İnandıqları Güc onlara yüksək məqam bəxş etdi - Onuncu yazı
Musa və Tural qardaşları hələ yeniyetmə yaşlarında sanki günəşdən hərarət, aydan işıq umurdular. Nə zaman evdə, cəmiyyətdə “Vətən” adı çəkilərdi, çöhrələri qaynar kürə kimi qızarardı. O an sanki Zöhrə ulduzu olardılar, ancaq qaranlıqla işıq arasında qalmağı xoşlamazdılar. Hər iki qardaş tam əmin idi ki, insanı idarə edən mütləq bir qüvvə var - Allah. Bir gün inandıqları Güc onlara yüksək məqam bəxş edəcək.
Musanın da, Turalın da uşaq, yeniyetmə və gənclik çağları möhkəm, mənəvi təməl üzərində qurulmuşdu. Mədəni davranışları, vətənpərvər olmaları ilə seçilirdilər...
Haqlarında deyilənlərdən belə anlaşılır ki, Musa və Tural sakit gecələrdə yaxası ilğımlarla dolu səmaya baxar, oradan özlərinə ulduz seçərdilər. Yetişəcəkləri məqamın qızıl qapılarının açıldığı gün diqqətlərində saxladıqları ulduzlar qəfildən yoxa çıxdı. Növbəti gecə də o ulduzları səmada görmədilər. Üç gün sonra Vətən müharibəsinə getdilər. Hər iki qardaş özlərinə “könül emblemi” seçdikləri ulduzlar kimi axdı, torpaqlarımız uğrunda şəhid oldu.
Nəhayət xanım tez-tez Mingəçevir Şəhidlər xiyabanına gedir, Musa və Turalın havadakı təlatümlərdən çırpınan məzarlarını göz yaşları ilə isladır, sonra da dəsmalı ilə övladlarının başdaşından boylanan şəkillərini silir, titrəyən barmaqlarını onların yanaqlarında gəzdirir, “ölür”, güclə də olsa, “dirilir”, elə onların yanında qalmaq istəyir. Ancaq buna ehtiyac yox ki... Musanın da, Turalın da daimi “qonaqları” var - səssiz iniltilər, arada tüğyan edən sakit-dəli küləklər, yağış, qar, bir də təbiət. Və ziyarətə gələn insanlar... Onların özlərinə qurduqları əbədiyyət evinin qapısını döyənlər çoxdur. Hər iki qardaşdakı Vətən amalı, güclü vətəndaşlıq hissi uyuduqları torpağa isti-ilıq rəng qatır.
Vətən baharını Musa və Tural qardaşları kimi cəsur oğullar gətirdi. O bahar indi hamının ürəyindən keçir.
Nəhayət xanım dedi ki, əzab-əziyyətlə qurduğum evin Musa və Tural adlı işıqları söndü. O “işıqlar” çox gur yanırdı; inanırdım ki, nə vaxtsa böyük əhatələri də aydınladacaqlar... Övladlarım Vətənə bağlı idilər. Vətəni öz canlarından, ata-analarından, uşaqlarından əziz tutdular. Şərəfli ölümləri ilə Vətəni, Vətən torpaqlarını sevindirdilər, bizi isə gözüyaşlı qoydular... Nə Musa, nə də Tural telefon danışığında bir dəfə də olsun atalarına və mənə cəhbə həyatlarının ağrıları barədə bir söz demədilər. Elə dedilər ki, hər şey əladır, düşməni sürətlə qovuruq... Eh, ölümün üzü qara olsun... Balalarıma ikinci dəfə layla çaldım - ölüm laylası. Bu, sadəcə, müsibətdi, fəlakətdi, faciədi, dözülməz dərddi...
İndi nəvələrim hamıdan küsür, qəmgin gəzirlər. Arzuları, istəkləri çox tez soldu. Amansız həyat onların körpə ikən qanadlarını qırdı.
Mən övlad böyütdüm, barını dərim. Vətən məndən qabağa düşdü. Demək ki, qismətimdə iki şəhid oğulun anası olmaq da var imiş...
İndi Musa və Tural üçün gün nə çıxır, nə də batır. Daha onların yazı gəlmir, bənövşələri açmır... İndi balalarımın səmada axtardığı ulduzlar yerinə qayıdıb, lakin Musa və Turalın geri qayıtması çox mümkünsüzdür...
İndi mən özüm də (onlarsız) bir ölü kimiyəm...
***
(Bəlli ki,) Tanrı, istedadı da, insanlığı da şəxsi mükaliməsi əsasında ərməğan verir; insan Onun fəhmi ilə (hətta) peyğəmbərlik məqamına (qədər) ucalır. Şübhəsiz, taleyi də elə bu şərtlər diqtə edir... Bu proses əbədiyyət işıqları Musa və Turalın (da) insan dərkində səthi deyildi, çoxqatlı məna kəsb edirdi. Biz onların ictimai düşüncələri ilə Vətən baxışları arasındakı həyati aspektləri məhz bu konsepsiya ilə əlaqələndiririk. Belə deyək, bu torpaqsevər oğulların qəhrəmanlıqları bizi bu paradoksa inanmağa məruz qoyur.
Musa və Tural Vətən yolunda can fəda etməklə bizi məmnun etdilər. Qısa həyatları bahasına əbədiyyət yolçularına çevrildilər. Bu fəhmdə geniş məzmun tapa bilmək (əslində) hər kəsə xas deyil. Şəhid qardaşlar həyatın bütün səmtlərini gördülər, insanları bu qapalı atmosferdən çıxarmağı bacardılar. Bununla da həyatı doğru kəsb edən bütün hislərə ilıq-isti təlatümlə təsir etdilər.
Onlar öz şərəfli ölümləri ilə daha çox Vətən səltənəti qurdular, yetişən nəsillərə həyatı anlamaq cəsarəti verdilər. Şəhid olmaq şərəfi müəyyən qədər bu tip duyğulardan ibarətdir, hər duyğu içində bir dərin söz çələngi gizlənir. Bu mənada, şəhid eşqi təhlilə (də) ehtiyac duymur: çünki Vətən sevdalıları əvvəlcədən bunun fərqinə varır, torpaq hissi ilə öz hissi arasında qısa zəmin qurur, sonra da ürəklərinin qənaətini ortaya qoymağı bacarırlar. Ona görə də şəhadətdəki hissi zəmin ədəbi qənaət(lər)dən daha fövqəldir.
Əlbəttə, ürəyi Vətən naminə döyünən oğullar üçün qəhrəmanlıq hissinin gəlməsi bir an məsələsidir, onlar bu duyğuları əyani göstərə bilmək üçün dəridən-qabıqdan da çıxmırlar. Bu, o deməkdir ki, Allahın verdiyi fəhm onları yüksək məqama məhz bu hiss vasitəsilə qaldırır.
Dünya insana gərək olmayan vadidir. Kim ona könül verir, asılısı olur. Ağıllı başlar onun bütün tilsimlərindən qaçmağı bacarır...
Musa və Tural qardaşları da dünya ilə təmasa deyil, şəhadətlə ünsiyyətə önəm verdilər və artıq ən ali hislərin fövqündə bərqərardırlar...
***
Musa və Tural qardaşlarına (bir vaxtlar) dərs demiş müəllimlərlə görüşmək üçün yoldan ötən yaşlı bir qadından Mingəçevir şəhər 15 nömrəli tam orta məktəbin harada olduğunu soruşduq. Qadın yeriyə-yeriyə dedi ki, irəli gedin, görəcəksiniz. Getdik, sağ səmtdə şagirdlərin çoxluğundan buranın məktəb olduğunu zənn etdik. Binanın giriş hissəsinə iri hərflərlə «Texniki Humanitar Kollec» yazılmışdı. Qapıçıdan buranın 15 nömrəli tam orta məktəb olduğunu soruşanda, dedi ki, ünvanı düz gəlmisiniz. Bələdçi bizi şəhid qardaşların müəllimlərinin olduğu otağa apardı. Qapı açılar-açılmaz, direktorun çöhrəsindəki xoş təbəssüm həyəcanımızı dağıtdı...
Beləcə, növbəti görüşümüz əbədiyyət işıqları Musa və Turalın ibtidai sinif müəllimləri ilə oldu. Çöhrələrində yüz illərin tədris yorğunluğu, məktəb əzmi, müəllim-valideyn fədakarlığı əks olunan Minayə Məmmədova və Söylü Qorçuyeva bir vaxtlar 15 nömrəli tam orta məktəbdə Musa və Tural qardaşlarına dərs deyiblər. Hazırda Texniki Humanitar Kollec adı ilə fəaliyyətini davam etdirən bu möhtəşəm təhsil ocağında istedadlı, həm də vətənpərvər nəsil yetişir. Söhbətinə elə bu rakursdan yanaşan, hazırda təqaüddə olan Minayə Məmmədova Vətən uğrunda canını fəda edən Tural Həsənovla bağlı xatirələrini bizimlə bölüşdü, sonra bir anlıq susdu, kövrəldi, ağayana baxışla şəhidlərə ithaf edilmiş kiçik lövhəyə baxdı, sonra ah çəkdi - dedi:
- Belə bir həqiqət var ki, torpaq uğrunda şəhid olan oğullar düşmən gülləsinə tuş gəldikləri an yox, unudulduqları an ölürlər. Bu nöqteyi-nəzərdən, biz də qəhrəman oğulları unutmur, hər an yad edir, evlərimizdə böyüyən uşaqlara onların qəhrəmanlıqları barədə danışırıq. Bir sözlə, bununla həm də o uşaqlara bir vətənpərvərlik hissi aşılayır, Vətəni necə sevməyin yollarını göstəririk.
Musa və Tural qardaşları nizam-intizamlı, səliqə-səhmanlı idilər. Vətən uğrunda döyüşərkən də bu nizamı qoruyub saxladılar.
Şəhid qardaşlar digər qəhrəman oğullarımız kimi torpaqlarımızın illərlə erməni tapdağında qalmasına dözə bilmirdilər. Gözlərinə doldurduqları kini-küdurəti özləri ilə birlikdə müharibəyə apardılar və düşməndən öc aldılar. Vətən boyda ürəyi olan bu qeyrətli oğullar Azərbaycan naminə irəli atılmaqla işğal altındakı yurdlarımıza rahatlıq nəsib etdilər. Onlar bununla içlərindəki torpaq yanğısını, gözlərindəki kini söndürdülər. Bu əminlik onlara Azərbaycan adlı məmləkətin parlaq səmalarında bərq vurmaq şansı verdi. Bəzən bizə elə gəlir ki, şəhid oğullar, onların timsalında Musa və Tural qardaşları əbədiyyət səfərinə çıxıblar...
Mən şəhid Tural Həsənovun ibtidai sinif müəllimi olmuşam. Ağıllı, sakit, mehriban, qayğıkeş uşaq idi. Heç vaxt dalaşmazdı, Əksinə, iki uşaq bir-biri ilə savaşanda çalışırdı onları ayırsın. Dərslərinə xüsusi diqqət ayırırdı, hər dəfə də çalışardı ki, ondan dərsi soruşum. Demirəm, əlaçı idi, ancaq oxumağa böyük marağı var idi. Boyu balaca olduğundan, biz onu ön sıralarda oturdurduq.
Tural istiqanlı uşaq idi. Ailədə aldığı tərbiyə onu bizə sevdirdi.
Uşaq vaxtlarında Turala ayrı bir diqqətim və məhəbbətim var idi. O, şəhid olanda günlərlə özümə gələ bilmədim. Heç cür inana bilmirdim ki, Tural artıq dünyada yoxdur. Tez-tez məzarının üstünə gedir, onunla söhbətləşir, ağrı-acı içində geri qayıdıram.
Bir tərəfdən də qürur duyuram ki, Tural kimi qəhrəman bir oğula dərs demişəm. Onun Vətən hissinin güclənməsində az da olsa, payım varsa, özümü bəxtəvər sanıram.
(Ardı var)
Hikmət Məlikzadə
