Azərbaycan ATƏT-in bir neçə qurumunun ləğvini tələb etdi - faydasızdır, havayı pul yeyirlər...
Yeganə Hacıyeva: “Bu cür təşkilatlar ya fəaliyyətlərini elan etdikləri missiyaya uyğun qurmalı və özlərini xilas etməlidirlər, ya da özlərini buraxmalıdırlar”
Prezident İlham Əliyevin Münhen Təhlükəsizlik Konfransı çərçivəsində ATƏT rəhbərləri ilə görüşü və onlardan tələbi diqqət çəkib.
Münhendə İlham Əliyev ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri, Malta Respublikasının xarici, Avropa işləri və ticarət naziri İan Borq ilə görüşündə artıq Qarabağ münaqişəsinin başa çatdığını bir daha vurğulayıb.
“Qarabağ münaqişəsi artıq həll olunub, Azərbaycan öz suverenliyini və ərazi bütövlüyünü təmin edib” deyən İlham Əliyev ATƏT çərçivəsində keçmişin qalıqları olan bir sıra mexanizmlərin ləğvini tələb edib. Prezident ATƏT-in Minsk qrupu, Yüksək Səviyyəli Planlaşdırma Komitəsi və ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinin şəxsi nümayəndəsi kimi tamamilə fəaliyyətsiz olan strukturların artıq rəsmi qaydada ləğv edilməsinin vacib olduğunu bildirib.
Ölkə başçısının bu yanaşması barədə ekspertlər nə düşünür?
Beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert Yeganə Hacıyeva “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, 30 il nəticəsiz fəaliyyəti ilə özünü proseslərdən kənarlaşdırmış ATƏT-in Minsk Qrupu artıq tarixə köçüb:
“ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədr ölkələrinin həm də BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü kimi nizamlanma prosesinə töhfə verəcək istənilən kiçik səyləri belə bu ölkələr tərəfindən boğulub.
Məsələn, Azərbaycan tərəfinin bir neçə dəfə ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrliyinə digər ölkələr, məsələn, Türkiyənin namizədliyi üçün göstərdiyi təşəbbüslərin eyni formada qarşısı alındı. Bir sözlə, istənilən format dəyişikliyi təklifi həmsədr ölkələr tərəfindən bloklanıb.
Bu isə tək Qarabağ konfliktinin nizamlanmasında yarıtmazlıq mənzərəsini canlandırmamışdı. Ümumilikdə ATƏT coğrafiyasında konfliktlərin hər birinin nizamlama prosesində ATƏT yarıtmaz bir sülhyaratma təsisatı kimi yadda qalıb.
ATƏT öz coğrafiyasında sülhü nizamlama ilə məşğul olmalı olan avanqard təsisat kimi nəzərdə tutulurdu. Bunun üçün ATƏT-in bir neçə formatı varı idi. Bu formatlar bir neçə istiqamət üzrə ATƏT coğrafiyasında məhz cənub-şərqi Avropa ölkələrində və postsovet ölkələrində daha çox fəaliyyət göstərirdi.
Yuqoslaviyadakı müharibə zamanı isə ATƏT sülhyaratma istiqamətində müəyyən addımlar atıb və bu addımlar beynəlxalq hüququn əleyhinə olub.
Minsk formatının Azərbaycanın torpaqları 30 ilə yaxın Ermənistanın işğalı altında olduğu dövrdə fəaliyyəti tam uğursuz olub. 2008-ci ildən Minsk formatı Abxaziya və Cənubi Osetiya konflikti çətçivəsinfə fəaliyyət göstərməyə cəhdlər edir və bu da uğursuzdur.
2014-cü ildən sonra isə Krım və Ukraynanın digər işğal olunmuş əraziləri ilə bağlı məsələlərin həlli çərçivəsində Minsk formatı fəaliyyət göstərir ki, bunun da hər hansı nəticəsi yoxdur.
2010-cu ildən ATƏT-in Minsk formatı Özbəkistan-Qırğızıstan sərhədində baş vermiş məlum hadisələrdə nizamalama cəhdlərində iştirak elədilər. Lakin bunun da nəticəsi olmadı.
Minsk formatının ən uzunömürlü fəaliyyəti Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin tənzimlənməsi, Qarabağ məsələsinin həlli istiqamətində vasitəçilik fəaliyyəti oldu.
Amma yekun olaraq bu uzunmüddətli fəaliyyət ortaya müsbət heç bir nəticə qoymadı. 2020-ci ildə Azərbaycan öz torpaqlarını işğaldan özü azad etməklə, çoxbüdcəli sülhyaratma sənayesinin faydasız olmasını sübüt etdi. Minsk Qrupu və diğər ATƏT formatlarının fəaliyyətinə ehtiyac qalmadı və ATƏT-in sülhyaratma "industriyası" çökdü.
Son illər bir sıra diğər beynəlxalq təşkilatlarda institusional olaraq iflic olmaq tendensiyası izlənməkdədir. Belə ki, elan olunmuş dəyərlər, elan olunmuş missiya ilə onun həyata keçirilməsi istiqamətində uzlaşma itəndə təşkilat iflic olur. ATƏT bu gün bu tendensiyanı yaşayır.
Ona görə də bu cür təşkilatlar ya fəaliyyətlərini elan etdikləri missiyaya uyğun qurmalı və özlərini xilas etməlidirlər, ya da özlərini buraxmalıdırlar”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
