Bakı bəyan etdi - İrəvanla sülh daha beynəlxalq gündəm mövzusu olmayacaq...
Son sərhəd insidentinə baxmayaraq, Azərbaycan Ermənistanla sülh müqaviləsinin imzalanmasında, əməkdaşlıq münasibətlərinin qurulmasında yenə maraqlı tərəf kimi çıxış edir.
Hətta rəsmi Bakı elan edib ki, itkin düşmüş şəxslərin axtarışı ilə bağlı İrəvanla əməkdaşlıq etməyə hazırdır. Bu müsbət bəyanat Ermənistan və Azərbaycan arasında sərhəddə baş vermiş atışmadan sonra verilib.
Xatırladaq ki, sərhəddə dörd ölümə və yaralanmaya səbəb olmuş atışma Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh razılaşması barədə danışıqlar getdiyi bir vaxtda baş verib. Artıq o da bəllidir ki, sərhəd insidentinin günahkarı Ermənistandır. Azərbaycan, cavab tədbiri olaraq, Ermənistan ordusuna aid döyüş postunu darmadağın etdi. Məhz həmin postdan açılan atəşlə Azərbaycan hərbçisi yaralanmışdı. Ermənistan hadisənin səbəbini araşdıracağını bildirib. Dövlət Sərhəd Xidmətinin əməliyyatı nəticəsində dörd erməni hərbçi həlak olub. Onların, əsasən, yaşlı könüllülər olduğu da üzə çıxıb. Ermənistan Müdafiə Nazirliyi bu hərbçilərin “Yerkrapa” hərbi qrupunun üzvləri olduğunu bildirib. Elə bundan sonra Ermənistan ordusunun sərhəddə vəziyyəti sual altına alınmaqdadır - atışmanın baş verdiyi hissəyə kim nəzarət edir: ordu, yoxsa muzdlu döyüşçülər? İndilikdə görünən odur ki, Ermənistan tərəfdən baş verənlər təxribatdır və son sabitlik fonunda sülh prosesinə ciddi zərbədir. Rəsmi Bakı onu da diqqətə çatdırır ki, Avropa İttifaqının Ermənistandakı missiyasının nəzarətində olan ərazilərdə baş verdiyi üçün insident bu missiyanın məqsəd və məramlarına dair ciddi suallar yaradıb. Xatırladaq ki, “Yerkrapa” Könüllülər Birliyi 1993-cü ildə yaradılıb. Təşkilatın əsas məqsədi “Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin gücləndirilməsi, Qarabağ müharibəsi veteranlarının sosial şəraitinin yaxşılaşdırılması və gənclər arasında hərbi-vətənpərvərlik tərbiyəsinin təbliği”dir. Amma daha çox terrorçu fəaliyyətlə məşğul olan bu təşkilatın Azərbaycanla sərhəddə yerləşdirilməsi Ermənistanın sülhdən yayındığını göstərir. İrəvan bu kimi addımlara son verməli, sülh üçün digər addımlar da atmalıdır. Bunlardan biri də, sülh razılaşmasının tərkib hissəsi olaraq, Azərbaycan tərəfindən tələb kimi irəli sürülən Ermənistan konstitusiyasının dəyişdirilməsi məsələsidir. Azərbaycan yüksək səviyyədə bunu bir daha diqqətə çatdırıb. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev fevralın 14-də inauqurasiya çıxışında deyib ki, əgər bizə qarşı ərazi iddialarına son qoyulmazsa, əgər Ermənistan öz qanunvericiliyini normal qaydaya salmazsa, təbii ki, sülh müqaviləsi olmayacaq.
Rəsmi Bakı İrəvandan Ermənistanın ali qanununun preambulasında əks olunan və Ermənistanla Qarabağın birləşdirilməsini nəzərdə tutan bəyannamənin çıxarılmasını tələb edir. Bakı Ermənistan konstitusiyasındakı bu məqamı Azərbaycan ərazisinə qarşı davamlı hüquqi iddia kimi görür. Bunlar fonunda “Carnegie Europe” təşkilatının Şərqi Avropa və Qafqaz üzrə baş elmi işçisi Tomas de Vaal bildirir ki, hazırda tərəflər arasında sülhün əldə olunmasını gecikdirən üç əsas məqam mövcuddur.
Bunlardan biri rəsmi Bakı və İrəvan arasında sərhədlərin demarkasiyası üçün istifadə ediləcək xəritələr ətrafında fərqli mülahizələrin olmasıdır. Digər bir məsələ münaqişənin həlli və davamlı sülh üçün beynəlxalq səviyyədə qarantiyanın yaradılmasıdır. Belə ki, Ermənistan sülh razılaşmasında beynəlxalq dəstək və qarantorların olmasına çalışır, rəsmi Bakı isə sərhəddə üçüncü tərəfin nəzarətinə ehtiyac görmür. Təhlilçi tərəflər arasında gərginliyə üçüncü səbəb kimi isə uzun müddət bağlı olan və 43 kilometrlik hissəsinin Ermənistan ərazisindən keçməsi nəzərdə tutulan Zəngəzur dəhlizini göstərib. Onun fikrincə, Bakı və İrəvan arasındakı münasibətlərdə narahat edən ssenari odur ki, Azərbaycan Ermənistanın cənubunda razılaşmaya uyğun olaraq dəhliz verilməsini tələb edir: “Başqa sözlə desək, 2024-cü ildə Ermənistan, böyük ehtimalla, Qərb və İrəvanın maraqlarına xidmət etməyən Zəngəzur dəhlizi planını irəli sürən Bakı və Moskvanın böyük təzyiqi altında qalacaq”. O xatırladır ki, Azərbaycanda sərhəd hadisəsinə görə Avropa İtitfaqı missiyası tənqid olunmaqda ikən, Ermənistan və Aİ arasında daha da yaxınlaşma müşahidə edilir. Aİ xarici siyasət üzrə Ali nümayəndəsi Josep Borrell Ermənistan xarici işlər naziri Ararat Mirzoyanla görüşündə bu xüsusda bildirib: “Aİ-Ermənistan əlaqələri heç vaxt olmadığı qədər güclüdür və hər iki tərəf bu münasibətlərin daha da inkişaf etdirilməsində maraqlıdır”. Rəsmi Bakı Aİ rəsmisini sərhəddə Ermənistan ordusunun Azərbaycan Dövlət Sərhəd Xidmətinin hərbi qulluqçusunun yaralanması ilə nəticələnən hərbi təxribatına göz yummaqda günahlandırıb. Ümumiyyətlə, Ermənistan hökuməti uzun müddət müttəfiqi olan Rusiya ilə münasibətlərdə yaranan ixtilaflardan sonra Avropa İttifaqı ilə əlaqələri daha da yaxınlaşdırmağa çalışır. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev inauqurasiya çıxışında deyib ki, hər kəs Azərbaycan-Ermənistan məsələsilə məşğul olmağa çalışır, ancaq onun fikrincə, Ermənistan-Azərbaycan məsələsi həll edilib və Ermənistanla müqavilə imzalanmasa, Azərbaycanın hazırkı siyasətində heç nə dəyişməyəcək: “Ermənistanla sülh müqaviləsinin imzalanmasının da təşəbbüskarı biz olmuşuq. Beş məlum prinsipin də müəllifi biz olmuşuq. Sülh müqaviləsinin mətnini də biz yazmışıq, Ermənistan tərəfinə göndərmişik. İndi Ermənistan beynəlxalq hüququn normalarına riayət etmək istəyirsə, bu müqavilə imzalanacaq. İstəmirsə, yenə də bizə qarşı əsassız iddialar irəli sürüləcəksə, bu müqavilə imzalanmayacaq, ancaq Azərbaycan üçün heç nə dəyişməyəcək. Mən artıq dedim, bizim qarşımızda duran çağırışlara, bizə qarşı aparılan çirkin siyasətə biz onsuz da hazır olmalıyıq. Ona görə hesab edirəm ki, Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin normallaşması prosesi beynəlxalq gündəlikdən düşməlidir. Çünki yerindən duran bu məsələ ilə məşğul olmaq istəyir, gedin, öz işinizlə məşğul olun”. Beləliklə, Azərbaycan sülh üçün Ermənistana konkret yiolları göstərir. Buna diqqət olunmayacağı halda uduzan yenə Ermənistan olacaq.
Tahir TAĞIYEV
