Husilər elə etdi ki, dünya Azərbaycanın Orta dəhlizinə möhtac qaldı...
Firdovsi Şahbazov: “Məlum qarşıdurma fonunda ən optimal yol Orta Dəhlizdir”
Məlum olduğu kimi, husilərin Qırmızı dənizdə gəmilərə hücumu Suveyş kanalı üzərindən daşımaları xeyli azaldıb. Qlobal ticarət axınının 12 faizə qədəri adətən Qırmızı dənizdən keçir. Avropa və Asiya arasında ticarət edilən malların təxminən 40 faizi buradan daşınır.
Hazırda təhlükəsizlik təhdidləri səbəbindən ən azı 2300 gəmi Afrikanın cənub ucunda Ümid burnu vasitəsilə daha uzun marşrut üzrə yönləndirilib. Bu isə Asiya ilə Avropa arasında səyahət müddətini təxminən 10 gün uzadır, nəticədə daşıma və sığorta xərcləri artır. Yəmənin bombalanması, Qəzzada baş verənlər və digər geosiyasi qarşıdurma fonunda Yaxın Şərqdə sabitliyin yaxın perspektivdə yaranacağı güman olunmur. Alternativ və sərfəli daşıma marşrutları da demək olar çox məhduddur. Bütün bunlar Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu (Orta Dəhliz) üzrə daşımaların sürətlə artmasına, Azərbaycanın önəminin əhəmiyyətli dərəcədə güclənməsinə nə vəd edir?
“Gürcüstanda nəqliyyat layihələri tam hazır olarsa, bu il Azərbaycan üzərindən Avropaya daşımalar kəskin formada artacaq”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Firdovsi Şahbazov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında qeyd etdi ki, məlum qarşıdurma fonunda ən optimal yol Orta Dəhlizdir: “Regionda vəziyyətin gərginləşməsi və qlobal ticarəti təhdid edən amillər bütün diqqətləri ən təhlükəsiz və etibarlı nəqliyyat marşurutu ilan Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutuna yönəldir. Zatən bu, gözlənilən idi. Ona görə ki, bunu bir sıra amillər şərtləndirir. Başlıca səbəb onunla əlaqədardır ki, Ukrayna müharibəsi başlayandan sonra Çin Rusiya üzərindən Avropaya daşımları həyata keçirə bilmir. O üzdən, gəmilərlə daşımalara üstünlük verildi. Ancaq bütün daşımaları Hind okenaı və Qırmızı dəniz vasitəsi ilə həyata keçirmək mümkün deyil. Üstəlik, husilərin gəmilərə məlum hücumlarından sonra Süveyş kanalı ilə Avropaya yükdaşımalar kəskin şəkildə azalıb. Belə olan halda Çin Qazaxıstan üzərindən keçməklə Azərbaycan vasitəsi ilə daşımalara üstünlük verir. Bunu Azərbaycan üzərindən daşınan yüklərin artım statistikasında da görürük. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, Azərbaycanda dəniz nəqliyyatı ilə 2023-cü ildə daşınan yüklərin həcmi 9 milyon 11 min ton olub və əvvəlki ilə nisbətən 20 faiz yüksəlib. Məlumata görə, dəniz limanları tərəfindən 13 milyon 375 min ton həcmində yükləmə-boşaltma işləri həyata keçirilib və yüklərin 11 milyon 49 min tonu və ya 83 faizi tranzit yüklər olub. 2023-cü ilin 11 ayında Azərbaycan ərazisindən keçən nəqliyyat dəhlizlərində daşınmış yüklərin həcmi 29 milyon 973 min ton olub. Nəzərə almaq lazımdır ki, husilərin Qırmızı dənizdə gəmilərə hücumu ötən ilin noyabrında başlayıb. ABŞ-ın Yəmənə hava zərbələri endirməsinə baxmayaraq, Qırmızı dənizdə gəmilərə hücumlar səngimir. Azərbaycan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun ötürücülük qabiliyyətini artırır. Gürcüstanda digər nəqliyyat layihələri tam hazır olarsa, bu il Azərbaycan üzərindən Avropaya daşımalar ötən illə müqayisədə kəskin formada artacaq. Görünən odur ki, proseslər bu istiqamətdə inkişaf edir”.
Vidadi ORDAHALLI
