli apardı, insanlıq böyük nailiyyətlər qazandı. Amma texniki tərəqqi canlı aləmə mənfi təsirlərlə müşayiət olunurdu. Dünya əhalisinin artması ortaya suallar çıxardı. Ən əsası 8 milyard əhalinin ərzaqla təminatı idi. Əhali artımı sənaye sahələrinin, şəhərlərin, kənd təsərrüfatının genişlənməsinə rəvac verirdi. Çox təəssüf ki, sənayenin və aqrar sektorun genişlənməsi meşə massivləri hesabına baş verirdi. Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra ortaya çıxan problemlər ətraf mühitin, ekoloji tarazlığın qorunmasını sanki arxa plana keçirdi. Müharibə ilə əlaqədar milyondan çox insanın ölkənin qərbindən şərqinə miqrasiyası baş verdi. Ötən əsrin 90-cı illərində sosial-iqtisadi problemlər üzündən əhalinin Bakı və Abşerona cəmləşməsi ekoloji problemləri də artırırdı. Bu qədər insanın əvvəla yerləşdirilməsi məsələsi vardı. Bunun üçün yaşayış massivləri tikilməli, iş yerləri açılmalı idi. Bütün bu proseslər ağaclıqların məhvinə gətirib çıxardı. 90-cı illərdə paytaxtın Nizami və Xətai rayonlarının ərazisi yaşıllıq zolaqları ilə zəngin idi. “Neftçilər” metrosundan üzü “Xalqlar dostluğu”na qədər yolun hər iki hissəsində ağaclıqlar var idi. İndi onların yerində iaşə və ticarət obyektləri fəaliyyət göstərir. Bakının digər bölgələrində də vəziyyət təxminən bu cürdür. Ölkənin ən çox atmosferi çirklənməyə məruz qalan bölgəsi Bakı və Abşerondur. Qeyd etdiyimiz kimi, əhalinin böyük bir hissəsi bu bölgədə məskunlaşıb. Meqapolisə çevrilmiş Bakıda böyük miqdarda nəqliyyat vasitələri cəmləşib. Qlobal iqlim dəyişikliklərinin nəticələrini tam aradan qaldırmaq, məsələn, planetimizi 30 il əvvəlki vəziyyətinə qaytarmaq mümkün deyil. Amma qlobal iqlim dəyişikliklərinin nəticələrinin yumşaldılması istiqamətində addımlar vacibdir. Bunun üçün ilk növbədə yaşıl enerjiyə keçid sürətləndirilməlidir. Bakıda və bərpa olunan, yenidən qurulan şəhərlərdə nəqliyyat infrasturkturu yaşıl texnologiyalara əsaslanmalıdır. Su resurslarından səmərəli istifadə edilməli, yeni, müasir tələblərə cavab verən suvarma sistemləri yaradılmalıdır. İri şəhərlərdə içməli suya qənaət etmək üçün tullantı sularının təkrar emalı müəssisələrinin sayı artırılmalı, texniki su şəbəkəsi qurulmalıdır”.
Günel CƏLİLOVA
