NATO-nun sonu - Avropa daha ABŞ-a güvənmir, Qərb dünyası xaosa yuvarlanır...
Avropa İttifaqı öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün artıq ABŞ-a arxalana bilməz. Amerikada prezident seçkilərinin nəticəsi yalnız NATO-nun nə qədər tez parçalanmasını müəyyən edəcək. Bu fikirlər “Politico” qəzetində yer alıb.
Hesab edilir ki, Avropa ölkələrinin öz müdafiə ittifaqını yaratması NATO-nun sonunu gətirəcək: “İndiki mərhələdə Birləşmiş Ştatlarda seçkilərin nəticəsinin, demək olar ki, əhəmiyyəti yoxdur. Avropa tək qalıb. Səsvermənin nəticələri NATO-nun nə qədər tez süquta uğrayacağı sualına cavab verə bilər”. Qeyd edək ki, Respublikaçılar Partiyasından prezidentliyə namizəd olmaq uğrunda mübarizə aparan Donald Tramp fevralın 10-da Cənubi Karolinada tərəfdarları qarşısında çıxış edərkən NATO liderləri ilə görüşlərindən birini xatırladıb. Onun sözlərinə görə, görüşdə prezidentlərdən biri alyansa müdafiə töhfəsi verməyən ölkəyə Rusiya hücum edəcəyi təqdirdə NATO-nun həmin ölkəni müdafiə edib-etməyəcəyi barədə sual verib. Trampın cavabı belə olub ki, alyans belə bir ölkəni müdafiə etməyəcək və hətta Rusiyanı buna təşviq edəcək. Sabiq prezident dialoqun nə vaxt və harada baş tutduğunu, bu sualı ona hansı liderlərin verdiyini açıqlamayıb. Ağ Ev dərhal Trampın bu açıqlamasına qəzəbli reaksiya verib. Ağ Evin sözçüsü Endryu Beyts bunu dəhşətli və ağılsız çıxış adlandırıb: “Tramp beləliklə ən yaxın müttəfiqlərimizin ərazisinin qanlı rejimlər tərəfindən işğalını dəstəkləyir. Qatil rejimlər tərəfindən ən yaxın müttəfiqlərimizin işğalına təşviq etmək dəhşətli və irrasionaldır”. NATO-nun Baş katibi Yens Stoltenberq də Trampın dediklərinə eyni dərəcədə sərt şəkildə cavab verib: “Alyans üzvlərinin bir-birini qorumayacağına dair hər hansı fikir, ABŞ-nin təhlükəsizliyi də daxil olmaqla, ümumi təhlükəsizliyi pozur, həmçinin, Amerika və Avropa əsgərlərini əlavə risqə məruz qoyur”. Polşanın baş naziri Donald Tusk bildirib ki, Trampın NATO ilə bağlı açıqlamalarından sonra Avropa İttifaqı ölkələri sərhədlərini qorumağa hazır olmalıdır: “Avropa İttifaqı, Fransa və Polşa güclü ölkələrə çevrilməlidir, öz sərhədlərini, ərazilərini müdafiə etməyə, Avropa İttifaqından kənarda müttəfiqlərimizi və dostlarımızı qorumağa və dəstəkləməyə hazır olmalıdır”. Tusk Trampın sözlərinin “hamı üçün soyuq duş” olduğunu bildirib. Polşanın baş naziri Avropanın öz müdafiə siyasətinin yaradılmasının zəruriliyini belə müdafiə edərək vurğulayıb ki, bu, NATO-ya qarşı hərəkət olmamalıdır, əksinə, mövcud mexanizmləri tamamlamaq məqsədi daşımalıdır. Donald Tusk daha əvvəl Trampın partiyasının üzvlərini, ABŞ respublikaçılarını Ukraynaya yardım haqqında qanun layihəsini Senatda blokladıqları üçün sərt şəkildə tənqid edib.
ABŞ Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah Rəisləri Komitəsinin sədri, general Çarlz Braun isə hesab edir ki, Trampın alyansa töhfə verməyən NATO müttəfiqləri hücuma məruz qalacağı təqdirdə onları müdafiə etməkdən imtinası səbəbindən Birləşmiş Ştatlara inam təhlükə altındadır. Braun televiziya şirkətinə verdiyi müsahibədə Trampın sözlərini belə şərh edib: “Birləşmiş Ştatların etibarlılığı təhlükə altındadır, bizim hər bir ittifaqımız və ABŞ rəhbərliyi zəruri, tələbatda və diqqət mərkəzindədir”. İtaliya baş nazirinin müavini, eyni zamanda ölkənin xarici işlər naziri vəzifəsində çalışan Antonio Tayani bəyan edib ki, artıq Avropa İttifaqı qitədə sülhün qorunması və münaqişələrin qarşısının alınması üçün vahid orduya malik olmalıdır. Siyasətçi fikrini belə bir arqumentlə əsaslandırıb ki, hazırda planetin bir çox bölgələrində kəskin silahlı münaqişələr baş verir və heç cür səngimək bilmir, müharibə alovu istənilən regionu öz ağuşuna ala bilər. İtaliyalı nazir Romada nəşr olunan nüfuzlu “La Stampa” qəzetinə müsahibəsində sonra bu sözləri deyib: “Hazırda ABŞ, Çin, Hindistan, Rusiya kimi güclü dövlətlərin mövcudluğu şəraitində Aİ-nin öz ordusu olmalıdır ki, həm özünün etibarlı təhlükəsizliyini təmin etsin, həm də digər münaqişələrin qarşısının alınmasında iştirak edə bilsin”. O hesab edir ki, Trampın yanaşması bu məsələni daha da aktuallaşdırır. İqtisadi, siyasi, qanunvericilik, xarici siyasət, təhlükəsizlik məsələlərində Avropa ölkələri demək olar ki, vahid məkana çevrilib. Amma vahid Avropa ordusunun yaradılması ideyası uzun müddət gündəmdə olsa da, bugünə qədər reallaşmamasının başlıca səbəbi bütövlükdə "köhnə qitə”ni içərisinə alan və Qərb hərbi bloku kimi tanınan NATO-nun var olması ilə bağlıdır. İdeyanın yenidən aktuallaşmasına gəlincə, bu, heç şübhəsiz, Rusiya-Ukrayna cəbhəsində narahatlığın günü-gündən daha da artması ilə əlaqədardır. Bir sıra Avropa ölkələri hesab edir ki, NATO daha qlobal hərbi təşkilat olduğundan, Avropanın müdafiəsi sahəsində hansısa məqamda yubana, çevik reaksiya verməyə bilər. Bu fonda Trampın yanaşması NATO-da artıq parçalanmaya rəvac verir. Avropa ordusu yaranarsa, NATO-ya alternativ hərbi blok olaraq meydana çıxacaq. Elə bu da NATO-nun sonunu yaxınlaşdıran proses hesab olunur.
Tahir TAĞIYEV
