Dinamik inkişaf üçün fikir və söz azadlığına borcluyuq...
Bu gün Azərbaycanda cəmiyyətdə açıq fikir mübadiləsinə, medianın səmərəli və azad fəaliyyətinə ən yüksək səviyyədə şərait yaradılıb.
Yeni müstəqillik illərində informasiya sahəsinin demokratikləşməsi və liberallaşdırılması, söz və məlumat azadlığının təmin edilməsi sahəsində xeyli işlər görülüb, mühüm nəticələr əldə edilib. Bu sahədə münasibətləri bərabərlik və plüralizm prinsipləri əsasında səmərəli tənzimləyən qanunvericilik aktları formalaşdırılıb.
Media üçün əlverişli şərait dövlətlə cəmiyyət arasında əməli dialoqa yol açır
Ölkəmizdə vətəndaşların informasiya hüquqlarının müdafiəsinə konstitusiya təminatının gücləndirilməsinə xidmət edən qanunların qəbulu bu istiqamətdə mühüm addım olub. Vətəndaşlarda ölkədə aparılan islahatlara bağlılıq hissinin gücləndirilməsində, onların hüquq mədəniyyətinin, ictimai-siyasi fəallığının artırılmasında isə indi media mühüm rol oynayır. Söz və məlumat azadlığının təmin edilməsinə yönəlmiş informasiya sahəsində islahatlar zamanı medianın fəaliyyətinin lisenziyalaşdırılması prosedurlarının sadələşdirilməsi istiqamətində ardıcıl tədbirlər həyata keçirilib. Kütləvi informasiya vasitələrinin qeydiyyatı olduqca sadə formaya salınıb. Bu, media qurumları arasında rəqabət mühitinin inkişafına, plüralizmə, milli informasiya məkanının istifadəçilər tərəfindən tələb olunan müvafiq informasiya ilə doldurulmasına şərait yaradır.
Azərbaycanın qanunvericiliyi və hüquq tətbiqetmə təcrübəsi hər bir şəxsin öz fikrini azad ifadə etmək hüququna təminat verir. Bu hüquqa hər cür məlumat və ideyaları axtarmaq, almaq və yaymaq azadlığı daxildir. Bunlar yalnız qanunla məhdudlaşdırıla bilər və sadəcə başqalarının hüquq və ya reputasiyasını, yaxud milli təhlükəsizliyi, ictimai asayişi təmin etmək üçün tətbiq olunur. Dərc olunan materialların düzgünlüyünə görə jurnalistlərin hüquqi və peşəkar məsuliyyətinə xüsusi diqqət yetirilir. Vətəndaşların şərəf və ləyaqətini ləkələyən, bilə-bilə yalan məlumatların yayılmasının yolverilməzliyi və məsuliyyəti ilə bağlı hüquqi normalar var ki, bunlar ilk növbədə insan ləyaqətinə hörmətin hüquqi təminatlarının təmin edilməsindən qaynaqlanır. Eyni zamanda onlar hüquq normalarının gücləndirilməsinə xidmət edir, mentalitetimizə və mədəniyyətimizə xas olan hörməti özündə ehtiva edir. Media azadlığını gücləndirmək, jurnalistlərin vətəndaş məsuliyyətini və mənəvi cəsarətini artırmaq, insan hüquqları sahəsində fəaliyyəti gücləndirmək məqsədilə Azərbaycan beynəlxalq tərəfdaşlarla fəal əməkdaşlıq edir. Ümumiyyətlə, Azərbaycan söz, məlumat və mətbuat azadlığına böyük əhəmiyyət verir. Ölkədə insan hüquqlarının konstitusiya təminatının gücləndirilməsi məqsədi ilə demokratik islahatların təməlində insan-cəmiyyət-dövlət prinsipi dayanır. Vətəndaş cəmiyyətinin fundamental institutu kimi medianın statusunun yüksəldilməsi müvafiq hüquqi bazanı gücləndirir. Bu hal bir tərəfdən, ictimai nəzarətin daha həqiqi, qərəzsiz və ədalətli strukturunun yaradılmasına kömək edir. Digər tərəfdən, ictimai nəzarət nəticəsində aşkar edilən qanun pozuntuları və çatışmazlıqlar barədə məlumatların əsassız olaraq gizlədilməsinə qarşı təminat rolunu oynayır. Qanunvericilik bazası media və vətəndaş cəmiyyəti institutlarının fəallığının artırılması üçün geniş imkan və müdafiə təmin edir. Media azadlığı və onların informasiya axtarmaq, almaq, istifadə etmək və yaymaq hüququna ciddi təminat verilir. Bu normaların məqsədi media üçün ən əlverişli şərait yaratmaq, dövlətlə cəmiyyət arasında əməli dialoq qurmaqdır.
Açıq və şəffaf cəmiyyət üçün hərtərəfli şərait mövcuddur
İndi Azərbaycanda medianın və jurnalistlərin inzibati təzyiqdən qorxmadan təhlükəsiz fəaliyyəti təmin olunur. Bundan əlavə, açıq və şəffaf cəmiyyət üçün şərait yaradılır. Bu baxımdan Azərbaycan müasir rəqəmsal əsrdə demokratik hüquqi dövlət və ədalətli, açıq cəmiyyət quran ölkələr sırasında yer alır.
Şübhəsiz ki, söz, fikir və məlumat azadlığı, eləcə də vətəndaşların iradəsinin məhdudiyyətsiz ifadəsi, media azadlığı və dövlət institutlarının şəffaflığı Azərbaycanın tərəqqisini qiymətləndirmək üçün əsas meyarlara çevrilib. Bu elementlər ölkədə qeyri-məhdud ifadə üçün şərait yaratmağa kömək etməklə yanaşı, həm də mediadan sosial məsuliyyəti dərindən dərk etməyi tələb edir. İndi ölkədə
informasiya fəaliyyəti sahəsində hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, milli informasiya infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi və onun dayanıqlı fəaliyyətinin təmin edilməsi cəmiyyətin maraqları sistemində mühüm yer tutur. Həqiqətin və ədalətin tanınması, söz və məlumat azadlığının aydınlığı, açıqlığı, ilk növbədə, cəmiyyətdə gedən bütün islahatlar və proseslərdə fikir və söz azadlığının nə dərəcədə təmin olunmasından asılıdır. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi söz və fikir azadlığı bütün vətəndaşların hüququdur. Öz növbəsində, media azadlığı siyasi senzura, hədə-qorxu və ya hər hansı siyasi təzyiq olmadan neqativləri tənqid etmək hüququnun həyata keçirilməsi deməkdir. Belə azadlıq şəraitində jurnalist sözü əksər hallarda ictimai fikri kökündən dəyişməyə qadirdir. Jurnalistlərin çiyninə düşən məsuliyyət cəmiyyətdə aparılan bütün islahatların mövcud qanunvericiliyə, ictimai-siyasi və hüquqi savadlılığın tələblərinə uyğun olaraq kütləvi informasiya vasitələrində obyektiv işıqlandırılmasının zəruriliyini müəyyən edir. Söz və məlumat azadlığının təmin edilməsi, aparılan bütün islahatların və proseslərin aşkarlığı, aydınlığı əksər hallarda proseslərin media tərəfindən nə dərəcədə azad və demokratik işıqlandırılmasından asılıdır. Söz və mətbuat azadlığı, cəmiyyətdə aparılan islahatların açıqlığını və aydınlığını təmin edən demokratik prinsiplər ölkəmizdə sadəcə, kağız üzərində yox, praktik həyata daxil olur, cəmiyyətin keyfiyyətcə yenilənməsi və inkişafı üçün prioritetə çevrilir. Azərbaycanda söz, mətbuat, fikir azadlığı mahiyyətcə açıqlıq, aydınlıq, ədalət və demokratiya anlayışları ilə uzlaşır ki, bu da cəmiyyətdə aparılan bütün islahatların mahiyyətini dolğun şəkildə ortaya qoyur. Söz və məlumat azadlığının hüquqi tənzimlənməsi sisteminin yaradılması təcrübəsinin ümumiləşdirilməsi və bu sahədə yaranan problemlərin elmi-praktik öyrənilməsi vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunda da böyük rol oynayır. Bütün bunlar həm də uğurlu tərəqqinin əsas təməl daşlarından biridir.
Ramil QULİYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
