Avropa Məhkəməsinə Azərbaycandan müraciətlər xeyli çoxalıb - məhkəmələrimizdə nə baş verir...
Şəmsəddin Əliyev: “Artım ona görə müşahidə olunur ki, ölkə məhkəmələrində bəzi müəyyən nöqsanlar var”
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin sədri yanvarın sonlarında 2023-cü il üçün illik hesabatını və statistikanı təqdim edib.
Azərbaycan AİHM-ə göndərilən şikayətlərin sayına görə ölkələr arasında ilk onluqdadır. AİHM-in 2023-cü ilin yekunlarına dair hesabatında deyilir ki, AİHM-in bütün ölkələrdən icraata götürdüyü işlər 2022-ci ildə 45,500 olub. 2023-cü ildə bu rəqəm 34,600-a enib. Azərbaycana aid icraata götürülən işlərin sayı isə 24 faiz artıb. AİHM-in aidiyyəti hökumətlərlə kommunikasiya, yəni rəy mübadiləsi etdiyi işlərin sayı ümumilikdə 2022 və 2021-ci illərlə müqayisədə azalsa da, Azərbaycanla kommunikasiya edilən işlərin sayında əhəmiyyətli artım qeydə alınıb. 2023-ci ildə Azərbaycanla kommunikasiya edilən şikayətlər 613 olub, halbuki bu rəqəm 2022-ci ildə 237 idi.
Göründüyü kimi, dünyada AİHM-ə göndərilən şikayətlərin sayı azalır, bizdə artır. Maraqlıdır, Azərbaycanda Avropa Məhkəməsinə şikayət edənlərin sayı niyə artır?
“Çıxarılan səhv qərarlara görə hakimlərin intizam məsuliyyətinə cəlb edilməsinə önəm verilməlidir”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən hüquqşünas Şəmsəddin Əliyev “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bunu bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “Əvvəla, son zamanlar Avropa qurumlarının Azərbaycana qarşı qərəzli münasibəti daha da güclənib. Bu isə Azərbaycanın AİHM-in yurisdiksiyasından çıxmasına səbəb ola bilər. Azərbaycan kifayət qədər böyük məbləğdə bu quruma üzvlük haqqı ödəsə də, onlar ölkəmizə qarşı qərəzli mövqe tuturlar. Problem ondadır ki, siyasi səbəblərdən AİHM-də bəzən Azərbaycandan gələn şikayətlərə qərəzli yanaşırlar. Artım ona görə müşahidə olunur ki, Azərbaycan məhkəmələrində bəzi müəyyən nöqsanlar var. Qanunvericilkdə əksini tapan normativ hüquqi aktlar haqqa, ədalətə və münasibətlərə əsaslanmalıdır. Ancaq çox təəssüf ki, Azərbaycan reallığında məhkəmələrin qəbul etdiyi qərarlar, hətta cinayət işləri üzrə çıxardığı hökmlər sonda bəzən bəraətlə nəticələnir. Mülki və inzibati sahədə olan qərarlar bəzən ədalətli olur. Bəzən isə çıxarılan qərarlarda haqqın, ədalətin bərpasından söhbət belə getmir. AİHM-də hakimlərin və Azərbaycan vətəndaşlarının günahları ucbatından dövlət milyonlarla təzminat ödəyir. Yəni bu insanların səhvi ucbatından və yaxud da vəzifə funksiyalarını lazımınca icra edə bilməməsi, ona səhlənkar yanaşması üzündən belə hallar baş verir. Bəzən də öz şəxsi maraqlarını güdməsi üzündən belə hallar baş verir. İnzibati icraat haqqında qanunun 94, 95-ci maddələrində belə bir tələb var ki, dövlət orqanının səhvi ucbatından hərəkət və hərəkətsizliyin nəticəsində vətəndaşlara dəyən ziyan dövlət orqanı tərəfindən ödənilir. Sonra əgər bu, vəzifəli şəxsin günahı ucbatından baş verirsə, reqres iddiası nəticəsində vəsait həmin şəxsdən alınır. Ölkədə kifayət qədər savadlı, peşəkar vəkillər var. Şikayətçilər bütün məhkəmə instansiyalarına müraciət etdikdən sonra bu vəkillərin köməyi ilə AİHM-ə müraciət edirlər. Qurum şikayətlərin əksəriyyətini qəbul edir və Azərbaycan hökuməti böyük məbləğdə təzminat ödəyir. Bu vəsait isə ölkə büdcəsindən gedir. Məhkəmələr öz şəxsi və digər maraqlara üstünlük verməklə sosial ədalətin, haqqın təmin olunmasından kənara çıxır. Nəticədə belə xoşagəlməz mənzərə yaranır. Ona görə də hakimlərin çıxartdığı səhv qərarlara, AİHM-in Azərbaycan haqqında qərarların qəbul edilməsinə görə hakimlərin intizam məsuliyyətinə cəlb edilməsinə önəm verilməlidir. Çünki məsuliyyətdən yayınmaq da belə halların çoxalmasına gətirib çıxarır”.
Vidadi ORDAHALLI
