Paris Bakıya qarşı oyunlara görə ağır bədəl ödədi - arada Almaniya uddu...
Anti-Azərbaycan siyasəti yürüdən Fransa Cənubi Qafqazda getdikcə təcrid durumuna düşməkdədir. Bunu şərtləndirən başlıca səbəb isə Azərbaycanın mövqeyidir. Məhz Azərbaycan Fransanı Bakı və İrəvan arasında münasibətlərin tənzimlənməsi prosesindən kənarda qoyub.
Məsələnin bu tərəfinə nəzər salan Rusiyanın “Kommersant” qəzeti yazır ki, Azərbaycan Qərb platformasında Fransanın Almaniya ilə əvəzlənməsinə nail oldu. Bu xüsusda qəzet daha sonra yazır: “Müsbət xəbərlərin kəskin çatışmazlığını yaşayan dünya diplomatiyasının iflic vəziyyətində keçirilən 60-cı Münhen Təhlükəsizlik Konfransının iştirakçıları ən azı Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşdırılması perspektivlərini qiymətləndirməkdə ehtiyatlı nikbinliyə ümid edə bilərlər. Forumun ev sahibi kimi Almaniya kansleri Olaf Şolz Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə Münhen Konfransında iştirak edən Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan arasında görüş keçirilməsi təşəbbüsü ilə çıxış edib. Əvvəlcə Almaniya, Azərbaycan və Ermənistan üçtərəfli formatda danışıb, bundan sonra Olaf Şolz təkbətək danışıqlar aparmaq üçün İlham Əliyev və Nikol Paşinyanı tərk edib. Azərbaycan prezidenti ilə Ermənistanın baş naziri arasında ünsiyyətin ilkin olaraq planlaşdırılmamasına və Almaniya kanslerinin əvvəllər Qərbin vasitəçilik missiyasında fəal iştirak etməməsinə baxmayaraq, Olaf Şolzun improvizasiyası çoxları üçün gözlənilməz oldu, amma nəticə əldə edildi. İlham Əliyev və Nikol Paşinyan arasında iki ölkə arasında sərhəddə vəziyyətin gərginləşməsindən qısa müddət sonra baş tutan bu ilin ilk görüşünün ardından tərəflər Cənubi Qafqazda sülh prosesinin yenidən başlaması barədə razılığa gəliblər. Keçən il iyulun 15-də Brüsseldə Avropa İttifaqı Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə keçirilən son görüşlərlər daha sonra dayandı, ardınca bu format tamamilə dağılma təhlükəsi ilə üzləşdi. Indi isə Şolz Qərb platformasını Aılmaniyanın vasitəçiliyi ilə bərpa edir.
Münhendə tərəflər sülh müqaviləsi üzrə danışıqların bərpası və münasibətlərin normallaşdırılması tədbirləri ilə bağlı məsələləri müzakirə edib. Xarici işlər nazirliklərinə yaxın vaxtlarda sülh müqaviləsi ilə bağlı iclasın və sərhədin delimitasiyası komissiyasının iclasının keçirilməsi tapşırılıb. Olaf Şolz Bakıda və İrəvanda verdiyi qiymətləndirmələri yekunlaşdıraraq, vasitəçiliyi ilə əldə olunan nəticələrdən məmnunluğunu ifadə edib. Almaniya Nazirlər Kabinetinin mətbuat xidmətindən bildirilib: “Üçtərəfli danışıqlar zamanı federal kansler iki ölkə arasında sülh danışıqlarını tez bir zamanda yekunlaşdırmağa çağırıb. Kansler, həmçinin, mövcud fikir ayrılıqlarının və həll olunmamış məsələlərin müstəsna olaraq sülh yolu ilə və güc tətbiq edilmədən həllinə dair hər iki tərəfin ifadə etdiyi razılığıı müsbət qiymətləndirib”. Bəyanatda deyilir ki, Berlinin səyləri Avropa İttifaqı Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin Cənubi Qafqazın münaqişələrinin sülh yolu ilə həlli missiyasının davam etdirilməsinə töhfə verməlidir. İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan arasında Münhen görüşünə ilk reaksiya verənlərdən biri ABŞ-ın Azərbaycandakı keçmiş səfiri, ATƏT-in Minsk qrupunun keçmiş həmsədri Metyu Brayza olub. “İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Münhendə sülh danışıqlarının davam etdirilməsi ilə bağlı razılığa gəlməsini çox müsbət hal hesab edirəm. Güman edirəm ki, növbəti görüşdə iki ölkə liderlərinə sülh müqaviləsi və sərhədlərin delimitasiyası üzrə danışıqlarda irəliləyişə nail olmaqda köməklik göstərmiş təcrübəsi olan Şarl Mişel vasitəçilik edəcək”, - deyə cənab Brayza bildirib. Xatırladaq ki, ötən ilin iyulunda Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə Brüsseldə Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin yeni görüşü Qranadada Avropa Siyasi Birliyinin sammiti çərçivəsində beştərəfli formatda baş tutmalı idi. Gözlənildiyi kimi, onun iştirakçılarına iki ölkənin liderlərindən başqa Şarl Mişel, Olaf Şolz və Fransa prezidenti Emmanuel Makron da daxil olmalı idi. Lakin son anda görüş baş tutmadı - prezident Əliyev Qərb tərəfdaşlarının Bakının Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanı Qranadaya dəvət etmək təklifini dəstəkləmədiyini əsas gətirərək Qranadaya uçmaqdan imtina etdi. Bundan başqa, Bakının ötən il sentyabrın 20-də tanınmamış “Dağlıq Qarabağ Respublikasında” həyata keçirdiyi və onun sürətlə dağıdılmasına səbəb olan bir günlük hərbi əməliyyatından sonra Azərbaycanın hərəkətləri ATƏT-in Minsk qrupunun iki keçmiş həmsədri tərəfindən kəskin tənqid edilib. - Fransa və ABŞ. Bu mövqe Vaşinqton və Parisin münaqişə tərəfləri arasında vasitəçi rolunu oynamaq cəhdlərinin faktiki olaraq iflasına və Azərbaycanın Qərblə münasibətlərində ciddi böhrana səbəb oldu. İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan arasında Münhen danışıqları ərəfəsində Bakının Avropa İttifaqı ilə münasibətlərindəki problemlər Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərindəki son gərginliyi şərh edən Avropa diplomatiyasının rəhbəri Cozep Borrelin bəyanatı ilə xatırladılıb. Bütün bunların fonunda kansler Şolzun səyləri ilə Berlinin gözlənilmədən Paris və Vaşinqton kimi Bakıda düşmənçilik yaratmayan başqa bir Qərb vasitəçisi roluna yüksəldilməsi sülh müqaviləsi bağlamaq ideyasını canlandıra bilər. İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Münhen Təhlükəsizlik Konfransında görüşündən əvvəl danışıqların dalana dirənməsinin səbəblərindən biri də hər iki tərəfə uyğun platformanın olmaması idi. Ötən ilin sonunda Bakı Qərb vasitəçilərinə marağını itirməyə başladı və Moskvanın vasitəçiliyi ilə uzunmüddətli sülhün bağlanması imkanlarını nəzərdən keçirməyə hazır olduqlarını bəyan etdi, lakin Rusiya vasitəçiliyi İrəvana uyğun gəlmədi. İndi isə Münhen görüşündən sonra belə bir perspektiv yaranır ki, Qərbin Cənubi Qafqazda sülhməramlı missiyasına ikinci nəfəs verilə bilər”. Erməni politoloq Benyamin Matevosyan isə bunlar fonunda bildirir: “Azərbaycan Qərb platformasında danışıqlara o halda razılaşacaq ki, gözləntilərinin tam şəkildə reallaşacağına əmin olacaq. Bu, Qarabağla baş verdi - yəni Qarabağı tam əldə etmək üçün Qərb platformasında danışıqlar lazım idi”. Matevosyan qeyd edib ki, Münhen görüşünü Ermənistan tərəfi üçün məğlubiyyət hesab etmək olar, çünki ilkin olaraq erməni tərəfinin mövqeyi belə idi ki, Qərb platformasında danışıqlarda hansısa ölkə təmsil olunmalıdırsa, o, Fransa olmalıdır: “Əslində, burada da Paşinyan güzəştə getdi və Makronu Şolts əvəz etdi”.
Tahir TAĞIYEV
