Trampın prezidentliyə gedən yolunun qarşısı yenə məhkəmələrlə kəsilir
Məlum olduğu kimi, ABŞ-da növbəti prezident seçkiləri bu lin noyabrında keçiriləcək. Respublikaçılar Partiyası dövlət başçısı vəzifəsinə kimin namizəd olacağına hələ qərar verməyib, lakin onun yenidən Donald Tramp olacağı ehtimalı artır. O, artıq 2017-2021-ci illərdə Ağ Evin sahibi olub.
ABŞ Konstitusiyasına görə, eyni şəxs iki dəfədən çox olmayaraq prezident seçilə bilər. Eyni zamanda, heç yerdə deyilmir ki, iki prezidentlik müddəti bir-birinin ardınca getməlidir. Deməli, bu baxımdan Trampın növbəti dəfə prezidentlik uğrunda mübarizə aparmasına heç nə mane olmur. Amma bu yolda onun üçün ciddi maneə ola biləcək başqa hallar da var.
Donald Trampın hələ 2022-ci ildə elan etdiyi seçki kampaniyası 2023-cü ilin dekabrında ciddi zərbə aldı. Kolorado Ali Məhkəməsi Trampın 2021-ci il yanvarın 6-da Kapitola hücumunda iddia edilən rolu səbəbilə martda Respublikaçıların ilkin və noyabr seçkiləri zamanı ştatda namizəd ola bilməyəcəyinə qərar verib. Tramp Kolorado Ali Məhkəməsinin qərarından apellyasiya şikayəti verərək, rəsmi olaraq ABŞ Ali Məhkəməsindən Koloradoda keçirilən ilkin seçkilərdə adının səsvermə bülletenində saxlanmasını istəyib. Həmçinin ötən il dekabrın sonunda Meyn ştatının dövlət katibi Şanna Bellous ABŞ Konstitusiyasına 14-cü Düzəlişi (üsyanda iştirak etmiş şəxslərin dövlət vəzifələrində işləməsini qadağan edir) təklif edir. Trampa qarşı oxşar iddialar daha bir neçə ştatda da qaldırılıb. 3 yanvar 2024-cü ildə Donald Tramp Meyn məhkəməsində Şanna Bellousun qərarından apellyasiya şikayəti verib. Həmin gün eks-prezidentin nümayəndələri Kolorado Ali Məhkəməsinin qərarından ABŞ Ali Məhkəməsinə apellyasiya şikayəti veriblər. Hazırda ABŞ Ali Məhkəməsində mühafizəkar hakimlərin əksəriyyəti var, onlardan üçünü Tramp prezidentliyi dövründə özü təyin edib. 2024-cü il yanvarın əvvəlinə qədər müraciətlə bağlı qərar olmasa, Trampın adı Respublikaçıların ilkin seçki bülletenində ola bilər. Rəy sorğularına görə, Donald Tramp indi digər potensial Respublikaçı namizəd olan Cənubi Karolinanın keçmiş qubernatoru və ABŞ-ın BMT-dəki keçmiş səfiri Nikki Heylini inamla qabaqlayır.
Donald Tramp ABŞ tarixində iki dəfə barəsində impiçment elan edilmiş yeganə prezidentdir. Tramp barəsində ilk dəfə 2019-cu ilin dekabrında Nümayəndələr Palatası tərəfindən “vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə” və “Konqres araşdırmasına mane olmaq” ittihamı ilə impiçment elan edilib. İkinci dəfə 2021-ci ildə tərəfdarları Kapitoliyaya hücum etməyə cəhd etdikdən sonra oldu. Daha sonra Tramp zorakılığa təhrik etməkdə ittiham edilib. Lakin impiçment halında məhkəmə orqanı rolunu oynayan ABŞ parlamentinin yuxarı palatası Senat hər iki dəfədə Donald Trampa bəraət qazandırıb. Senat prezidenti təqsirli hesab edərsə, o, vəzifəsindən kənarlaşdırılır, bu da öz növbəsində ABŞ Konstitusiyasına görə, dövlət vəzifəsini tutmaq hüququndan məhrum edilməklə müşayiət olunur. Trampla bağlı Senatda belə bir qərar olmayıb, ona görə də o, prezident seçkilərində qalib gələrsə, Ağ Evi geri ala biləcək. 2024-cü ildə Donald Trampı eyni anda bir neçə sınaq gözləyir. Onlardan biri dələduzluqla bağlı mülki iş üzrədir. Eks-prezident və oğulları daha sərfəli şərtlərlə kredit almaq və sığorta müqavilələri bağlamaq üçün uzun illər öz holdinqlərinin dəyərini şişirtməkdə ittiham olunurdular. Trampın dələduzluqda təqsirli bilinməsindən sonra məhkəmə əsasən onun üzləşəcəyi cəzaya diqqət yetirəcək. Keçmiş dövlət başçısını bu mülki iddiada həbs cəzası gözləmir. Digər bir proses cinsi zorakılıq və böhtan ittihamı ilə cinayət işidir. Buna görə, münsiflər heyəti Trampı keçmiş köşə yazarı Jan Karrollun ona qarşı törətdiyi cinsi təcavüz ittihamlarını yalan kimi təqdim edərək onu böhtan atmaqda təqsirli bilib. Tramp zorlamada yox, böhtanda təqsirli bilinib və Karrolla 5 milyon dollar ödəməyə məcbur olub. O, qərardan apellyasiya şikayəti verəcəyini bildirib. Qarşıdan gələn məhkəmə prosesi zamanı eks-prezidentin xəsarət alan qadına ödəməli olduğu məbləğ müəyyənləşəcək. Münsiflər heyəti keçmiş ABŞ prezidentinin Karrolun reputasiyasına vurduğu ziyanı əsas gətirərək Trampı ümumilikdə 83,3 milyon dollar təzminat ödəməyə məhkum edib. Qərardan xəbər tutan Karrol vəkilini qucaqlayaraq sevincini nümayiş etdirərkən, Tramp sosial media platforması “Truth Social”dakı hesabında bildirb: “Tamamilə cəfəngiyyatdır. Bu qərarla heç bir şəkildə razılaşmıram. Bura Amerika deyil”. Xatırladaq ki, 80 yaşlı jurnal yazıçısı Karroll Trampın 1996-cı ilin yazında Nyu-Yorkdakı “Bergdorf Goodman” mağazasının soyunub-geyinmə otağında ona təcavüz etdiyini bildirsə də, Tramp bu iddiaları rədd etmişdi. Donald Tramp 2020-ci il ABŞ prezident seçkilərində uduzduqdan sonra onun hərəkətləri ilə bağlı daha bir neçə məhkəmə iddiası ilə də üzləşib: Mayami federal məhkəməsində baxılan cinayət işində Tramp gizli dövlət sənədlərini Mara iqamətgahında saxlamaqda ittiham olunur. Corciyada Tramp və daha 18 nəfər 2020-ci il seçkilərinin nəticələrinə təsir göstərmək cəhdində ittiham olunur. Bundan əlavə, ABŞ Ədliyyə Departamenti tərəfindən açılan məhkəmə prosesi də var ki, orada Tramp seçkiləri uduzduqdan sonra hakimiyyətdə qalmaq cəhdi ilə əlaqədar bir neçə cinayət əməli törətməkdə ittiham olunur.
Tahir TAĞIYEV
