7 fevral seçkilərinin müşahidəçiliyi super səviyyədə - AŞPA rəzil duruma düşdü...
Məlum olduğu kimi, Azərbaycanda fevralın 7-də keçiriləcək növbədənkənar prezident seçkisini müşahidə etmək üçün rəsmi Bakı yeddi beynəlxalq və regional təşkilata dəvət göndərib. Həmin təşkilatlar arasında Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) yer almaması qurumun, belə demək olarsa, qısqanclığına, Azərbaycana qarşı qeyri-obyektiv münasibət sərgiləməsinə səbəb olub.
Halbuki, Azərbaycanın AŞPA-nın dəvət olunmasına dair hər hansı öhdəliyi yoxdur. Eyni zamanda Azərbaycan başqa bir Avropa təşkilatını - ATƏT-i seçkiləri müşahidə etməyə dəvət edib və bu qurumun Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Ofisinin seçki missiyası hazırda Azərbaycandadır.
Qeyd edək ki, Azərbaycanda növbədənkənar prezident seçkisini 7 beynəlxalq və regional təşkilat müşahidə edəcək. Onlar aşağıdakılardır: Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosu (DTİHB), Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT), Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT), Demokratiya və İqtisadi İnkişaf naminə Təşkilat (GUAM), Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT), Qoşulmama Hərəkatının Gənclər Təşkilatı (QHGT). Bu təşkilatlardan DTİHB və MDB-nin müşahidə missiyası Azərbaycanda prezident seçkisinin müşahidəsinə başladığını bəyan edib. GUAM-dan isə bildirilib ki, təşkilatın müşahidəçi qrupu fevralın 6-da Azərbaycana gələcək və seçki günü müşahidə prosesinə başlayacaq. Seçkiləri müşahidə etməyə dəvət olunan beynəlxalq qurumlar arasında ilk dəfə bu missiyanı yerinə yetirəcək bir təşkilat – Qoşulmama Hərəkatının Gənclər Təşkilatı da yer alıb. Avropa İttifaqında təmsil olunmayan Böyük Britaniya da Azərbaycana müşahidə missiyası göndərəcəklərini bildirib. ABŞ-ın da müşahidəçi göndərə biləcəyi gözlənilir. Təşkilatlar seçkilərin müşahidəsini beynəlxalq seçki müşahidə prinsipləri və ya təmsil etdikləri təşkilatın seçki müşahidəsinin nizamnaməsi çərçivəsində həyata keçirirlər. Beynəlxalq və regional təşkilatlar, bir qayda olaraq, şəxsi müraciətləri ilə deyil, seçkinin keçirildiyi ölkənin dəvəti əsasında müşahidə prosesində iştirak edirlər. Yeni Azərbaycan Partiyasından olan təmsilçisi Cəbi Quliyev BBC-yə bildirib ki, MDB də daxil olmaqla, digər təşkilatlardan Azərbaycana prezident seçkilərini müşahidə etməyə gələn şəxslərin bu sahədə böyük təcrübələri var: “Bu təşkilatların göndərdiyi müşahidəçilərin böyük əksəriyyəti başqa-başqa ölkələrin parlamentində təmsil olunan deputatlar və ya həmin ölkələrdə fəaliyyət göstərən nüfuzlu QHT-lərin üzvləri olurlar. Bunlar ciddi şəxslərdir və müşahidəçi kimi digər nüfuzlu insanların arasından seçilirlər”. MDB-nin seçkilərin müşahidə missiyasına dair qaydalarına görə, qurum təşkilata üzv ölkələrə müraciət edərək, həmin ölkələrdən seçkiləri müşahidə etmək üçün öz müşahidəçilərini göndərməyi xahiş edir və həmin şəxslər hər hansı qiymətləndirmə və ya seçim aparılmadan seçki keçirilən ölkələrə müşahidəçi olaraq göndərilir. MDB yanvarın 17-dən etibarən Azərbaycanda erkən prezident seçkisini izləməyə başladığını açıqlayıb və müşahidə missiyasına MDB-nin baş katibi Sergey Lebedev rəhbərlik edir.
MDB üzv dövlətlərdə keçirilən seçkilərin müşahidə missiyasına 2001-ci ildən başlayıb və Azərbaycanda bu missiyanı ilk dəfə 2003-cü il prezident seçkilərində həyata keçirib. GUAM-dan isə bildirilib ki, təşkilat 6 nəfərdən ibarət müşahidə missiyası göndərəcək və onlara hazırda təşkilatın baş katibi Altay Əfəndiyev rəhbərlik edəcək. Qoşulmama Hərəkatının Gənclər Təşkilatı isə qurumun 2019-cu ildə Bakıda keçirilən sammitindən iki il sonra yaradılıb və 2022-ci ildə qeydiyyata alınıb. Mərkəzi ofisi Bakıda yerləşən təşkilat ilk dəfə beynəlxalq qurum kimi Azərbaycanda seçkilərin müşahidəsinə dəvət edilib. Deputat Cəbi Quliyev qeyd edir ki, bütün bu təşkilatların hər biri öz missiyasına kifayət qədər ciddi yanaşır. Əvvəlki seçkilərdən fərqli olaraq, bu dəfə rəsmi Bakı ölkədə növbədənkənar prezident seçkisini müşahidə etmək üçün Avropa Parlamenti və Avropa Şurası Parlament Assambleyasına dəvət göndərməyib. Çünki hər iki qurum Azərbaycana qarşı qərəzli mövqe sərgiləyirlər. Avropa Parlamenti yanvarın 15-də yaydığı bəyanatda bildirib ki, qurum Azərbaycandakı seçkiləri müşahidə etməyəcəyi üçün seçki prosesi və onun nəticələri barədə də hər hansı şərh verməyəcək. Azərbaycan 2001-ci ildən etibarən Avropa Şurasının tam hüquqlu üzvüdür, ancaq bu qurumun Parlament Assambleyası ölkəmizə qarşı son dövrlərdə daha qərəzli mövqe sərgiləyir. Xarici müşahidəçilərin xərcini kim ödəməsi də maraqlə məqamlardandır. ATƏT-in DTİHB-dan BBC-yə bildirilib ki, müşahidəçi missiyasını aparan şəxslərin xərci təşkilat tərəfindən qarşılanır və onların hər biri yüksək rəqabətli seçim əsasında və ödənişli müqavilə ilə prosesə cəlb edilirlər. ATƏT-in DTİHB-nun sözçüsü Katya Andrusz bildirib ki, Azərbaycanda seçkini müşahidə etmək üçün ayrılan vəsait 400 min-650 min avro arasındadır. Qurumun rəsmisi qeyd edib ki, ayrılan vəsaitin aşağı və yuxarı həddi missiyanın Azərbaycanda qalacağı müddət, istifadə etdiyi resursların əlçatımlılığı, həmin vasitələrin qiyməti, getdikləri ərazidə təhlükəsizlik məsələləri və digər məqamlar nəzərə alınmaqla hesablanıb: “Lakin bu xərcin dəqiq nə qədər olduğunu missiya başa çatdıqdan sonra biləcəyik”. DTİHB həm də beynəlxalq seçki müşahidə prinsipini qəbul edən qurumdur.
Qeyd edək ki, BMT 2005-ci ildə Beynəlxalq Seçki Müşahidə Prinsipləri və Davranış Kodekslərinə dair Bəyannamə qəbul edib və bugünədək 55 beynəlxalq və regional təşkilat bu sənədi imzalayıb. Bəyannamə seçki prosesində informasiyaların qərəzsiz şəkildə toplanması, təhlili, eləcə də seçkiyə müdaxilə etmədən və mane olmadan pozuntuların, saxtakarlığın qarşısını almağı və hökumətlərə seçki prosesini təkmilləşdirmək istiqamətində tövsiyə verməyi nəzərdə tutur. DTİHB bu bəyannaməyə imza atıb. Bütün bunlar seçkilərin beynəlxalq müşahidəsinin yüksək səviyyədə olacağını, AŞPA-nın qərəzinin isə Azərbaycan üçün hansısa əhəmiyyət kəsb etməyəcəyini göstərir.
Nahid SALAYEV
