Bakı-İrəvan sülh görüşlərində fasilə bitdi - yeni fazanın başlanacağı gün...
Akif Nağı: “...İnanmıram ki, Paşinyan razılaşmaya əməl etsin”
Fevralın 17-də Münhendə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan ilə ikitərəfli görüşü olub.
Görüşdə iki ölkə arasında sülh müqaviləsi üzrə danışıqlar, münasibətlərin normallaşdırılması, sərhədlərin delimitasiyası məsələləri müzakirə olunub. Xarici İşlər nazirliklərinə tezliklə sülh müqaviləsi ilə bağlı görüş və sərhədlərin delimitasiyası üzrə komissiyanın iclasının keçirilməsi barədə təlimat verilib.
Əliyev-Paşinyan görüşündə razılıq əldə olunub ki, sülh sazişi üzrə danışıqlar davam etdirilsin. Ermənistan sözünün üstündə duracaqmı?
“Ermənistan iki dövlətin - ABŞ və Rusiyanın tapşırığı ilə hərəkət edə bilər”
Azad Vətən Partiyasının sədri Akif Nağı “Bakı-Xəbər”ə şərhində “Münhen Təhlükəsizlik Konfransında Azərbaycan və Ermənistan rəhbərliyinin görüşü gözlənilən deyildi. Amma görünür müəyyən məsələlər, müəyyən təşəbbüslər var. Deyərdim ki, bu görüş Qərblə Rusiya arasında təşəbbüs uğrunda gedən mübarizənin bir mərhələsi ola bilər. Bilirsiz ki, Azərbaycan Qərbin təşəbbüslərini birmənalı şəkildə rədd etmişdi. Sonuncu Qranada görüşündən sonra Azərbaycana qərəzli mövqe nümayiş etdirildi və tam olaraq ermənpərəst mövqedən çıxış etdilər. Qranada görüşü beş tərəfli formatda idi, Azərbaycanınn, Ermənistanın, Avropa İttifaqının, Almaniya və Fransanın iştirakı nəzərdə tutulurdu. Azərbaycan o vaxt şərt qoymuşdu ki, əgər format genişlənirsə, Türkiyə də iştirak etməlidir, onlar Türkiyənin iştirakına razılıq vermədikləri üçün Azərbaycan da görüşdən imtina etdi. Bu təkcə Türkiyənin iştirak edib-etməməsi ilə bağlı deyildi, onlar ümumiyyətlə Azərbaycana qarşı qərəzli mövqe tutdu. Azərbaycanı əsassız yerə sərt şəkildə ittiham etdilər, günahlandırdılar” - deyə bildirdi.
A.Nağı qeyd etdi ki, hətta Azərbaycana qarşı təzyiqlər başladı, sanksiyalar təklif edildi, çünki Azərbaycan “xidmətindən” istifadə edib. O bildirdi ki, Azərbaycan həmçinin Rusiyanın da vasitəçiliyinə o qədər meyl göstərməyib. “Azərbaycan Prezidentinin son açıqlamaları ondan ibarətdir ki, bizə vasitəçi lazım deyil, özümüz danışıqları ikitərəfli qaydada apara bilərik. Bu istiqamətdə Azərbaycan təşəbbüs göstərirdi, bu təşəbbüsün də müəyyən qədər nəticələri vardı. Keçən ilin dekabrında Azərbaycanla Ermənistan birgə bəyanatla çıxış etdilər. Razılaşmaya əsasən hərbiçilərin dəyişdirilməsi prosesi baş verdi, şərti sərhəddə ikitərəfli görüşlərlə bağlı addımlar atıldı. Azərbaycan sülh müqaviləsinə dair prinsiplərini vasitəçisiz olaraq Ermənistana təqdim etmişdi, onlar buna cavab verirdilər, münasibətlərini bildirirdilər. Yəni vasitəçisiz ikitərəfli danışıqlar prosesininin Azərbaycanın təşəbbüsü ilə getdiyini göstərdi.
Azərbaycanda yeni prezident seçkiləri keçirildi və bu prezident seçkilərinə Qərb tərəfdən sanki bir müsbət münasibət bildirildi, onlar da İlham Əliyevi yendən Prezident seçilməsi münasibətilə təbrik etdilər. Azərbaycandan da nə isə gözlədikləri hiss olunurdu. Ona görə də, Azərbaycan bu dəvəti qəbul edib həmin konfransda iştirak etdi. Konfransın özündən daha çox görüşlər maraqlı idi. Siz də yəqin diqqət yetirdiniz, görüşlər qarşı tərəflərin təşəbbüsü ilə olurdu. Yəni istər beynəlxalq təşkilatlar olsun, istər ABŞ, Almaniya və başqa ölkələrin rəsmi şəxsləri olsun, onlar özləri Azərbaycan Prezidenti ilə görüşməyə can atırdılar, təşəbbüs göstərirdilər. Bu o demək idi ki, Azərbaycana deyiləcək sözləri var.
Sonda da maraqlı bir hadisə baş verdi, gözlənilməz görüş keçirildi. Yeni bir format ortaya çıxdı. Almaniya kansleri Şolts ev sahibi statusunda Azərbaycan Prezidenti ilə Ermənistanın Baş nazirinin görüşünü təşkil etdi. Bu görüş, burada irəli sürülən təşəbbüs Azərbaycanın təşəbbüsünün davamı kimi dəyərləndirilməlidir. Azərbaycan vasitəçisiz ikitərəfli danışıqların, görüşlərn tərəfdarıdır. Ona görə də, bu mənada Qərb Azərbaycanın mövqeyini qəbul edir, ola bilsin, Rusiya da artıq bu mövqe ilə hesablaşsın.
Mətbuata çıxanlardan çıxış edib deyə bilərik ki, orada sülh müqaviləsi ilə bağlı xarici işlər nazirlərinə danışıqları davam etdirmələri üçün tapşırıqlar verildi, delimitasiya ilə bağlı tapşırıqlar, təlimatlar verildi. Delimitasiya üzrə komissiyanın görüşlərinin keçirilməsi təklif edildi. İlk baxışda vahid bir sənəd qəbul edilmədi, danışıqlar tapşırıqlardan ibarət oldu. Yəni bu görüşdən sonra xaric işlər nazirlərinə konkret tapşırıqlar verildi. Bu da fərqli yanaşmadır.
Ermənistanın mövqeyinin dəyişib-dəyişməyəcəyinə gəldikdə, bu barədə fikir bildirmək çətindir. Hesab edirəm ki, böyük ehtimalla Ermənistanın mövqeyi dəyişməyəcək. Çünki hələlik heç nə dəyişməyib. Dəfələrlə bildirmişik ki, Ermənistanın sülh müqaviləsi imzalaması üçün ortada iki amil ola bilər. Ya Ermənistan üzərində təsir imkanına malik olan dövlət Ermənistana tapşırıq verməlidir ki, get Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzala, o halda Ermənistan sülh müqaviləsi imzalaya bilər. Bu dövlət ya ABŞ, ya Rusiya ola bilər. Çünki o biri dövlətlər o gücdə deyil ki, sonradan da sülh prosesini davam etdirsinlər. Ermənistan iki dövlətin - ABŞ və Rusiyanın tapşırığı ilə hərəkət edə bilər. Ya da Azərbaycanın təzyiqindən sonra, güc amili ortaya çıxandan sonra Ermənistan sülh müqaviləsini imzalaya bilər”.
A.Nağı hesab edir ki, Ermənistanın sülh müqaviləsinin imzalanmasına marağı yoxdur, çünki sülh prosesini pozur, atəşkəsin pozulması da buna nümunədir. O qeyd etdi ki, heç Ermənistanın xaricdəki havadarları da, məlum xarici dövlətlər də sülhün yaranmasına həvəs göstərmir. “Qərb ABŞ, Avropa İttifaqı vasitəsilə meydandadır, danışıqlarda iştirak edir. Sülh müqaviləsinin imzalanması Qərbin maraqlarına uyğun deyil” - deyə qeyd edən A.Nağı bildirdi ki, Münhen görüşündə Əliyevlə Paşinyanın görüşündə əldə olunan razılığa Paşinyanın əməl edəcəyi şübhə doğurur: “Danışıqlar prosesində yeni faza açıldı, Azərbaycan Prezidenti yenə də öz təşəbbüsləri ilə ortaya nümunə qoydu. Münhendə İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan arasında müəyyən məsələlərdə razılıq əldə olundu, amma inanmıram ki, Paşinyan razılaşmaya əməl etsin. Çünki o, heç zaman müstəqil qərar qəbul edə bilmir. Dəfələrlə söz verib, amma verdiyi vədi yerinə yetirməyib. Bu baxımdan Ermənistanın yeni şifahi razılaşmaya əməl edəcəyi elə də inandırıcı görsənmir. Rəsmi İrəvan və onun havadarları sülh sazişinin imzalanmasında maraqlı görsənmir” - deyə qeyd edən A.Nağı hesab edir ki, Ermənistan hansısa formada sülhə məcbur edilməlidir.
İradə SARIYEVA
