Azərbaycan-Ermənistan normallaşmasında Avroittifaqın rolu məhv oldu...
Artıq heç kimə sirr deyil ki, demokratiya, multikulturalizm Qərbdə, xüsusən də Avropada deqradasiyaya uğramaqdadır. Bunu hətta Avropada da getdikcə daha çox sayda insan etiraf edir.
Məsələn, Avropa Parlamentinin üzvləri bütün Avropa İttifaqında demokratiyanın, qanunun aliliyinin və fundamental hüquqların dağılmasından dərin narahatdırlar. Bu barədə Vətəndaş Azadlıqları Komitəsinin təsdiq etdiyi “2023-cü ildə qanunun aliliyinin vəziyyəti” haqqında hesabat layihəsində deyilir.
Sənəddə Avropa Parlamentinin deputatları ciddi problemlərin aşkarlandığı konkret Avropa İttifaqı ölkələrini də tənqid ediblər. Məsələn, Fransada niderlandlı müxbirin saxlanması və onun telefonlarının qanunsuz dinlənməsindən sonrakı problem konkret nümunə kimi təqdim edilir. Deputatlar, həmçinin, tez-tez insan alverinin qurbanı olan qaçqın və miqrantların dənizdə həlak olmasından təəssüflənirlər. Bununla əlaqədar olaraq, Avropa Parlamentinin deputatları quruma üzv dövlətlərə beynəlxalq hüquq çərçivəsində çətin vəziyyətdə olan insanlara yardım göstərmək öhdəliyini xatırladırlar. Təbii ki, qeyd edilənlər Avropa İttifaqına etimadı sarsıdır, onun dünya miqyasında nüfuzuna ciddi xələl gətirir. Belə şəraitdə Avropa İttifaqının Azərbaycan və Emənistan arasında vasitəçiliyi də ciddi sual altına düşür. Xüsusən də o fonda ki, Avropa İttifaqının xarici əlaqələr və təhlükəsizlik siyasəti üzrə ali nümayəndəsi Jozep Borrelin Azərbaycana qarşı böhtan dolu açıqlamaları davam edir. Bu açıqlamalarla Avropa İttifaqı Azərbaycanla Ermənistan arasında normallaşma prosesində bitərəf mövqe nümayiş etdirmədiyini bir daha sübut edir. Ən azından o baxımdan ki, otuz ilə yaxın müddətdə Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal altında saxlaması faktını bir dəfə də dilinə gətirməyən qurumun nümayəndəsinin Azərbaycana qarşı davamlı olaraq qərəzli mövqedən çıxış etməsi qurumun Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh prosesində vasitəçilik missiyası üçün heç bir şans qalmamasına gətirib çıxarır. Bunu rus tarixçi-qafqazşünas, ekspert Oleq Kuznetsov da xüsusi olaraq vurğulayır. O hesab edir ki, Jozep Borrelin Cənubi Qafqaz regionunda vəziyyətlə bağlı mövqeyi birtərəfli və qərəzlidir, hətta onu qeyri-adekvat da adlandırmaq olar: “Cənab Borrelin Ermənistanın ərazi bütövlüyü haqqında fikirləri anlaşılmazdır, bu məsələ öz həllindən uzaqdır və nizamlanmayıb. Ermənistanın dörd qonşusundan yalnız biri - Türkiyə ilə sərhəd məsələsi həll olunub və bu, 1921-ci il Qars müqaviləsində öz əksini tapıb. İrəvan digər iki qonşusuna - Azərbaycana və Gürcüstana qarşı onilliklər ərzində daim ərazi iddiaları irəli sürüb, onlarla sərhəd xətti müəyyən olunmayıb və qeydə alınmayıb. Ona görə də bu ölkənin ərazi bütövlüyünün nədən ibarət olduğu müəyyən edilməyib və nizama salınmayıb. Borrelin rəhbərlik etdiyi Avropa diplomatiyası beynəlxalq hüquq reallıqlarından, həmin şərtlərin olmadığı halda isə tərəflərin öz ziddiyyətlərini sülh yolu ilə həll etmək istəyindən çıxış etməlidir. O, əvvəlcə etiraf etməlidir ki, Ermənistanın ərazi bütövlüyü təkcə Azərbaycanla deyil, həm də Gürcüstanla razılaşmalardan asılıdır və bu məsələyə təkcə Ermənistanın qonşularından birinin tərəfinə diqqət yetirməklə deyil, kompleks şəkildə yanaşmaq lazımdır. Məhz bu cür mövqe ölçülüb-biçilmiş və adekvat olacaq, cənab Borrelin indi bizə nümayiş etdirdiyi yanaşma deyil. Amma hələ ki, onun mövqeyi birtərəfli və qərəzlidir, hətta onu qeyri-adekvat da adlandırmaq olar”.
Ekspertin sözlərinə görə, Borrelin Ermənistana münasibətdə qeyri-dostcasına addımlar atılacağı təqdirdə rəsmi Bakının ünvanına səsləndirdiyi təhdid onun qeyri-adekvat olduğunu göstərir: “O, birmənalı olaraq belə bir obyektiv reallığı etiraf etmək istəmir ki, Azərbaycan və Ermənistan faktiki olaraq hələ də müharibə vəziyyətindədir, onların arasında hətta atəşkəs də yoxdur, yalnız atəşkəs razılaşması var. Nəticə etibarilə həm de-yure, həm də faktiki olaraq iki ölkə bir-biri ilə nə dost, nə də yaxşı qonşudur və bu gün onlar yalnız son üç onillikdə içində olduqları silahlı qarşıdurmadan çıxış yolu axtarırlar. Və cənab Borrel sülh və harmoniya axtarışında tərəflərin səylərini təşviq etmək əvəzinə, öz bəyanatları ilə bu səyləri baltalayır, başlayan dialoqun tərəflərindən birinə təzyiq göstərməyə çalışır. Vicdanlı və məsuliyyətli siyasətçilər bu cür hərəkət etməməlidir, lakin nə onun özünün, nə də beynəlxalq aləmdə təmsil etdiyi Avropa ittifaqının belə bir reputasiyası var. Obyektivlik, dürüstlük və qərəzsizlik ona xas xüsusiyyətlər deyil”. Ümumilikdə, Kuznetsovun fikrincə, Avropa diplomatiyasının başçısının dünənki bəyanatında prinsipcə heç bir yenilik və ya əvvəllər deyilməyən fikir yoxdur. Bu xüsusda o, AzərTAc-a açıqlamasında deyib: “Borrelin bəyanatlarının onun özünün də parlaq nümayəndəsi olduğu Avropa İttifaqının transmilli bürokratiyasının maraqlarına tamamilə zidd olması sadəcə təəccüb doğurardı. Borrelin yerində olsaydım, Azərbaycanı təhdid etməzdim və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın ölkədə ona “Qarabağ irsi” korbağırsağından qurtulmağa imkan verəcək və orada yenidən yaradılan Dördüncü respublikanı təkrarən sivil ölkələr sırasına daxil edəcək konstitusiya islahatı təşəbbüsünü hər cür dəstəkləyərdim. Diplomatın səriştəsi və peşəkarlığı real təzahürü hələ baş verməmiş və ehtimal olunan mənfi hallara diqqətin cəmlənməsində deyil, əslində yaxşı işlərdən ibarət olan məhz belə məsələlərdə özünü büruzə verir. Hərçənd, Avropa “bağ”ından kənarda yalnız cəngəllik görən insan üçün dünyaya belə bir baxış alışılan və təbiidir, elə onun problemi də bundan ibarətdir. Qarşıdurma və təcavüz bunkerində gizlənərək özünü günəşi və səmanı görmək imkanından məhrum edən insan üçün dünyada yaşamaq çətindir”. Gürcü politoloq Valeri Çeçelaşvili “Caucasus News” kanalına müsahibəsində bildirir ki, Avropa İttifaqının Azərbaycana ehtiyacı var: “Avropa İttifaqı Azərbaycanla əlaqələri inkişaf etdirməsə, Mərkəzi Asiya ölkələri ilə münasibətləri necə inkişaf etdirəcək? Təsəvvür etmək çox çətindir. Çünki bunun başqa yolu yoxdur. Cənubi Qafqazın əsas nəqliyyat-kommunikasiya dəhlizi olan Xəzər və Qara dənizlər arasında olan bu dar məkan Mərkəzi Asiyanı Avropa İttifaqı ilə, ümumilikdə Avropa ilə birləşdirir”.
Tahir TAĞIYEV
