Ahdan kimsə qəlb-könül yarasını sağaltmayıb hələ… - On üçüncü yazı
İnsan, (bəlkə də) ona verilən ömür yolundan başlanğıc götürüb ölüm anına qədər yol qət etmək üçün həyata gəlir. Və hər kəs öz yolunu (özünə aid olan yolu) seçərək eyni mənzilə - son məkana üz tutur. Deməli, şərəflə yaşamaq insanın mövcud, var olmasının sübutudur...
İllər ömrün məna və müddətini ifadə etmir, ömür insanın faydalı əməllərilə məna və müddət qazanır. Bu baxımdan, Musa və Tural qardaşları zaman etibarı ilə çox yaşamadılar, ancaq Vətən boyda səltənət qurduqları üçün min il, milyon il, əbədiyyətə qədər yaşayacaqlar...
Nə yaxşı ki, Vətən (də) yaxşı və pisi ayırd etməkdə çox fəaldır. Onun ədalət ölçüsündə doğma və yad anlayışı fərqli oblastdadır. Hamını eyni süzgəcdən keçirir, hər kəsə öz mövqeyini və yolunu göstərir...
Musa və Tural qardaşları da Vətən üçün əsrarəngiz günəş şəfəqi idilər, işıltıları qaranlıqda olanlara mənzil başına çatmağa kömək edirdi. Daim minnətdar olacağımız bu cəsur oğullar parlaq mübarizələri ilə bizə Vətən üçün necə yaşamağı diqtə etdilər; minlərlə insan ömrünə məna qataraq zamana sığmayan ömür yaşadılar.
***
Musa və Tural qardaşlarının yaşadıqları evdə olarkən saatın əqrəbləri ixtiyarsız gah geri qalır, gah bir nöqtədə ilişirdi. Qəlbimi göynədən bu vaxt pərişanlığı, şəhid qardaşlara aid şəkillərin divarlarda doğurduğu əks-səda, taleyin diqtə etdiyi zaman çəkisizliyi, Nəhayət ananın həsrət və nisgili... dünəndən sabaha yönəlmiş istək deyildi, əksinə, çəkisizliyin qanunlarına tabe olmaq idi. Sanırdım ki, Nəhayət xanım da, divarlardakı istiqanlı şəkillər də, elə bayırda fəryad qoparan külək də çəkisizlik girdabında çırpıntıya məruz qalıb...
***
Uşaq ikən eşitmişdim; Bala dərdi Vətən «asudəliyi»dir. İnsan sadə ehtimalda bu zərurətə aludədir, mürəkkəb vəziyyətlərdə isə hətta bir əşyaya (cismə) qarşı çox diqqətli olur. Bu hal ciddi təsiretmədir, onu müxtəlif ovqatlara bükur.
Vətən çöllərində əsən tufanlara duruş gətirə bilmək gücü olan insanlar fövqəl baxışlara malik olurlar. Onların tez-tez ağrı-acılara tuş gəlmələri hamımıza görünən tərəfləridir. Görə bilmədiyimiz səmtlərdə hadisələr real-gerçək təsvirdədir. Bu müstəvidə cəmiyyət xeyrinə çırpınan mənəviyyat fikrən fəaldır. Daha dəqiqi, insanların həsrət, nisgilədözmə zəminləri tale acılığı ilə qarşılıq yaradır və elə fikrən də bu yolda-rizdə yurd-oba ağrıları vahid süjet qurur. Bir az əhatəli desək, Vətən fədailəri sözlə süni lövhə yaratmaq, mənzərə çəkmək cəhdləri etmirlər, (onlar) güc, qüvvət və güllə yaraları ilə hadisələrə möhür vururlar.
***
...Musa və Tural qardaşları – Vətənin ali mükafat verdiyi cəsur oğullar Allahın verdiyi ömrün cəmi 25-26 qapısını aça bildilər. Onlar hələ daha neçə-neçə qapı açmağa müvəffəq idilər. Ancaq Vətən naminə bu qapılardan deyil, Allahın vəd etdiyi Cənnətdən keçməyi üstün tutdular. Bu gizli (pünhan) məqamı üzə çıxarmaq, bir növ, «kəşf» etmək üçün biz də dəridən-qabıqdan çıxırıq. Şəhidə diqqət vətəndaş haqqımızdır. Bu diqqəti ondan əsirgəmək Vətənə qarşı hörmətsizlik olar... Əsl həqiqətdə, bu proses ənənəvi missiyadır; uzun əsrlərdir xalqımız bu vacib kodeksi nəsildən-nəsilə ötürür, özünün xalq yaddaşını nəsil-nəsil yaşadır.
Musa və Tural qardaşları yaxşı bilirdilər ki, səmtini müəyyən edən yurd, el-oba, vətənsizlik, digər acı verən proseslər yoxluğa mübtəladır. Burada insanın həyata tərcih etdiyi bir nüans var: Vətən və Vətən daşı ola bilmək. Fikrimizcə, Musa və Tural qardaşlarını bu dərdə ürcah edən də məhz bu zəmin idi...
İçimizdə şəhid qardaşların işıqlı adlarının geniş fövqü var. Bunu onlara həsr etdiyimiz sərbəst şeirdə də (adlarının baş hərfləri üzrə) xüsusi qabartmağa cəhd etdik:
Mövladı Yerin-Göyün yiyəsi, atam balası.
Uşaq hissimizi Vətən sevgisinə analar çevirir.
Silah ağır olanda barıt güvə tutur, paslanır.
Ahdan kimsə qəlb-könül yarasını sağaltmayıb hələ.
Tarix təkrar olunur, bu dəfə fərqlidi hər şey.
Uğur uğur dalınca gəlir çox şükür!
Ruhları Cənnətdə bərq vuran şəhid oğullar
Analarının isti qucağından soyuq səngərə atdılar özlərini.
Laylay dedi onlara gözləri yaşlı Vətən...
Musa və Turala (da) əvvəlcə anaları, sonra Vətən laylay dedi. Bu həzin melodiya onlara yuxu yox, əbədiyyət gətirdi...
***
Torpaqlarımız uğrunda mübarizəmiz, qazandığımız Zəfər bugünkü milli dövlət quruculuğu işinə, vətəndaşlıq duyğusuna, millətə, dövlətə, Vətənə sevgi hissinin (çox güclü şəkildə) artması ilə təzahür edir. Biz bunu üzərində Qələbəmizin imzası olan 44 günlük Vətən müharibəsində əyani şəkildə gördük. Bu müharibədə Musa və Tural kimi oğulların sayəsində Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü təmin etdi.
Daha önəmlisi odur ki, dünya dövlətləri bu 44 gündə Azərbaycanın daha nələrə qadir olduğunu anladı. İndi hər kəs Vətən uğrunda müsəlləh əsgərdir. İndi hər kəs sıravi də olsa, özünü zabit geyimində, zabit sevgisində və zabit şərəfində görür, Vətənə namus və vicdanla xidmətə hazırdır.
Bu fəhmi bizə verdikləri üçün müharibə iştirakçılarına, qazilərimizə və xüsusən də (Musa və Tural qardaşlarının timsalında) bütün şəhidlərimizə əbədi minnətdarıq.
Zaman sürətlə ötəcək, nəsillər dəyişəcək, yeni dönəmlər üzə çıxacaq, bir sözlə, dünya min cür düzənlər quracaq, lakin şəhid adı, şəhadət fövqü olduğu kimi qalacaq, daha da gur işıq saçacaq.
Biz dünyaya, adi dildə desək, ölmək üçün gəldik. Şəhidlər isə yaşamaq üçün gəldilər. Bu, bir aksioma deyil, gerçəkdir. Biz unudulacağıq, şəhidlər isə əsla...
***
“Qurani-Kərim”də Allahın əzəli-əbədi mövqeyi barədə dəqiq fikirlər var. Məsələn, “Nur” surəsinin 35-ci ayəsində deyilir: “Allah göylərin və yerin nurudur. Onun möminlərin qəlbində olan nuru içində çıraq olan bir taxçaya bənzəyir; o çıraq şüşənin içindədir, şüşə isə sanki inci kimi bir ulduzdur. O çıraq təkcə şərqə və ya təkcə qərbə aid edilməyən, daim günəş şüaları altında qalan mübarək zeytun ağacından yandırılır. Onun yağı od toxunmasa da, sanki işıq saçır. Bu, nur üstündə nurdur. Allah istədiyini Öz nuruna yönəldir...”.
Belə anlamaq olar ki, Allah, seçdiyini (istədiyini) öz nuruna tərəf aparır, onu nurlandırır...
Ümummilli lider Heydər Əliyevin müdrik kəlamlarında da vətəndaşlıq amili əsas mahiyyətini tapır: “Gərək nəbzin Vətənin nəbzi ilə vursun”. Və ya: “Xalqın, Vətənin taleyi hər bir insanın taleyinə çevrilməlidir!”. Bu fikirlərdə də yuxarıdakı fəlsəfi anın hədəfləri var...
Vətən (kimliyindən, cinsindən və irqindən asılı olmayaraq) hər bir insanın həyat səhifəsidir. Anlayışlı insan həyatının bütün istiqamətlətini bu amil üzərində qurur. Biz də məhz bu timsalda Musa və Tural qardaşlarının - Vətən uğrunda həlak olan bu qəhrəman oğulların xatirəsini əbədiləşdirmək fikrindəyik. Gördüyümüz ardıcıl işləri, apardığımız araşdırmaları bu yöndə təqdirəlayiq hal hesab edirik. Bu, bizim üçün həm də bir araşdırma işidir. Vətən naminə atdığımız addımlar gələcək işlərdə ölkəmizin insan resurslarına daha xüsusi diqqət yetirməyi bizə təlqin edir. Çünki üzərimizdə mühüm vəzifə və məsuliyyətlər var.
“Gəl, birlikdə köçək dünyadan...” kitabı həcmcə kiçikdir, lakin üzərində gərgin iş aparır, böyük zəhmətlərə qatlaşırıq. Faktları, hadisə və prosesləri doğru-düzgün vermək üçün ard-arda Mingəçevirə ezam olunuruq. Hər dəfə də şəhidlərin anaları, digər şəxslərlə görüşərkən Musa və Tural qardaşlarının taleyinə acıyır, onların əzizləri, doğmaları kimi sızıldayır, iztirab çəkirik. Hər görüşümüz bizə şəhid olmağın şərəfini daddırır. Zənnimizcə, kitabımızın əsas məğzi, gördüyümüz işin əsas qayəsi bu vacib nüansdır...
Bu, bizə həm də onu anladır ki, Vətən öz vətəndaşının ağrı-acılarını unutmur, onu tarixin səhifələrinə hopdurur, yaddaşlarda yaşadır...
“Gəl, birlikdə köçək dünyadan...” kitabında daşlaşmış tarix, salnaməyə çevrilmiş həyat çalarları çoxdur. Burada hər iki övladı şəhid olmuş Nəhayət xanımın dərdin ən qaynar acısına məruz qalmış naləsi əks-səda verir. O, bütün hallarda ayaqları üstündə durmağa cəhd edir, lakin övladsızlıq onu üzür...
Biz adıçəkilən kitabda şəhid anasının acılarına şərik olmaq naminə bütün gücümüzü səfərbər etmişik. Hətta onun şəhid övladlarının torpaq əzmini, Vətən məhəbbətini tarixin parlaq səhifələrinə çevirmək, yetişən nəsillərdə Vətən duyğusu aşılamaq üçün də müəyyən səmtlər seçmişik, ancaq təkcə onun özünün sızıltılarına məlhəm olmaq iqtidarında deyilik...
***
Əlbəttə, hər ad bir məna kəsb edir. Hər adın mahiyyətində bir həyat təzahürü mövcuddur. “Gəl, birlikdə köçək dünyadan...” adlı kitabda Baş Obrazlar kimi təqdir etdiyimiz Musa və Turalın da (təbii ki,) adlarında mahiyyəti bəlli xüsusatlar var.
Diqqət edək:
“Musa” sözünün (ad olaraq) hərfi anlamda yozumu “sudan xilas edilmiş”dir. Bu söz (ad) eyni zamanda, şən, dost, yaradıcı, diqqətli, temperamental, dəyişkən, səlahiyyətli, səxavətli, aktiv, şanslı, ciddi, müasir kimi anlamlar da verir.
Musa, həmçinin, Misir dilindəki “məsu” sözündəndir, uşaq, bala deməkdir. Yaxud möcüzə göstərən kimi də yozulur. Əsas etibarilə Peyğəmbər adıdır.
Tural adının mahiyyətində yaşamaq, mövcud olmaq, əbədi, ölməz, qalib gələn, dost, aktiv, şən, səxavətli, şanslı kimi təqdirlər var. Bu adı diqqətli, yaradıcı, ciddi, müasir, dəyişkən, temperamental, səlahiyyətli kimi mənalar da (yaxından) izləyir.
Bu sözlərin içində iki predmet (“şanslı” və “qalib gələn”) diqqətimizi daha çox çəkdi. Bu, o anlama gəlir ki, Musa və Tural qardaşları həm şanslı, həm də qalibdir. Hər ikisinə əbədiyyət haqqı - şəhid adı nəsib olub...
***
İndi hamımız bir ağızdan deyirik: Məkanınız cənnət, ruhunuz şad olsun, əziz şəhidlər! Siz Vətən yolunda həlak oldunuz. Əbədiyyət sizin halal haqqınızdır. Bu torpaqlar bizə təkcə qədim atalarımızın yox, həm də sizin əmanətinizdir. Tökdüyünüz qanlar hesabına “Zəfərin mübarək, Azərbaycan!” deyə bildik. Siz Vətən üçün yaşadınız, Vətən üçün şəhadət şərbəti içdiniz. Buna görə siz torpaqda deyil, ürəklərdə dəfn edildiniz.
Əbəs yerə deməyiblər: Vətən ürəkdən başlayır, şəhidliklə bitir! Adı tarixə qanla yazılan insanı heç kim unutmaz. Şeyx Şamil demişkən: “Allaha çatmağın bir çox yolu var. Biz şəhidliyi seçdik…”.
“Şəhidlər duracaq, yurd azad olacaq!” Bunu da istiqlal şairimiz Məhəmmədhüseyn Şəhriyar deyib...
(Ardı var)
Hikmət Məlikzadə
